Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 5: Từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội - Diệp Thị Kim Oanh

 Giáo viên: DIỆP THỊ KIM OANH 
Đơn vị: THCS Quảng Minh– TX Ba Đồn– Quảng Bình 
 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO 
 Cuộc thi thiết kế bài giảng E-Learning lần thứ 4 
 QUỸ LAWRENSE S.TING 
 BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 MÔN NGỮ VĂN 8 
Mail: diepthikimoanh@gmail.com 
 ĐT: 0918016712 
Địa chỉ: Thôn Nam Minh Lệ– Xã Quảng Minh – TX Ba Đồn– Quảng Bình 
Tháng 11/2016 
CC-BY-SA 
Xác định từ tượng hình, từ tượng thanh trong đoạn thơ sau - Chọn phương án trả lời đúng? 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Chưa chính xác, bạn cần cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 1 
Thử lại lần nữa bạn nhé 
A) 
Lim dim, hối hả, lất phất, rào rào. 
B) 
Mầm non, lim dim, hối hả, lất phất. 
C) 
Mưa phùn, hối hả, lất phất, máy bay. 
KẾT QUẢ KIỂM TRA BÀI CŨ 
Điểm của bạn 
{score} 
Điểm tối đa 
{max-score} 
Số nỗ lực 
{total-attempts} 
Câu hỏi Phản hồi / Xem xét thông tin bạn sẽ xuất hiện ở đây 
Xem lại 
Tiếp tục 
Bài 5 
Từ ngữ địa phương 
và biệt ngữ xã hội 
MỤC TIÊU BÀI HỌC 
1. Kiến thức: 
- Hiểu được thế nào là từ ngữ địa phương và thế nào là biệt ngữ xã hội. 
- Tác dụng của việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội trong văn bản. 
2. Kỹ năng: 
- Nhận biết, hiểu nghĩa một số từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội. 
Dùng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phù hợp với tình huống giao tiếp. 
3. Thái độ: 
- Vui vẻ, hợp tác, tập trung vào bài giảng. 
 Sáng ra bờ suối tối vào hang. 
 Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng . 
 ( Hồ Chí Minh - Tức cảnh Pác Bó) 
 Khi con tu hú gọi bầy 
 Lúa chiêm đương chín trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
 Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. 
	 ( Tố Hữu - Khi con tu hú) 
I- Từ ngữ địa phương: 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 1. Ví dụ: SGK/56 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 I. Từ ngữ địa phương: 
Sáng ra bờ suối, tối vào hang 
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng 
 (Hồ Chí Minh, Tức cảnh Pác Bó) 
 Khi con tu hú gọi bầy 
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần 
 Vườn râm dậy tiếng ve ngân 
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào. 
 (Tố Hữu, Khi con tu hú) 
 bẹ 
 bắp 
- ngô 
Là từ ngữ 
địa phương 
(miền Bắc, Trung) 
(miền Nam) 
: Là từ ngữ toàn dân 
1. Ví dụ: SGK/56 
Trong hai câu thơ dưới đây, từ ngữ địa phương là O ứng với từ ngữ toàn dân là Cô, theo em đúng hay sai? 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Bạn trả lời chưa chính xác, cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
O du kích nhỏ giương cao súngThằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầu. 
Câu trắc nghiệm 2 
A) 
Đúng 
B) 
Sai 
Em hãy nối nội dung ở cột 2 đúng với hình ảnh ở cột 1. 
Cột 1 
Cột 2 
A. 
Cẳng - Chân 
B. 
Mụi - Mũi 
C. 
Bông - Hoa 
A 
Chân 
B 
Mũi 
C 
Hoa 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Bạn trả lời chưa chính xác, cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu hỏi trắc nghiệm 3 
Thử lại lần nữa bạn nhé 
 Khác với từ ngữ toàn dân , từ ngữ địa phương là từ ngữ chỉ sử dụng ở một(hoặc một số) địa phương nhất định. 
 I. Từ ngữ địa phương: 
Ví dụ: SGK/56 
2. Kết luận 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
Từ ngữ địa phương chỉ được dùng trong một (hoặc một số) địa phương nhất định. 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Bạn trả lời chưa chính xác, cố gắng lên! 
Bạn phải trả l ờ i câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 4 
A) 
Đúng 
B) 
Sai 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
a) Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến Mặc dầu non một năm ròng mẹ tôi không gửi cho tôi lấy một lá thư, nhắn người thăm tôi lấy một lời và gửi cho tôi lấy một đồng quà. 
 Tôi cũng cười đáp lại cô tôi: 
 - Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về. 
 ( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu) 
 Tầng lớp trung lưu, thượng lưu dùng mợ , cậu để chỉ mẹ cha mình. 
Ví dụ: SGK/ 57 
* Ví dụ a. 
Mẹ : lời kể của tác giả với độc giả, để miêu tả những suy nghĩ của nhân vật 
 Mợ : lời đáp của Hồng khi đối thoại với người cô, xưng hô đúng với đối tượng và hoàn cảnh 
 Cùng tầng lớp xã hội . 
- Mẹ và mợ là hai từ đồng nghĩa 
 => Vậy các từ mẹ , cha là từ toàn dân , còn từ mợ, cậu là biệt ngữ xã hội 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
b) 
 Chán quá, hôm nay mình phải nhận con ngỗng cho bài tập làm văn. 
Trúng tủ , hắn nghiễm nhiên đạt điểm cao nhất lớp. 
- Ngỗng : Điểm 2 
Trúng tủ : Đề ra trúng với phần đã học 
 Tầng lớp học sinh, sinh viên 
 sử dụng. 
Ví dụ: SGK/ 57 
* Ví dụ b. 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
2. Kết luận. 
Khác với từ ngữ toàn dân, biệt ngữ xã hội chỉ được dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định. 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
1. Ví dụ: SGK/ 57 
. 
Drag Drop 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Bạn trả lời chưa chính xác, cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 5 
Em hãy lắp ghép các mãnh ở cột bên trái phù hợp với cột bên phải để tạo thành nhóm từ cùng chỉ một tầng lớp xã hội . 
Thử lại lần nữa bạn nhé 
III/ SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 1/ Cách dùng: 
 Em có nhận xét và suy nghĩ gì về hai tình huống trên? 
*Tình huống 1: 
Nhung được mẹ cho vào Sài Gòn chơi , khi đi chợ Nhung rất ngạc nhiên vì có nhiều loại củ, đẹp và lạ mắt. Nhung muốn mua một loại củ nên hỏi người bán hàng: 
Mệ ơi cho cháu hỏi củ ni là củ chi ri? 
Người bán hàng đáp: 
À! Đây là chợ Bến Thành chứ không phải Củ Chi đâu. Muốn đi Củ Chi cháu phải bắt xe đi thêm một chặng đường nữa cháu ạ! 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
* Tình huống 2 : 
 Lan đi học về mẹ hỏi: Hôm nay, được điểm cao không con? 
Lan đáp: một con ngỗng. 
III/ SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 1/ Cách dùng: 
*Tình huống 1: Cả Nhung và người bán hàng không thành công khi giao tiếp vì Nhung sử dùng từ ngữ địa phương của mình không đúng chổ khiến cho người bán hàng trả lời sai với ý của Nhung muốn hỏi. 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
* Tình huống 2 : Người con dùng từ ngỗng là biệt ngữ xã hội dành cho tầng lớp học sinh, sinh viên mà trả lời mẹ, tức là không lễ phép và không tôn trọng mẹ của mình 
Vậy, khi sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải: + Phù hợp với tình huống giao tiếp. 
+Tránh lạm dụng gây khó hiểu (Bởi vì chúng không phổ biến bằng từ ngữ toàn dân) 
III/ SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
 Ví dụ a: 
-> Tô đậm thêm màu sắc địa phương. 
- mô, bầy tui, ví, nớ , hiện chừ, ra ri 
 Ví dụ b: 
- cá, dằm thượng , mõi 
-> Tô đậm thêm màu sắc tính cách nhân vật. 
- nào, chúng tôi, với , đó , bây giờ, như thế này 
- ví tiền, túi áo trên, lấy cắp 
Đồng chí mô nhớ nữa 
Kể chuyện Bình Trị Thiên 
Cho bầy tui nghe ví 
Bếp lửa rung rung đôi vai đồng chí 
- Thưa trong nớ hiện chừ vô cùng gian khổ, 
Đồng bào ta phải kháng chiến ra ri. 
 (Theo Hồng Nguyên,Nhớ) 
- Cá nó để dằm thượng áo ba đờ suy, khó mõi lắm. 
 (Nguyên Hồng, Bỉ vỏ) 
 2/ Tác dụng: 
 1/ Cách dùng: 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
III. SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
- Việc sử dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội phải phù hợp với tình huống giao tiếp. Trong thơ văn, tác giả có thể sử dụng một số từ ngữ thuộc hai lớp từ này để tô đậm màu sắc địa phương, màu sắc tầng lớp xã hội của ngôn ngữ, tính cách nhân vật. 
 Muốn tránh lạm dụng, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân có nghĩa tương ứng để sử dụng khi cần thiết. 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
* Kết luận 
IV. LUYỆN TẬP: 
BÀI 5: TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI 
I. TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG: 
II. BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
III. SỬ DỤNG TỪ NGỮ ĐỊA PHƯƠNG VÀ BIỆT NGỮ XÃ HỘI: 
Đi mô rồi cũng nhớ về Hà TĩnhNhớ núi Hồng Lĩnh nhớ dòng sông LaNhớ biển rộng quê ta.Những cánh đồng muối trắngTình sâu nghĩa nặng, biển ta lại nhớ rừngNên chi giữa đồng bằng gió ngàn bay vềTìm âm vang sóng vỗ . Ai đi xa mô đó biết có nhớ lấy đường về Đ ường Đồng Lộc, đường Khe Giao Đ ường Hồng Lam, Đèo Ngang, Linh CảmCùng bao nhiêu con đường ra mặt trậnGiặc điên cuồng trút hàng vạn bom rơiĐường hiên ngang vượt qua truông qua suốiThêm bao nhiêu con đường lứa tuổi hai mươi. 
 Nghe một đoạn bài hát và phát hiện từ ngữ địa phương. 
Đi mô rồi cũng nhớ về Hà TĩnhNhớ núi Hồng Lĩnh nhớ dòng sông LaNhớ biển rộng quê ta.Những cánh đồng muối trắngTình sâu nghĩa nặng, biển ta lại nhớ rừngNên chi giữa đồng bằng gió ngàn bay vềTìm âm vang sóng vỗ . Ai đi xa mô đó biết có nhớ lấy đường về Đ ường Đồng Lộc, đường Khe Giao Đ ường Hồng Lam, Đèo Ngang, Linh CảmCùng bao nhiêu con đường ra mặt trậnGiặc điên cuồng trút hàng vạn bom rơiĐường hiên ngang vượt qua truông qua suốiThêm bao nhiêu con đường lứa tuổi hai mươi. 
 Những từ ngữ địa phương có trong đoạn bài hát là những từ được tô đậm. 
Mô - Đâu; chi - gì; truông - sông. 
Bài tập 3 SGK (trang59) Trong những trường hợp giao tiếp sau đây, trường hợp nào nên dùng từ ngữ địa phương? 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Bạn trả lời chưa chính xác, cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 6 
Thử lại lần nữa bạn nhé 
A) 
Người nói chuyện với mình là người cùng địa phương. 
B) 
Người nói chuyện với mình là người ở địa phương khác. 
C) 
Khi phát biểu ý kiến ở lớp. 
D) 
Khi làm bài tập làm văn. 
E) 
Khi viết đơn, báo cáo gửi cho thầy, cô giáo. 
F) 
Khi nói chuyện với người nước ngoài biết tiếng Việt. 
KẾT QUẢ CÁC CÂU HỎI CŨNG CỐ 
Câu hỏi Phản hồi / Xem xét thông tin bạn sẽ xuất hiện ở đây 
Xem lại 
Tiếp tục 
ĐIỂM CỦA BẠN 
{score} 
Số tối đa 
{max-score} 
Số nổ lực 
{total-attempts} 
Biệt ngữ xã hội là gì? 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Chưa chính xác, cần cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 7 
Thử lại lần nữa bạn nhé 
A) 
Là từ ngữ chỉ sử dụng ở một địa phương. 
B) 
Là từ ngữ được sử dụng trong tất cả các tầng lớp nhân dân. 
C) 
Là từ ngữ chỉ được sử dụng trong một tầng lớp xã hội nhất định. 
D) 
Là từ ngữ được sử dụng nhiều tầng lớp xã hội. 
Để tránh lạm dụng từ ngữ địa phương và biệt ngữ xã hội, cần tìm hiểu các từ ngữ toàn dân tương ứng để sử dụng khi cần thiết. 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Chưa chính xác, cần cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 8 
A) 
Đúng. 
B) 
Sai 
 Từ ngữ địa phương là từ ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả nước. 
Xin chúc mừng bạn trả lời đúng! Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Chưa chính xác - Click bất cứ nơi đâu để tiếp tục 
Xin chúc mừng bạn đã trả lời đúng! 
Câu trả lời của bạn: 
Câu trả lời đúng: 
Chưa chính xác, cần cố gắng lên! 
Bạn phải trả lời câu hỏi trước khi tiếp tục 
Kiểm tra 
Xóa 
Câu trắc nghiệm 9 
A) 
Đúng. 
B) 
Sai. 
KẾT QUẢ CÁC CÂU HỎI LUYỆN TẬP 
Điểm của bạn 
{score} 
Điểm tối đa 
{max-score} 
Số nổ lực 
{total-attempts} 
Câu hỏi Phản hồi / Xem xét thông tin bạn sẽ xuất hiện ở đây 
Xem lại 
Tiếp tục 
Hướng dẫn tự học: 
* Đối với bài học này: 
- Học thuộc 3 ghi nhớ SGK . 
 - Hoàn chỉnh các bài tập vào vở bài tập . 
- Sưu tầm một số câu thơ, ca dao của địa phương em có sử dụng từ ngữ địa phương. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Chuẩn kiến thức kỹ năng, giảm tải của Bộ Giáo dục. 
2. Phân phối chương trình của Sở GD&ĐT Quảng Bình. 
3. SGK,SGV ngữ văn 8. 
4. Thiết kế giảng ngữ văn 8. 
5. Ngữ văn nâng cao 8. 
6. Tư liệu ngữ văn 8. 
7. Một số tài liệu trên mạng Internet.