Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 22: Đọc hiểu Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu - Lý Công Uẩn)

LÝ C«ng UÈnChiÕu dêi ®«(Thiªn ®« chiÕu)I. T×m hiÓu vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈmDùa vµo kiÕn thøc lÞch sö vµ nh÷ng giíi thiÖu trong SGK vÒ LÝ C«ng UÈn, h·y tãm t¾t nh÷ng g× em biÕt vÒ t¸c gi¶?1. T¸c gi¶LÝ C«ng UÈn lµ mét ng­êi th«ng minhnh©n ¸i, cã chÝ lín, cã c«ng s¸ng lËpra v­¬ng triÒu nhµ LÝ.2. T¸c phÈmChøc n¨ng cña chiÕu lµ lêi ban bè nh÷ng chñ tr­¬ng, ®­êng lèi, nhiÖm vô mµ vua, triÒu ®×nh nªu ra vµ yªu cÇu thÇn d©n thùc hiÖn. ChiÕu dêi ®« còng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm cña thÓ v¨n chiÕu nãi chung nh­ng ®ång thêicòng cã ®Æc ®iÓm riªng, ®ã lµ tÝnh chÊt t©m t×nh bªn c¹nh tÝnh chÊt mÖnh lÖnh th­êng thÊy; ng«n tõ kh«ng mang tÝnh mét chiÒu mµ mang tÝnh chÊt ®èi tho¹i,trao ®æi.ChiÕu lµ thÓ v¨n do vua dïng ®Ó ban bè mÖnh lÖnhChiÕu dêi ®« thÓ hiÖn t­ t­ëng chÝnh trÞ lín lao, cã ¶nh h­ëng ®Õn vËn mÖnh cña c¶ triÒu ®¹i, ®Êt n­íc.N¨m Canh TuÊt, niªn hiÖu ThuËn Thiªn thø nhÊt(1010), LÝ C«ng UÈn viÕt bµi chiÕu nµy bµy tá ý ®Þnhdêi ®« tõ Hoa L­ (nay thuéc Ninh B×nh) ra thµnh §¹i La (tøc Hµ Néi ngµy nay). Tõ ®ã trë ®i thµnh§¹i La trë thµnh kinh ®« cña c¸c triÒu ®¹i phongkiÕn ViÖt Nam cho ®Õn thêi NguyÔn sau nµy.Hoµn c¶nh ra ®êi “ChiÕu dêi ®«”1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó dêi ®«a, C¨n cø tõ sö s¸ch Trung QuècTheo suy luËn cña t¸c gi¶ th× viÖc dêi ®« cña c¸c vua nhµ Th­¬ng, nhµ Chu nh»m môc ®Ých g×? KÕt qu¶ cña viÖc dêi ®« Êy?II, §äc - hiÓu v¨n b¶nThêi nhµ Th­¬ng 5 lÇn dêi ®«, nha Chu ba lÇn dêi ®« nh»m môc ®Ých m­u toan nghiÖp lín, x©y dùng v­¬ng triÒu phån thÞnh, tÝnh kÕ l©u dµi cho c¸c thÕ hÖ sau. ViÖc dêi ®« võa thuËn theo mÖnh trêi (phï hîp theo quy luËt kh¸ch quan) võa thuËn theo ý d©n(phï hîp víi nguyÖn väng cña d©n). KÕt qu¶ cña viÖc dêi ®« lµ lµm cho ®Êt n­íc v÷ng bÕn, ph¸t triÓn thÞnh v­îng.LÝ Th¸i Tæ dÉn sè liÖu cô thÓ vÒ c¸c lÇn dêi ®« trong sö s¸ch ®Ó chuÈn bÞ lÝ lÏ cho phÇn sau: viÖc LÝ Th¸i Tæ dêi ®« kh«ng cã g× lµkh¸c th­êng, tr¸i víi quy luËt.b, c¨n cø vµo t×nh h×nh n­íc taSoi sö s¸ch vµo t×nh h×nh thùc tÕ, LÝ Th¸i Tæ cãý phª ph¸n hai triÒu §inh, Lª vÉn cø ph¶i ®ãng®« ë Hoa L­, chøng tá thÕ vµ lùc cña hai triÒu ®¹i Êy ch­a ®ñ m¹nh ®Ó ra n¬i ®ång b»ng. §Õnthêi LÝ, trong ®µ ph¸t triÓn ®i lªn cña ®Êt n­ícth× viÖc ®ãng ®« ë Hoa L­ lµ kh«ng cßn phï hîp n÷a.T¹i sao theo t¸c gi¶, viÖc kh«ng dêi ®« sÏ ph¹m nh÷ng sai lÇm?2. Thµnh §¹i La lµ n¬i tèt nhÊt ®Ó ®Þnh ®«So víi Hoa L­, thµnh §¹i La cã nh÷ng lîi thÕ g× ®Ó chän lµm kinh ®« cña ®Êt n­íc?Nh÷ng lîi thÕ næi bËt cña thµnh §¹i LaVÞ thÕ ®Þa lý ë n¬i trung t©m cña ®Êt trêi, më ra bènh­íng nam b¾c ®«ng t©y, cã nói l¹i cã s«ng; ®Êt réng mµ b»ng ph¼ng, cao mµ tho¸ng, tr¸nh ®­îc n¹n lôt léi, chËt chéiVÒ vÞ thÕ chÝnhtrÞ, v¨n hãa lµ ®Çu mèi giao l­u, “chèn tô héi cña bèn ph­¬ng”, lµ m¶nh ®Êt h­ng thÞnh“mu«n vËt còng rÊt mùc phong phó, tètt­¬i”.Thµnh §¹i La cã ®ñ tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn, vÒtÊt c¶ mäi mÆt, ®Ó trë thµnh kinh ®« cña®Êt n­íc.KÕt cÊu cña bµi v¨n chiÕu nµy rÊt tiªu biÓu cho kÕt cÊu cña v¨n nghÞ luËn, tr×nh tù lËp luËn cña t¸c phÈm rÊt chÆt chÏ. Em h·y tr×nh bµy vµ chØ ra kÕt cÊu Êy cña t¸c phÈm.V× sao nãi ChiÕu dêi ®« ra ®êi ph¶n ¸nh ý chÝ ®éc lËp, tù c­êng vµ sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña d©n téc §¹i ViÖt?KÕt luËn chungViÖc dêi ®« chøng tá triÒu ®×nh nhµ LÝ ®·®ñ søc chÊm døt n¹n phong kiÕn c¸t cø, thÕvµ lùc cña d©n téc §¹i ViÖt ®ñ søc s¸nh ngang b»ng ph­¬ng B¾c. §Þnh ®« ë Th¨ng Long lµ thùc hiÖn nguyÖn väng cña nh©n d©n thu giang s¬n vÒ mét mèi, x©y dùng ®Êt n­íc ®éc lËp, tù c­êng.C©u v¨n “TrÉm rÊt ®au xãt vÒ viÖc ®ã” vµ c©u hái “C¸c khanh nghÜ thÕ nµo?” cã ý nghÜa g× trong mét bµi v¨n chiÕu quan träng nh­ thÕ nµy?Nh÷ng c©u v¨n trªn thÓ hiÖn râ tÝnh chÊt t©mt×nh cña bµi v¨n chiÕu. C©u hái mang tÝnhchÊt ®èi tho¹i, trao ®æi, t¹o sù ®ång c¶m gi÷amÖnh lÖnh cña nhµ vua víi thÇn d©n. bµi chiÕuthuyÕt phôc ng­êi nghe b»ng lÝ lÏ chÆt chÏ vµb»ng t×nh c¶m ch©n thµnh. NguyÖn väng dêi®« cña LÝ C«ng UÈn phï hîp víi nguþÖnvängcña nh©n d©n.Mét gãc Hµ Néi x­a