Bài giảng môn Ngữ văn Khối 8 - Bài 4: Tiếng việt Từ tượng hình, từ tượng thanh

Câu 1: Nhóm từ nào được sắp xếp vào trường từ vựng “văn học ”?a. Tác giả, nhạc phẩm, nhân vật, cốt truyện b. Tác giả, biên đạo múa, nhân vật, cốt truyện c. Tác giả, nhạc sĩ, nhân vật, cốt truyện d. Tác giả, tác phẩm, nhân vật, cốt truyện Câu 2: Những từ “ trao đổi, buôn bán, sản xuất ” được xếp vào trường từ vựng nào?	a. Hoạt động văn hoá.	b. Hoạt động kinh tế.	c. Hoạt động chính trị.	d. Hoạt động xã hội.Câu 3: Hãy đặt tên trường từ vựng cho các từ sau:a. Hu hu, ư ử, róc rách, ầm ầm. b. Lấp ló, lờ mờ, nhấp nhô, mênh mông. ĐÁP ÁN a/ Trường từ vựng âm thanh. b/ Trường từ vựng hình ảnh. Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” Tôi ở nhà Binh Tư về được một lúc lâu thì thấy những tiếng nhốn nháo ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. Mấy người hàng xóm đến trước tôi đang xôn xao ở trong nhà. Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc.(Lão Hạc- Nam Cao)- móm mém:diễn tả cái miệng móm do rụng hết răng.- xồng xộc: hành động nhanh, chạy thẳng vào một cách đột ngột.- vật vã: lăn lộn, bên này, bên kia một cách đau đớn, khổ sở - rũ rượi:chỉ tóc lòa xòa, xõa xuống trước mặt- xộc xệch: chỉ quần áo bị lệch, không ngay ngắn- sòng sọc: miêu tả ánh mắt nhìn trừng lên chỉ thấy con ngươi trắng. - hu hu: tiếng khóc to, liên tiếp- ư ử: tiếng rên nhỏ, tiếng kêu khi bị trói, bị đaulấp lánhlom khomTìm từ tượng hình và từ tượng thanh phù hợp với nội dung bức tranhngoằn ngoèorực rỡ/chói changrào ràođùng đùngầm ầm/ róc ráchDựa vào 4 tranh ảnh sau và các từ ngữ cho sẵn, hãy lựa chọn từ ngữ và đặt câu thích hợp tương ứng với mỗi tranh ảnh. xối xả, khúc khuỷu, lập loè, lắc lư, ầm ầm, thướt tha, lững thững 1234Mưa xối xả như trút nước. Thác đổ ầm ầm.Con thuyền lắc lư theo sóng nướcNhững tà áo dài thướt tha trong gió.12341/ Hãy so sánh cách diễn đạt của 2 đoạn văn dưới đây:Cách 1: ... Lão hu hu khóc. ...Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc.Cách 2: ...Lão khóc đầy vẻ đau đớn. ... Tôi chạy thẳng vào một cách nhanh chóng và đột ngột. Lão Hạc đang đau đớn quằn quại ở trên giường, đầu tóc rối bù và xõa xuống, quần áo không gọn gàng, ngay ngắn, hai mắt mở to, không chớp và đưa đi đưa lại rất nhanh. THẢO LUẬN NHÓM (2’ )? Cả hai cách trên đều diễn đạt mấy nội dung? Điểm khác nhau cơ bản giữa hai cách diễn đạt trên là gì? Từ đó em hãy rút ra tác dụng của việc sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh trong văn bản? 2/ Xác định và phân tích giá trị biểu cảm của từtượng hình, từ tượng thanh trong bài “Qua Đèo Ngang”:Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Dừng chân đứng lại,trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta. (Bà Huyện Thanh Quan)*Từ tượng hình:+ chen: gợi sự chen chúc, um tùm, rậm rạp.+ lom khom: gợi dáng đi còng lưng, vất vả.+ lác đác: gợi sự thưa thớt, ít ỏi.*Từ tượng thanh:+ quốc quốc: gợi âm thanh của con chim Cuốc.+ gia gia: gợi âm thanh của con chim Đa đa.Baøi taäp nhanh : Cho nhöõng caâu vaên sau :Ñeâm nay traêng troøn quaù. Gioù maïnh daàn leân, maáy chieác thuyeàn cöù nhoâ leân nhoâ xuoáng theo töøng ñôït soùng.Ñaâu ñaây coù tieáng suoái chaûy nheï.Yeâu caàu : Haõy thay nhöõng töø in nghieâng, ñaäm baèng nhöõng töø töôïng hình, töôïng thanh ?Ñaùp aùn : Ñeâm nay traêng troøn vaønh vaïnh. Gioù maïnh daàn leân, maáy chieác thuyeàn cöù nhaáp nhoâ theo töøng ñôït soùng.Ñaâu ñaây coù tieáng suoái chaûy roùc raùch.(?) Nhö vaäy, so saùnh vôùi nhöõng caâu khoâng duøng töø töôïng hình, töôïng thanh, em thaáy nhöõng caâu vaên treân coù giaù trò bieåu ñaït nhö theá naøo ? Gợi hình, gợi âm thanh và mang tính biểu cảm cao hơn.ÑAÙP AÙNTöø töôïng hìnhTöø töôïng thanhsoaøn soaïtbòchboáproùn reùnleûo khoeûochoûng queøonham nhảmBài 3: Phân biệt ý nghĩa của các từ tượng thanh tả tiếng cười: cười ha hả, cười hì hì, cười hô hố, cười hơ hớ.- ha hả: từ gợi tả tiếng cười to, tỏ ra khoái chí, thoải mái.- hì hì: từ mô phỏng tiếng cười phát ra cả đằng mũi, thường biểu lộ sự thích thú, có vẻ hiền lành.- hô hố: từ mô phỏng tiếng cười to và thô lỗ, gây cảm giác khó chịu cho người khác.- hơ hớ: từ mô phỏng tiếng cười thoải mái, vui vẻ, không cần che đậy, giữ gìn.Bài 4: Đặt câu với các từ tượng hình, tượng thanh: lắc rắc, lã chã, lấm tấm, khúc khuỷu, lập loè, tích tắc, lộp bộp, lạch bạch, ồm ồm, ào ào.- Ngoài trời, mưa vẫn còn lắc rắc.- Khuôn mặt mẹ đã lấm tấm những giọt mồ hôi.- Đàn vịt bầu lạch bạch về chuồng. - Cơn bão đến, mưa ầm ầm, gió ào ào.- Đoạn đường vào nhà bạn tôi quanh co, khúc khuỷu.Bài 5 : Sưu tầm một số bài thơ, đoạn thơ có sử dụng các từ tượng hình, từ tượng thanh mà em cho là hay.Chú bé loắt choắtCái xắc xinh xinhCái chân thoăn thoắtCái đầu nghênh nghênh.(Lượm-Tố Hữu)“Côn Sơn suối chảy rì rầmTa nghe như tiếng đàn cầm bên tai ” 	 (Côn Sơn ca – Nguyễn Trãi)“ Lom khom dưới núi tiều vài chú Lác đác bên sông chợ mấy nhà ”	 	 (Qua đèo Ngang) 	 “Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày .”	(Ca dao)Ao thu lạnh lẽo nước trong veoMột chiếc thuyền câu bé tẻo teoSóng biếc theo làn hơi gợn tíLá vàng trước gió khẽ đưa vèoTầng mây lơ lửng trời xanh ngắtNgõ trúc quanh co khách vắng teoTựa gối ôm cần lâu chẳng đượcCá đâu đớp động dưới chân bèo.	 (Thu điếu – Nguyễn Khuyến)Đánh giá: Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh và cho biết tác dụng của chúng trong bài thơ sau:Ao thu lạnh lẽo nước trong veoMột chiếc thuyền câu bé tẻo teoSóng biếc theo làn hơi gợn tíLá vàng trước gió khẽ đưa vèoTầng mây lơ lửng trời xanh ngắtNgõ trúc quanh co khách vắng teoTựa gối ôm cần lâu chẳng đượcCá đâu đớp động dưới chân bèo.	 (Thu điếu – Nguyễn Khuyến)Đánh giá: Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh và cho biết tác dụng của chúng trong bài thơ sau:Đánh giá: Phân biệt từ tượng hình và từ tượng thanh.vo velíu loghập ghềnhbập bùngxào xạcầm ầmchói changLác đácLúi húinham nhởríu rítrào ràoTừ tượng thanhTừ tượng hìnhTỪ TƯỢNG HÌNH TỪ TƯỢNG THANH Các từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật Các từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người.Gợi hình ảnh, âm thanh cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao; thường dùng trong văn miêu tả và tự sự.Dặn dò1. Nắm đặc điểm, công dụng của từ tượng hình, từ tượng thanh.2. Làm các bài tập vào vở; sưu tầm những bài thơ, khổ thơ có sử dụng từ tượng hình, từ tượng thanh.3.Soạn: Liên kết các đoạn văn trong văn bản