Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 44, Bài 11: Tập làm văn Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh

1 Văn bản Tự sựMục đíchYếu tố chínhPTBĐ chínhKiểu VBCác nhân tố Trình bày diễn biến sự việc thể hiện một ý nghĩa. Nhân vật, sự việc, lời kể Tự sự Kiểm tra kiến thức về một số kiểu văn bản đã họcTái hiện hình ảnh, trạng thái sự vật, con người.Đối tượng miêu tả Miêu tả Tình cảm, cảm xúc về đối tượng biểu cảmBiểu cảm Văn bản Miêu tả Văn bảnBiểu cảm Bộc lộ, bày tỏ cảm xúc của người viết. Văn bản Nghị luậnThuyết phục ngưười đọc về tư tưởng quan điểm của người viết. Luận điểm, chứng cứ, lí lẽ Nghị luận TIếT 44: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người Ví dụ a: Cây dừa Bình ĐịnhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiCây dừa Bình Định Cây dừa gắn bó với ngời dân Bình Định chặt chẽ như cây tre đối với ngời dân miền Bắc. Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con ngời: thân cây làm máng, lá làm nhà tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, gốc dừa già làm chõ đồ xôi, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt nấu canh làm nớc mắm Cùi dừa ăn sống với bánh đa, làm mứt làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sọ dừa làm khuy áo, làm gáo, làm muôi. Vỏ dừa bện dây rất tốt đối với người đánh cá vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắng.Cây dừa gắn bó với đời sống hằng ngày nhưư thế đấy.Dân Bình Định có câu ca dao:Dừa xanh sừng sững giữa trờiĐem thân mình hiến cho đời thuỷ chung. ở Bình Định dừa là chủ yếu, dừa là tất cả. Dừa ở đây như rừng, dừa mọc ven sông, ven bờ ruộng, leo sườn đồi, rải theo bờ biển. Trên những chặng đờng dài suốt 50, 60 km chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiêm thấp lè tè, quả tròn, nớc ngọt, dừa nếp lơ lửng giữa trời, quả vảng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng .( Theo Hoàng Văn Huyền, Những mẩu chuyện địa lí)Văn bản trình bày điều gì về cây dừa?( Tìm chi tiết, từ ngữ, câu văn để minh hoạ )2. Trình bày những điều ấy để làm gì?Công dụng: thân làm máng, lá làm tranh, cọng chẻ nhỏ làm vách, gốc làm chõ đồ xôi,nước để uống, kho thịt, nấu canh, làm nước mắm, cùi dừa ăn sống , làm mứt, làm bánh kẹo, ép lấy dầu dùng để thắp, để ăn, để chải đầu, nấu xà phòng. Sọ dừa làm khuy áo, làm gáo, làm muôi Vỏ bện dây rất tốt vì nó mềm, dẻo, dai, chịu mưa, chịu nắngNơi phân bố: ở Bình Định, dừa mọc ven sông, men bờ ruộng, leo sườn đồi, rải ra biển Phân loại: dừa xiêm , dừa nếp , dừa lửa - Cung cấp thông tin về cây dừaTìm hiểu chung về văn bản thuyết minh1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiVí dụ b: Tại sao lá cây có màu xanh lục ?I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người- Giải thích một vấn đề khoa học. Ví dụ a: Cây dừa Bình Định- Cung cấp thông tin về cây dừaTại sao lá cây có màu xanh lục ? Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá cha nhiều lục lạp. Một mi-li-met lá chứa 40 vạn lục tạp. Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá. ánh sáng trắng của mặt trời gồm 7 màu: tím, chàm, lam, lục, vàng , cam, đỏ. Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục. Và lại phản chiếu màu này do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. Nếu ta chiếu chất diệp lục của lá cây bằng một nguồn sáng màu đỏ, chất này sẽ thu nhận các tia màu đỏ, nhưưng vì không có tia sáng màu xanh lục để phản chiếu lại, nên kết quả nhìn vào lá cây chỉ thấy một màu đen sì Như vậy lá cây có màu xanh là do chất diệp lục trong lá cây. (Theo Vũ Văn Chuyên-Hỏi đáp về thực vật)Văn bản này được viết để làm gì?Giải thích tác dụng của chất diệp lục làm cho lá cây có màu xanh.Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhVí dụ c: Huế Huế là một trong những trung tâm văn hoá, nghệ thuật lớn của Việt Nam. Huế là một thành phố đẹp. Huế đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Huế đẹp của thơ. Huế đẹp của những con người sáng tạo, anh dũng. Huế là sự kết hợp hài hoà của núi, sông và biển. Chúng ta có thể lên núi Bạch Mã để đón gió biển. Từ đèo Hải Vân mây phủ, chúng ta nghe tiếng sóng biển rì rào. Từ đây buổi sáng chúng ta có thể lên Trưường Sơn, buổi chiều tắm biển Thuận An và ban đêm ngủ thuyền trên sông Hương. Huế đẹp với cảnh sắc sông núi. Sông Hương đẹp như một dải lụa xanh bay lượn trong tay nghệ sĩ múa. Núi Ngự Bình như cái yên ngựa nổi bật trên nền trời trong xanh của Huế. Chiều đến, những chiếc thuyền nhỏ nhẹ nhàng lướt trên dòng nước hiền dịu của sông Hương. Những mái chèo thong thả buông, những giọng hò Huế ngọt ngào bay lượn trên mặt sóng, trên những ngọn cây thanh trà, phưượng vĩ. Huế có những công trình kiến trúc nổi tiếng được Liên hợp quốc xếp vào hàng di sản văn hoá thế giới. Huế nổi tiếng với các lăng tẩm của các vua Nguyễn, với chùa Thiên Mụ, chùa Trúc lâm, với đài Vọng Cảnh, điện Hòn chén, chợ Đông Ba, Huế được yêu vì những sản phẩm đặc biệt của mình. Huế là thành phố của những mảnh vườn xinh đẹp. Những vưườn hoa, cây cảnh, những vờn chè, vườn cây ăn quả của Huế xanh mướt như những viên ngọc. Những chiếc nón Huế càng làm cho các cô gái Huế đẹp hơn, duyên dáng hơn. Huế còn nổi tiếng với những món ăn mà chỉ riêng Huế mới có. Huế còn là thành phố đấu tranh kiên cưường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nưước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dưưới chân thành Huế. Huế đẹp và thơ đã đi vào lịch sử của những thành phố anh hùng. ( Dẫn theo Tiếng Việt thực hành )Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiVí dụ b: Tại sao lá cây có màu xanh lục ?I. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người- Giải thích một vấn đề khoa học. Ví dụ a:Cây dừa Bình Định- Cung cấp thông tin về cây dừaVí dụ c : HuếGiới thiệu về Huế : một thành phố đẹp - trung tâm văn hóa, nghệ thuật lớn của Việt Nam.Thiên nhiên:- núi Bạch Mã, đèo Hải Vân mây phủ, cửa biển Thuận An- Sông Hưương như một dải lụa xanh trong tay nghệ sĩ múa, - dòng nưước hiền dịu, giọng hò ngọt ngào Công trình kiến trúc : là di sản văn hóa thế giới- lăng tẩm vua triều Nguyễn- chùa Thiên Mụ, chùa Trúc Lâm- đài Vọng Cảnh, điện Hòn Chén, chợ Đông BaSản phẩm đặc biệt : - nhà vườn, vờn hoa, cây cảnh, cây ăn quả..., nón HuếCon người : những cô gái Huế đẹp , duyên dáng ẩm thực : những món ăn ngonLịch sử : đấu tranh kiên cường. Tháng Tám năm 1945, Huế đã đứng lên cùng cả nước, chế độ phong kiến ngàn năm sụp đổ dới chân thành Huế.- Giới thiệu về HuếTìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiHuếGiới thiệu: Huế là trung tâm văn hoá nghệ thuật của nước Việt Nam, nơi có những đặc điểm riêng biệt độc đáo. Văn bản thuyết minhTại sao lá cây có màu xanhGiải thích tác dụng của chất diệp lục làm cho lá cây có màu xanh.Cây dừa Bình Định Công dụng của cây dừa Giới thiệu Bình Định là quê hương xứ sở của dừa.1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiTìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiĐại tướng Vừ Nguyờn Giỏp sinh ngày 25 thỏng 8 năm 1911, mất ngày 4 thỏng 10 năm 2013, cũn được gọi là tướng Giỏp hoặc anh Văn, là một nhà chỉ huy quõn sự và chớnh trị gia Việt Nam. ễng là Đại tướng đầu tiờn, Tổng tư lệnh của Quõn đội Nhõn dõn Việt Nam, ụng là người chỉ huy đầu tiờn Quõn đội Nhõn dõn Việt Nam, là một trong những người gúp cụng thành lập nước Việt Nam Dõn chủ Cộng hũa, là người học trũ xuất sắc và gần gũi của Chủ tịch Hồ Chớ Minh, là chỉ huy chớnh trong cỏc chiến dịch và chiến thắng chớnh trong Chiến tranh Đụng Dương (1946-1954) đỏnh bại Thực dõn Phỏp, Chiến tranh Việt Nam (1960-1975) đỏnh đuổi đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước và Chiến tranh biờn giới Việt-Trung (1979) chống quõn Trung Quốc tấn cụng biờn giới phớa Bắc. Xuất thõn là một giỏo viờn dạy sử, ụng trở thành một trong những nhà lónh đạo quõn sự kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam. ễng được đỏnh giỏ là một trong những vị tướng kiệt xuất trờn thế giới. Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người-> Vai trò:văn bản thuyết minh rất gần gũi gắn bó, thiết thực trong đời sống con ngườiTìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiHuếGiới thiệu: Huế là trung tâm văn hoá nghệ thuật của nớc Việt Nam, nơi có nhưng đặc điểm riêng biệt độc đáo. Văn bản thuyết minhTại sao lá cây có màu xanhGiải thích tác dụng của chất diệp lục làm cho lá cây có màu xanh.Cây dừa Bỡnh Định Công dụng của cây dừa Giới thiệu Bình Định là quê hương xứ sở của dừa.1.Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngườiPhương thức : Trnh bày, giới thiệu, giải thích (thuyết minh) - Vai trò: văn bản thuyết minh rất gần gũi gắn bó, thiết thực trong đời sống con ngời Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực của đời sống nhằm cung cấp tri thức ( kiến thức ) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân, ... của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. - Khái niệm: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con ngời - Vai trò: - Khái niệm: Tự sựMiêu tảKiểu VBBiểu cảmNghị luậnYếu tố chínhPTBĐ chínhMục đíchdiễn biến sự việc, thể hiện một ý nghĩa.Nhân vật, sự việc, lời kể Tự sự Tái hiện hình ảnh Đối ưtượng miêu tả Miêu tả Bộc lộ cảm xúcĐối tượng biểu cảm Biểu cảmThuyết phục Luận điểm, luận cứ Nghị luận Tại sao lá cây có màu xanh lục ? Lá cây có màu xanh lục vì các tế bào của lá chứa nhiều lục lạp. Một mi-li -met lá chứa 40 vạn lục tạp. Trong các lục lạp này có chứa một chất gọi là diệp lục, tức là chất xanh của lá. ánh sáng trắng của mặt trời gồm 7 màu: tím, chàm, lam, lục, vàng , cam, đỏ. Sở dĩ chất diệp lục có màu xanh lục vì nó hút các tia sáng có màu khác nhất là màu đỏ và màu lam, nhưng không thu nhận màu xanh lục. Và lại phản chiếu màu này do đó mắt ta mới nhìn thấy màu xanh lục. 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Mục đích: Cung cấp tri thức Yếu tố chính: tri thức. PTBĐ chính: Thuyết minh.Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người - Vai trò: - Khái niệm: 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Mục đích: Cung cấp tri thức Yếu tố chính: tri thức. PTBĐ chính: Thuyết minh.- Tri thức phải khách quan khoa học, chính xác, hữu ích .- Làm sai bản chất của đối tượng.- Người đọc hiểu không đúng từ đó dẫn tới những hậu quả khó lường Điều gì sẽ xảy ra nếu trong VBTM người viết cung cấp thiếu khách quan , chính xác tri thức về đối tượng thuyết minh? “ Chùa Keo toạ lạc tại xã huyện Vũ Thư tỉnh Thái Bình .... Hội chính chùa Keo diễn ra từ ngày 13 -15 tháng âm lịch hàng năm ” Chùa Keo Thái BìnhDuy Nhất9Việt Thuận8Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người - Vai trò: - Khái niệm: 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Mục đích: Cung cấp tri thức Yếu tố chính: tri thức. PTBĐ chính: Thuyết minh.- Tri thức phải khách quan khoa học, chính xác, hữu ích .- Ngôn ngữ cô đọng, dễ hiểu.- Trình bày rõ ràng, khoa học, chặt chẽ.Chùa Keo Thái Bình Năm 1061 sau khi đưược triều đình nhà Lý cấp đất, chùa Keo đưược tôn tạo và mở rộng thành một đại danh lam, đưược liệt vào hạng đứng đầu cả nưước lúc bấy giờ .Năm 1611 , một trận hồng thuỷ đã kéo đổ chùa Keo . Năm 1630 , chùa Keo đưược trùng tu , tái tạo lại trên diện tích 108000m2 đất, bao gồm 154 gian . Riêng diện tích xây dựng 17 công trình kiến trúc là 58000m2 . Ngày nay chùa Keo tuy chỉ còn 107 gian song đã là một trong 10 kiến trúc cổ nhất Việt Nam và là một trong 3 ngôi chùa đặc biệt . Chùa còn lưu giữ khá đầy đủ những di vật cổ , trong đó có hàng trăm pho tưượng cổ thời Lê và nhiều bức chạm, bức khắc Gác chuông chùa keo là một công trình nghệ thuật bằng gỗ độc đáo, tiêu biểu cho kiến trúc cổ Việt Nam thể kỉ XVII, cao 11,04 m và có 3 tầng mái. Tầng một có treo 1 khánh đá dài 1,87 m, tầng hai có quả chuông đúc năm 1686, tầng ba và tầng thưượng có chuông đúc. Lễ hội chùa hàng năm còn có nhiều trò chơi dân gian và các điệu múa, điệu hát cổ như: Thi bắt vịt, thi nấu cơm, đua thuyền, múa ếch vồ, múa chải cạn...Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người - Vai trò: - Khái niệm: 2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Mục đích: Cung cấp tri thức Yếu tố chính: tri thức. PTBĐ chính: Thuyết minh.- Tri thức phải khách quan khoa học, chính xác, hữu ích .- Ngôn ngữ cô đọng, dễ hiểu.- Trình bày rõ ràng, khoa học, chặt chẽ.II. Luyện tậpBài tập 1: Trường THCS Vũ Hội thuộc địa phận thôn Đức Lân nằm ở trung tâm xã Vũ Hội.Trường được thành lập ngày 15/6/1962 với cái tên ban đầu là trường Phổ thông nông nghiệp. Những ngày đầu thành lập trường có 12 thầy cô giáo, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học thiếu thốn. Nhưng với sự quyết tâm, lòng yêu nghề mến trẻ, các thầy cô giáo đã khắc phục khó khăn, vừa xây dựng trường vừa vận động học sinh tới trường. Cùng với sự phát triển của đất nước, năm 1976 trường được sát nhập với trường cấp I Vũ Hội và đổi là trường PTCS Vũ Hội. Năm 1992 trưường thực hiện việc tách trường cấp I và cấp II, trờng cấp II mang tên trường THCS Vũ Hội. (Trích: Lịch sử và truyền thống trường THCS Vũ Hội ) Văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao?Bài tập 1:Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh Mục đích: Cung cấp tri thức Yếu tố chính: tri thức. PTBĐ chính: Thuyết minh.Tri thức phải khách quan khoa học, chính xác, hữu ích .- Ngôn ngữ cô đọng, dễ hiểu.- Trình bày rõ ràng, khoa học, chặt chẽ.II. Luyện tậpBài tập 1: Văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không? Vì sao?Bài tập 1:- Về Mục đích:- Về PTBĐ chính:- Về yếu tố chính:- Về cách trình bày diễn đạt:Cung cấp kiến thức lịch sử về Trường THCS Vũ Hội Giới thiệu.Tri thức thuộc lĩnh vực Lịch sử (KHXH).Chính xác, rõ ràng.Kết luận: Văn bản mang đầy đủ đặc điểm của văn bản thuyết minh => là văn bản thuyết minh.Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minhII. Luyện tậpBài tập 1:Kết luận: Văn bản mang đầy đủ đặc điểm của văn bản thuyết minh => là văn bản thuyết minh.Bài tập 2Văn bản Thông tin về ngày trái đất năm 2000 thuộc loại văn bản nào. Phần nội dung thuyết minh trong văn bản này có tác dụng gì?Thông tin về ngày Trái Đất năm 2000- Kiểu VB: Nghị luận- Yếu tố thuyết minh được sử dụng trong Vb:“ bao bì nilông có thể gây nguy hại bởi đặc tính không phân huỷ của pla-xtíc. Theo các nhà khoa học bao bì ni lông : cản trở quá trình sinh trưưưởng của các loài thực vật ..tăng khả năng ngập lụt...làm ô nhiễm thực phẩm do chứa các kim loại nhưư chì, ca-đi-mi gây tác hại cho não và là nguyên nhân gây ung thưư phổi. Khi đốt thải ra các khí độc đặc biệt là chất đi-ô-xin có thể gây ngộ độc, khó thở, nôn ra máu, ảnh hưưởng đến các tuyến nội tiết ...., gây ung thưư và các dị tật bẩm sinh cho trẻ sơ sinh.”- Tác dụng: Làm sáng rõ luận điểm: tác hại của việc sử dụng bao bì ni lông từ đó tăng sức thuyết phục cho văn bản.Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh16Đặc điểm văn bản thuyết minhmục đíchyếu tố chínhPTBĐ chínhTB, diễn đạtY/c tri thứctri thức về đttmchính xác, rõ ràng chính xác, kq, hữu íchtrình bàycung cấp tri thứcgiới thiệugiải thíchtự sựmiêu tả - Vai trò: văn bản thuyết minh rất gần gũi gắn bó, thiết thực trong đời sống con người Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực của đời sống nhằm cung cấp tri thức ( kiến thức ) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân, ... của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phưương thức trình bày, giới thiệu, giải thích. - Khái niệm: Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minhI. Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh trong đời sống con người1. Vai trò của văn bản thuyết minh trong đời sống con người2. Đặc điểm chung của văn bản thuyết minhII. Luyện tập* Hướng dẫn học bài ở nhà: - Học bài: nắm đưược vai trò, khái niệm, đặc điểm của văn bản thuyết minh. Sưưu tầm đoạn văn thuyết minh trong các văn bản đã học. Làm bài tập 3 – trang118 SGK Đọc, soạn văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” theo câu hỏi hưướng dẫn.- Cầu Long Biên chứng nhân lịch sử - Sài gòn tôi yêu - Thông tin về ngày trái đất năm 2000.Bài tập 3: Các VB khác như tự sự, nghị luận, biểu cảm, miêu tả có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao?1. VB tự sự có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao?2.VB nghị luận có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao?3. VB biểu cảm có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao?4. VB miêu tả có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao?nghị luậnTự sựBiểu cảmMiêu tảThuyết minh