Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 89, Bài 23: Tiếng việt Hành động nói

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ NGỮ VĂN LỚP 8B TIẾT 89 - HỘI THOẠI - HỘI THOẠI (Tiếp theo)* Ví dụ: (sgk – trang 62) Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói: - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.(Thạch Sanh) Mục đích : Lí Thông đuổi Thạch sanh đi nhằm cướp công của Thạch sanh. “Thôi bây giờ nhân lúc trời chưa sáng em hãy chốn ngay đi.”Lí Thông đạt được mục đích. “Chàng vội từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.”Bằng phương tiện lời nói => Lời nói của Lí Thông là một hành động. Vì nó có tính mục đíchLí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy? * Ví dụ: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.(Thạch Sanh)Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?Nếu hiểu hành động là việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao? * Ví dụ 1: (SGK trang 62) Trong đoạn trích ở mục I, những câu nói của Lý Thông nói với Thạch Sanh, mỗi lời nói đều nhằm một mục đích nhất định, những mục đích ấy là gì?Lời nói của Lí Thông Mục đích - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Trình bàyĐe dọaĐiều khiểnHứa hẹn* Ví dụ 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích và cho biết mục đích của mỗi hành động: Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. (...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)Hành động nóiMục đích- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.- U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi ! HỏiTrình bày, thông báoHỏi Bộc lộ cảm xúc Người ta dựa theo mục đích của hành động mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.Liệt kê các kiểu hành động nói mà em biết qua phân tích hai đoạn trích ở mục I và mục II.Ví dụ : (Sgk/70) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý (1). Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy (2). Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm (3). Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày (4). Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến (5). (Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)Câu 1: Trình bày; Câu 3: Trình bày; Câu 2: Trình bày; Câu 4: Điều khiển;Câu 5: Điều khiển;Đánh số thứ tự trước mỗi câu trần thuật trong đoạn trích sau đây, xác định mục đích nói của những kiểu câu ấy bằng cách đánh dấu(+) vào ô thích hợp và dấu (-) vào ô không thích hợp theo bảng tổng hợp kết quả bên dưới.12345HỏiTrình bàyĐiều khiểnHứa hẹnBộc lộ cảm xúccâuMục đích- Câu 1, 2, 3: Trình bàyKiểu câu: Trần thuật Cách dùng trực tiếp- Câu 4, 5 : Điều khiểnKiểu câu: Trần thuật Cách dùng gián tiếp Kiểu hành động nóiKiểu câu1Trình bàyTrần thuật2HỏiNghi vấn3Điều khiểnCầu khiến4Hứa hẹnTrần thuật5Bộc lộ cảm xúcCảm thán* Cách dùng gián tiếp: Kiểu câu được dùng không đúng với chức năng vốn có của nó.VD 1 : Dùng câu nghi vấn để yêu cầu Bạn có thể hướng dẫn tớ giải bài toán này được không?VD 2 : Dùng câu trần thuật để điều khiển Tớ sẽ về ngay nếu cậu cứ cao giọng với tớ.* Cách dùng trực tiếp* Hoạt động vận dụng:Đọc đoạn hội thoại và xác định kiểu hành động nói Mai: Cô giáo báo cả lớp chiều nay đi sinh hoạt đội. Hoa: Cô báo mấy giờ đi ? Mai: 2 giờ => Hành động trình bày=> Hành động hỏi=> Hành động trình bàyHành động nóiKHÁI NIỆMCÁC KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI THƯỜNG GẶPHỏiTrình bàyHứa hẹnĐiều kiểnBộc lộ cảm xúc(Báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán .)(Cầu kiến, đe dọa, thách thức )Là hành động được thực hiện băng lời nói nhằm mục đích nhất định.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ1. Tự làm bài tập ở nhà: Bài 1,2,3 (trang 63,64,65); bài 1,2,3,4,5 (trang 71,72,73). 2. Tự ôn tập ở nhà: Khái niệm luận điểm; Quan hệ giữa luận điểm với vấn đề nghị luận, quan hệ giữa các luận điểm trong bài văn nghị luận. CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 8A