Bài giảng Ngữ văn Khối 8 - Tiết 1+2, Bài 1: Văn bản Tôi đi học (Thanh Tịnh)

TIẾT 1-2Văn bản: Tôi đi học  - Thanh Tịnh - I/ Tìm hiểu chung : 1/ Tác giả : - Thanh Tịnh ( 1911 -1988 ) tên thật là Trần Văn Ninh, đến năm 6 tuổi đổi tên là Trần Thanh Tịnh, quê ở ngoại ô thành phố Huế. - Ông vừa là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ có sáng tác từ trước năm 1945 ; sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo. - Ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 2007).2/ Tác phẩm : - Truyện ngắn Tôi đi học in trong tập Quê mẹ, xuất bản 1941.Nhân vật chính: TôiNgôi kể: ngôi thứ nhất II. Đọc – hiểu văn bản1. Tâm trạng của nhân vật tôi trên đường tới trường Những sự việc nào khiến nhân vật tôi có những liên tưởng về buổi tựu trường đầu tiên ? II/ Đọc - hiểu văn bản :*Hiện tại + Lá rụng nhiều, những đám mây bàng bạc + Mấy em nhỏ rụt rè- Thời gian: buổi mai đầy sương thu và gió lạnh - Khung cảnh: Con đường làng dài và hẹp Tương đồng Liên tưởngCảnh vật Tâm trạng- Thời gian: Hàng năm cứ vào cuối thu- Khung cảnh: *Kỉ niệm: Tâm trạng của “Tôi” khi nhớ về kỉ niệm:+ Náo nức, tưng bừng, rộn rãNhững cảm giác trong sáng ấy nảy nở ....như mấy cánh hoaTâm trạng của “Tôi” khi trên đường tới trườngCon đường .quen đi lại lắm lần tự nhiên thấy lạLòng tôi đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học Dùng từ láy, hỉnh ảnh so sánh đặc sắc Tâm trạng xúc động chân thành khi nhớ về quá khứNhững thay đổi trong suy nghĩ, hành động của cậu bé trên đường tới trường- Không lội sông, thả diều, ra đồng nô đùa- Thấy mình trang trọng và đứng đắn- Muốn thử sức mình- Có ngay ý nghĩ: Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước- Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi Báo hiệu sự thay đổi trong nhận thức bản thân, cậu tự thấy mình lớn lên, có ý thức trong việc học hànhPhân tích giá trị nghệ thuật của câu văn “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong tâm trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”Câu văn đã sử dụng phép so sánh giữa một hiện tượng vô hình là “Ý nghĩ ấy thoáng qua” với một hiện tượng hữu hình đẹp đẽ là “Một làn mây lướt ngang ngọn núi” thể hiện sự hồn nhiên trong sáng của cậu bé trong kỉ niệm lần đầu tới trườngNhư vậy:Với những câu văn nhẹ nhàng, từ ngữ gợi cảm, giàu hình ảnh, dòng hồi tưởng được gợi lên hết sức tự nhiên với sự liên tưởng giữa hiện tại và quá khứ. Từ tâm trạng náo nức, tưng bừng rộn rã tác giả nhớ lại cảm xúc, những hình ảnh quen thuộc trên đường cùng mẹ tới trường 2. Cảm nhận của “Tôi” lúc ở sân trườnga. Khung cảnh trước sân trường: - Dày đặc cả người- Người nào quần áo cũng sạch sẽ, gương mặt vui tươi - - Ngôi trường Mĩ Lí trong con mắt của “Tôi”+ Trước khi đi họcLà một nơi xa lạCảm tưởng : Nhà trường cao ráo và sạch sẽ hơn các nhà khác trong làng+ Hôm nay tôi đi học: Trông xinh xắn, oai nghiêmPhép so sánh “Trường Mĩ Lí trông vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp” có ý nghĩa gì?Hình ảnh so sánh thể hiện cảm xúc thành Kính trang nghiêm của cậu học trò nhỏ trướcNgôi trường mới với nhiều điều thiêng liênghấp dẫnb. Hình ảnh những cậu học trò nhỏ:- Bỡ ngỡ đứng nép bên người thân.Như con chim con muốn bay, nhưng e sợ. Ao ước thầm được như những người học trò cũ Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng các em nhỏ lần đầu tới trường Thể hiện khát vọng bay cao khám phá những chân trời tri thức mới của tuổi trẻ trước cánh cửa trường họcc. Hình ảnh ông ĐốcĐọc tên từng ngườiNhìn với cặp mắt hiền từ và cảm độngTươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi Ông là người thầy nhân hậu từ tốn bao dung, yêu thương con trẻ hết lòng Quí trọng, biết ơn thầy - Người đưa tri thức đến cho thế hệ trẻTrống thúc: Chơ vơCảm thấy nặng nềNghe gọi tên: Giật mình và lúng túngDúi đầu khóc nức nởSự chuyển biến tâm lí của nhân vật tôid. Tâm trạng của “tôi” khi xếp hàng vào lớp“Tôi” đã cảm nhận sâu sắc về sự lớn lao, thiêng liêng của ngôi trường làng Mĩ Lí, trân trọng sự ngưỡng mộ ân cần, bao dung của ông Đốc. Đồng thời cũng nhận thức về sự tự lập của bản thân trong việc đến trường học tập3. Cảm xúc của nhân vật tôi trong lớp học- Thầy giáo trẻ: Tươi cười đón chúng tôi- Mùi hương lạ xông lên- Hình treo trên tường: Thấy lạ lạ, hay hay- Nhìn bàn ghế, chỗ ngồi tự nhiên lạm nhận là vật riêng của mình- Mấy người bạn tí hon ....vẫn không cảm thấy xa lạ chút nào - Chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm đánh vần đọc:Bài viết tập: Tôi đi họcNhững suy nghĩ, tình cảm trong sáng của cậu bé cho thấy cậu là người có tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu bạn bè trường lớp, trân trọng việc học hành Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và sức cuốn hút của tác phẩm III. Tổng kếtIII. Tổng kết:1. Nội dung: Kể về kỉ niệm buổi tựu trường đầu tiên Tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới mẻ, những ấn tượng không quên về trường lớp, thầy cô và bạn bè2. Nghệ thuật:- Có sự kết hợp giữa: tự sự - trữ tình - miêu tả- Bố cục chặt chẽ, tự nhiên theo dòng hồi tưởng, theo trình tự đan xen giữa hiện tại và quá khứ- Ngôn ngữ miêu tả tinh tế, giàu hình ảnh, giàu nhạc điệu và chất thơDẶN DÒ1. Sưu tầm những văn bản, câu thơ viết về chủ đề gia đình và nhà trường đã học. 2. Ghi lại những ấn tượng, cảm xúc của bản thân về một ngày tựu trường mà em nhớ nhất. - Soạn bài : Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ + Xem và trả lời câu hỏi SGK//10,11