Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Bài 9: Tiếng việt Nói quá

Các biện pháp tu từ đã học: Nhân hóaẨn dụHoán dụSo SánhĐiệp ngữ.Nói quá.Nói giảm nói tránh.a. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng Ngày tháng mười chưa cười đã tối	 	(Tục ngữ)b. Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầyDẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.	 (Ca dao) 1. Ví dụ:- Tháng 5 (âm lịch) là vào mùa hè trời thường sáng sớm và tối muộn hơn so với các mùa khác. Ta thấy vào tháng 5 thường 5 giờ trời đã tờ mờ sáng, tối 7h trời mới bắt đầu tối hẳn nên tạo cho ta cảm giác đêm tháng năm ngắn hơn ban ngày.- Ngược lại tháng 10 (âm lịch) là vào mùa đông trời thường sáng muộn và tối sớm hơn so với các mùa khác. Ta thấy thường vào mùa đông 6h – 6h30 trời mới tờ mờ sáng, tối 5h30-6h trời đã nhập nhoạng tối tạo cảm giác ngày tháng 10 ngắn hơn đêm. a. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng Ngày tháng mười chưa cười đã tối	 	(Tục ngữ)b. Cày đồng đang buổi ban trưaMồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầyDẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần.	 (Ca dao) 1. Ví dụ:Hãy so sánh các câu trong bài tục ngữ và bài ca dao với các câu đồng nghĩa tương ứng và cho biết cách nói nào hay hơn ? Vì sao?-Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng-Ngày tháng mười chưa cười đã tối.-Mồi hôi thánh thót như mưa ruộng cày - Đêm tháng năm ngắn.- Ngày tháng mười ngắn.- Mồi hôi đổ rất nhiều. Gây ấn tượng và có giá trị biểu cảm cao, gợi hình gợi cảm.Không gây ấn tượng. Khó hình dung sự vật.NÓI QUÁCÁCH NÓI BÌNH THƯỜNGPhãng ®¹i Nãi qu¸T¸c dôngMøc ®éQuy m«TÝnh chÊtNhÊn m¹nhGây ấn tượng Tăng søc biÓu c¶mSù vËt, hiện tượng*Lưu ý:Khi phân tích thơ văn, người ta hay dùng các khái niệm như thậm xưng, khoa trương, phóng đại, cường điệu, ngoa ngữ, rất ít dùng khái niệm nói quá.Bài tập nhanh Xác định phép nói quá trong những câu sau: a) Nhớ, tôi nhớ đến chết cũng không quên. b) Bác ơi, tim Bác mênh mông thế Ôm cả non sông mọi kiếp người. c) Lỗ mũi mười tám gánh lông Chồng yêu chồng bảo: “tơ hồng trời cho”. tôi nhớ đến chết cũng không quên. tim Bác mênh mông thế Ôm cả non sông mọi kiếp người. Lỗ mũi mười tám gánh lông* Lưu ý: Cách sử dụng phép nói quá: Các trường hợp sử dụng phép nói quá:- Trong lời nói hàng ngày.-- Trong văn chương: + Tục ngữ, ca dao, thành ngữ + Thơ văn châm biếm, trữ tình Các trường hợp không nên dùng nói quá:- Trong văn bản hành chính, văn bản khoa học.- Khi cần thông tin chính xác, trung thực. VD : Đời người có một gang tay. Ai hay ngủ ngày còn được nửa gang VD : Đau lòng kẻ ở người đi, Lệ rơi thấm đá, tơ chia rũ tằm. ( Truyện Kiều)VD : Tấc đất tấc vàng.QUẢ BÍ KHỔNG LỒHai anh chàng cùng đi qua một khu vườn trồng bí, anh A thấy quả bí to vội kêu lên : - Chà quả bí to thật!Anh B cười mà bảo rằng: - Thế thì lấy gì làm to! Tôi đã từng thấy quả bí to hơn nhiều. Có một lần tôi trông thấy quả bí to bằng cả cái nhà đằng kia kìa!Anh A nói ngay: - Thế thì lấy gì làm lạ! Tôi còn nhớ có một lần tôi còn trông thấy cái nồi to bằng cả cái đình làng ta!Anh B ngạc nhiên hỏi: - Cái nồi ấy dùng để làm gì mà to vậy? Anh A giải thích: - Cái nồi ấy dùng để luộc quả bí anh vừa nói ấy mà.Anh B biết bạn chế nhạo mình bèn nói lảng sang chuyện khác. Theo: Truyện cười dân gian ñìnhTHẢO LUẬNHãy so sánh sự giống nhau và khác nhau giữa nói quá và nói khoác. (Thời gian : 3 phút ) .Giống(ở cách thức)Đều phóng đại quy mô, tính chất của sự việc, hiện tượngKhác (ở mục đích)Nói quáLà biện pháp tu từ nhằm gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm, có tác động tích cực.Nói khoácNhằm phô trương, tạo sự hiểu nhầm cho người khác, người nói bị chê cười, mang tính tiêu cực.II. Luyện tập.1. Bài tập 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau: a) Bàn tay ta làm nên tất cả . Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.	 (Hoàng Trung Thông) b) Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ sáng đến giờ em có thể đi lên đến tận trời được.	 (Nguyễn Minh Châu) c) [ ] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.	 (Nam Cao)a. Bàn tay ta làm nên tất cảCó sức người sỏi đá cũng thành cơmb. Anh cứ yên tâm, vết thương chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời đượcc. [...] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.=> Niềm tin vào bàn tay lao động.=> Nhấn mạnh sức khỏe vẫn tốt, có thể đi xa, không phải bận tâm.=> Nhấn mạnh cụ bá là kẻ có uy quyền, có quyền sinh sát đối với người khácBài 2 :Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống/....../ để tạo thành biện pháp tu từ nói quá: Bầm gan tím ruột; Chó ăn đá gà ăn sỏi; Nở từng khúc ruột; Ruột để ngoài da; Vắt chân lên cổ mà chạy.a. Ở nơi ............................... thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau trồng cà.b. Nhìn thấy tội ác của giặc ai ai cũng .........................c. Cô Nam tính tình sởi lởi,.........................d. Lời khen của cô giáo làm cho nó ...........................e. Bọn giặc hoảng hồn .......................... mà chạy.chó ăn đá gà ăn sỏibầm gan tím ruộtruột để ngoài danở từng khúc ruộtvắt chân lên cổ Bài 3: Đặt câu với các thành ngữ có dùng phép nói quá sau: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc . a. Cô ấy có vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành. b. Đoàn kết là sức mạnh dời non lấp biển. c. Công việc lấp biển vá trời là công việc của nhiều đời, nhiều thế hệ mới có thể làm xong. d. Những chiến sĩ mình đồng da sắt đã chiến thắng. e. Mình nghĩ nát óc mà vẫn chưa giải được bài toán này.XEM HÌNH ĐOÁN CHỮNhanh như chớp Bài 4 : Tìm thành ngữ so sánh có sử dụng phép nói quáĐây là gì? Khỏe như voiNói như vẹtTrắng như tuyếtĐây là gì? Khóc như mưaTươi như hoaĂn như mèoĐây là gì? Gầy như que củi Đen như cột nhà cháyChậm như rùaBài 5: Viết một đoạn văn có sử dụng biện pháp nói quá.* Dặn dò: Làm tiếp bài tập 5 vào vở. Sưu tầm một số câu ca dao và thơ văn có sử dụng phép nói quá . Chuẩn bị “ Ôn tập truyện ký Việt Nam.TIẾT HỌC KẾT THÚCCHÚC CÁC EM VUI