Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 8 - Bài 6: Tiếng việt Trợ từ, thán từ

KiÓm tra bµi cò C©u hái: ThÕ nµo lµ tõ ng÷ ®Þa phư­¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi ?§¸p ¸n: Tõ ng÷ ®Þa ph­ư¬ng lµ tõ ng÷ chØ ®ư­îc dïng ë mét (hoÆc mét sè) ®Þa phư­¬ng nhÊt ®Þnh.BiÖt ng÷ x· héi lµ nh÷ng tõ ng÷ chØ ®­ưîc dïng trong mét tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh.TiÕt 23trî tõ, th¸n tõI. Trợ từ	 Nghĩa của các từ dưới đây có gì khác nhau? 	 Vì sao có sự khác nhau đó?1. Nó ăn hai bát cơm. => Ngoài thông báo thông tin còn thêm thông tin bộc lộ, nhấn mạnh, việc nó ăn hai bát cơm là nhiều hơn mức bình thường. => Thông báo thông tin sự việc (nó ăn hai bát cơm). 2. Nó ăn những hai bát cơm. 3. Nó ăn có hai bát cơm. => Ngoài thông báo thông tin sự việc còn nhấn mạnh, đánh giá việc nó ăn hai bát cơm là ít hơn bình thường=> Cả ba câu đều có thông tin sự kiện nhưng câu hai và câu ba có thêm thông tin bộc lộ (bày tỏ thái độ về sự việc). Các từ “những”và“có” trong mục I đi kèm từ ngữ nào trong câu và biểu thị thái độ gì của người nói đối với sự việc?- Nó ăn những hai bát cơm.- Nó ăn có hai bát cơm. - Các từ “những” và “có” đi kèm với những từ ngữ sau nó.  - Bày tỏ thái độ đánh giá đối với sự việc được nói đến. Những: hàm ý hơi nhiều (so với bình thường)Có: hàm ý chỉ hơi ít (so với bình thường)Từ những ví dụ trên hãy cho biết trợ từ là gì?Ghi nhớ: Trợ từ là những từ chuyên đi kèm một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó.- Các loại trợ từ: Những; đích; có; chính; ngay; L­ưu ý Cã nh÷ng tõ cã h×nh thøc ©m thanh gièng víi c¸c trî tõ nh­ưng kh«ng ph¶i lµ trî tõ. VD: - ChÝnh nã ®· nãi víi t«i ®iÒu ®ã .( Trî tõ) - ChÞ DËu lµ nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm t¾t ®Ìn. ( TÝnh tõ) - Nã đã cho t«i nh÷ng 10 000 ®ång .(Trî tõ) - Nã đã cho t«i nh÷ng ®ång tiÒn cuèi cïng.(L­ượng tõ) - Em cã quyÒn tù hµo vÒ t«i vµ c¶ em n÷a.(Trî tõ) - Ao s©u n­ước c¶ kh«n chµi c¸. ( TÝnh tõ ) II. Thán từCác từ này, a, vâng trong những đoạn trích sau đây biểu thị điều gì ?. a, Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”.b, - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải nếu lại phải một trận đòn , nuôi mấy tháng cho hoàn hồn. - Vâng, cháu cũng nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp đã. - Từ “này” dùng để gọi, để gây chú ý với người đối thoại. -Từ “A” là tiếng thốt ra để biểu thị sự tức giận khi nhận ra điều gì đókhông tốt.Từ “Vâng” là để đáp lời người khác. -Từ “này” dùng để gọi, để gây chú ý với người đối thoại.Nhận xét về cách dùng các từ này, a và vâng bằng cách lựa chọn những câu trả lời đúng.a, Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập;b, Các từ ấy không thể làm thành một câu độc lập;c, Các từ ấy không thể làm một bộ phận của câu;d, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu. a, Các từ ấy có thể làm thành một câu độc lập;VD: - A!  - Gì thế? - Con mèo đó đáng yêu ghê!d, Các từ ấy có thể cùng những từ khác làm thành một câu và thường đứng đầu câu. VD: - Ấy, cậu đừng làm bẩn tường. - Vâng, con sẽ đi chợ ngay.VÍ DỤ12345678Trß ch¬i: BÝ MËt Trong Nh÷ng Qu¶ BãngTổng kết -ghi nhớChóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ mét côc tÈy ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!C©u hái: §iÒn vµo chç trèng- Trợ từ là những từ ..một từ ngữ trong câu để .thái độ đánh giá được nói đến ở từ ngữ đó.chuyên đi kèmnhấn mạnh hoặc biểu thịsự vật, sự việcThán từ là những từ dùng để ...........của người nói hoặc dùng để . - Thán từ thường đứng ở , có khi được tách ra thành .bộc lộ tình cảm, cảm xúcgọi đápđầu câumột câu đặc biệtohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ mét c¸i b¸nh1- Chính nó là người nói dối.2- Anh ấy là diễn viên chính.3- Những ngón tay ngoan.4- Tôi mua những năm cuốn sách.5- Nó về đích đầu tiên.6- Đích thân tôi dẫn nó về.C©u hái: Các từ in đậm trong những câu sau từ nào là trợ từ?Trợ từKhông phải trợ từTrợ từTrợ từKhông phải trợ từKhông phải trợ từohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ 3 c¸i bookmark (tù lµm)So s¸nh sù kh¸c nhau gi­ữa trî tõ vµ th¸n tõ?*Th¸n tõ - Cã thÓ ®ược t¸ch ra thµnh mét c©u ®Æc biÖt. - Th¸n tõ béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc, gäi ®¸p*Trî tõ:- Kh«ng t¸ch riªng ra thµnh mét c©u mµ lu«n ph¶i ®i kÌm víi tõ, ng÷ kh¸c.- NhÊn m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc.§¸p ¸nChóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ 1 c¸i bót ch×ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Câu hỏi: Hãy đặt một câu có sử dụng trợ từ và một câu có sử dụng thán từ.VD: A! C¸i vÝ da nµy ®Ñp qu¸! (Th¸n tõ “A”)VD: ChÝnh nã ®· g©y ra vô næ nµy. (Trî tõ “ChÝnh”)VD: - Con ®i häc vÒ råi µ? - V©ng ¹! Con võa míi vÒ!ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ mét kÑo A. Đối tượng giao tiếp B. Ngữ điệu C. Cả A và B D. Cả A và B đều saiCâu hỏi:Khi sử dụng thán từ gọi đáp, cần chú ý đến những điểm gì?Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ mét c¸i bót ch×ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Câu hỏi: Đọc đoạn văn sau: Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:- U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... Ngày mai con chơi với ai? Con ngủ với ai? (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)Câu văn nào trong đoạn văn trên có chứa thán từ?A. Trời ơi!B. Ngày mai con chơi với ai?C. Khốn nạn thân con thế này?D. Con ngủ với ai?ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ 1 côc tÈyCâu hỏiTrong những từ in đậm ở các câu sau, từ nào không phải là trợ từ?A. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.B. Chính lúc này toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn ràng trong các lớp.C. Xe kia rồi! Lại cả ông Toàn quyền đây rồi!D. Những người nghèo nhiều tự ái vẫn thường như thế.ohhhhhhhhh!!! Sai råi! Chóc b¹n may m¾n lÇn sau!Câu hỏi: Từ “chao ôi: trong câu văn bộc lộ cảm xúc gì của nhà văn? “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi, toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; không bao giờ ta thương .”  (Lão Hạc)  A. Than thở vì xúc động mạnh. B. Than thở vì bất lực. C. Than thở vì đau đớn. D. Cả A, B, C đều sai.Chóc Mõng B¹n!!! PhÇn quµ cña b¹n lµ 3 c¸i bookmark (tù lµm).Tæng kÕt - ghi nhí I. Trợ từ: - Trợ từ là những từ chuyên đi kèm một từ ngữ trong câu để nhấn mạnh hoặc biểu thị thái độ đánh giá sự vật, sự việc được nói đến ở từ ngữ đó. - Các loại trợ từ: Những; có; chính; đích; ngay; II. Thán từ: - Thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp.  - Thán từ thường đứng ở đầu câu, có khi được tách ra thành một câu đặc biệt. - Thán từ gồm 2 loại chính: + Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc: a; ái; ơ; ôi;  + Thán từ gọi đáp: này; dạ; vâng; ơi; ừ; Bài tập 1: Trong c¸c c©u sau ®©y, tõ nµo( trong c¸c tõ in ®Ëm) lµ trî tõ, tõ nµo kh«ng ph¶i lµ trî tõ ?a) ChÝnh thÇy hiÖu tr­ưởng ®· tÆng t«i quyÓn s¸ch nµy.b) ChÞ DËu lµ nh©n vËt chÝnh cña t¸c phÈm t¾t ®Ìn.c) Ngay t«i còng kh«ng biÕt ®Õn viÖc nµy.d) Anh ph¶i nãi ngay ®iÒu nµy cho c« gi¸o biÕt.e) Cha t«i lµ c«ng nh©n.g) C« Êy ®Ñp ¬i lµ ®Ñp.h) T«i nhí m·i nh÷ng kØ niÖm thêi niªn thiÕu.T«i nh¾c anh nh÷ng ba bèn lÇn mµ anh vÉn quªn. Bài tập 2: Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c trî tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau? a) Nh­ưng ®êi nµo t×nh th­ư¬ng yªu vµ lßng kÝnh mÕn mÑ t«i l¹i bÞ nh÷ng r¾p t©m tanh bÈn x©m ph¹m ®Õn mÆc dÇu non mét n¨m rßng mÑ t«i kh«ng göi cho t«i lÊy mét l¸ thư,­ nh¾n ng­ưêi th¨m t«i lÊy mét lêi vµ göi cho t«i lÊy mét ®ång quµ.  Trî tõ lÊy cã ý nghÜa nhÊn m¹nh b) Hai ®øa mª nhau l¾m. Bè mÑ ®øa con g¸i biÕt vËy, nªn còng b»ng lßng g¶. Như­ng hä th¸ch nÆng qu¸: nguyªn tiÒn mÆt ph¶i mét tr¨m ®ång b¹c, l¹i cßn cau, cßn r­ưîu c¶ cư­íi n÷a th× mÊt ®Õn cøng hai tr¨m b¹c.Nguyªn: ChØ tÝnh cã ®Õn nh­ư thÕ, kh«ng cã thªm, kh«ng cã g× kh¸c.§Õn:BiÓu thÞ ý nhÊn m¹nh møc ®é cao  ng¹c nhiªnTÝnh ra cËu vµng cËu Êy ¨n khoÎ h¬n c¶ t«i, «ng gi¸o ¹ ! C¶: Cã ý nghÜa nhÊn m¹nh vÒ møc ®é cao, ph¹m vi kh«ng h¹n chÕ Råi cø mçi n¨m r»m th¸ng t¸m Tùa nhau tr«ng xuèng thÕ gian cư­êi Cø : BiÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh vÒ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i nhÊt ®Þnh như­ thÓ bÊt chÊp mäi ®iÒu kiÖn. NhÊn m¹nh mét viÖc lÆp ®i lÆp l¹i3) ChØ ra c¸c th¸n tõ trong c¸c c©u dư­íi ®©y§ét nhiªn l·o b¶o t«i: Nµy ! Th»ng ch¸u nhµ t«i, ®Õn mét n¨m nay, ch¼ng cã giÊy m¸ g× ®Êy, «ng gi¸o ¹ ! µ ! Th× ra l·o ®ang nghÜ ®Õn th»ng con l·o.Th¸n tõ : nµy, µb) Con chã lµ cña ch¸u nã mua ®Êy chø ! Nã mua vÒ nu«i, ®Þnh ®Ó ®Õn lóc c­ưíi vî th× giÕt thÞt Êy ! Sù ®êi l¹i cø th­ưêng nh­ư vËy ®Êy. Ngư­êi ta ®Þnh råi ch¼ng bao giê ngư­êi ta lµm ®­ưîc. Th¸n tõ: Êy d) Chao «i ! ®èi víi nh÷ng ngư­êi ë quanh ta nÕu ta kh«ng cè t×m mµ hiÓu hä, th× ta chØ thÊy hä gµn dë, ngu ngèc, bÇn tiÖn, xÊu xa, bØ æi toµn nh÷ng cí ®Ó cho ta tµn nhÉn  Th¸n tõ : Chao «i.e) Hìi ¬i l·o H¹c ! Th× ra ®Õn lóc cïng l·o còng cã thÓ lµm liÒu như­ ai hÕt th¸n tõ : Hìi ¬i.4) C¸c th¸n tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau béc lé c¶m xóc g× ?a) Chuét Cèng chïi bé r©u vµ gäi ®¸m bé h¹ : K×a chóng bay ®©u, xem th»ng Nåi Đång h«m nay cã g× chÐn ®ư­îc kh«ng? Lò chuét bß lªn ch¹n, leo lªn b¸c Nåi ®ång. N¨m s¸u th»ng xóm l¹i hóc mâm vµo, cè m·i míi lËt ®­ưîc c¸i vung nåi ra. “Ha ha ! C¬m nguéi ! L¹i cã mét b¸t c¸ kho ! C¸ r« kho khÕ : võa dõ võa th¬m. ChÝt chÝt, anh em ¬i, l¹i ®¸nh chÐn ®i th«i !” Th¸n tõ ha ha béc lé c¶m xóc kho¸i chÝ 4) C¸c th¸n tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau béc lé c¶m xóc g× ? B¸c nåi ®ång run như­ cÇy sÊy :“ Bïng boong. ¸i ¸i ! L¹y c¸c cËu, c¸c «ng , ¨n th× ¨n, như­ng ®õng ®¸nh ®æ t«i xuèng ®Êt. C¸i ch¹n cao thÕ nµy, t«i ng· xuèng kh«ng vì còng bÑp chÕt mÊt !”Th¸n tõ ¸i ¸i : béc lé c¶m xóc, th¸i ®é khã chÞu, ®au ®ín ®ét ngét do t¸c ®éng cña sù vËt hiÖn t­tưîng tõ bªn ngoµi ®Õn  ®au ®ín, van xin Than «i ! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u ? Than «i : Béc lé c¶m xóc buån b·, nuèi tiÕc.5) - §Æt n¨m c©u víi n¨m trî tõ kh¸c nhau  (Nhãm 1) - §Æt n¨m c©u víi n¨m th¸n tõ kh¸c nhau  (Nhãm 2) 6) Gi¶i thÝch ý nghÜa c©u tôc ng÷ gäi d¹ b¶o v©ng (Nhãm 3)C©u tôc ng÷ khuyªn chóng ta dïng th¸n tõ gäi ®¸p ®Ó béc lé sù lÔ phÐp .Ngoµi ra c©u tôc ng÷ cßn phª ph¸n nh÷ng ngư­êi chØ biÕt nghe lêi mét c¸ch m¸y mãc. Cñng cè - ThÕ nµo lµ trî tõ, th¸n tõ ?- §Æt hai c©u cã dïng trî tõ vµ th¸n tõ ?H­íng dÉn vÒ nhµ Häc thuéc hai phÇn ghi nhí Hoµn chØnh bµi tËpViÕt mét ®o¹n v¨n cã sö dông trî tõ, th¸n tõChuÈn bÞ bµi t×nh th¸i tõ - §äc tr­íc, tr¶ lêi c¸c c©u hái vµ bµi tËp trong SGKChóc c¸c em häc giái