Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 93, Bài 23: Tiếng việt Hành động nói - Trần Thanh Cần

TRẦN THANH CẦNTRƯỜNG THCS QUANG TRUNGGV:TRẦN THANH CẦNCHÀO CÁC EM HỌC SINH YÊU QUÝ!KIỂM TRA BÀI CŨ ? Thế nào là câu phủ định? Nêu chức năng của câu phủ định và cho ví dụ minh họa?- Câu phủ định là câu có những từ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu có, ..- Câu phủ định dùng để: + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả). + Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ)...TIẾT 93 - HÀNH ĐỘNG NÓI I. Hành động nói là gì?1. Ví dụ: (sgk – trang 62) Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói: - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.(Thạch Sanh)2. Nhận xét Mục đích : Lí Thông đuổi Thạch sanh đi nhằm cướp công của Thạch Sanh. “Thôi bây giờ nhân lúc trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi.”Lí Thông đạt được mục đích. “Chàng vội từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.”Bằng phương tiện lời nói => Lời nói của Lí Thông là một hành động. Vì nó có tính mục đíchLí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì? Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy? Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.(Thạch Sanh)Lí Thông có đạt được mục đích của mình không? Chi tiết nào nói lên điều đó?Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì?Nếu hiểu hành động là việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động không? Vì sao? I. Hành động nói là gì?1. Ví dụ: (sgk – trang 62)2. Nhận xét3. Kết luận : (ghi nhớ sgk – trang 62)II. Một số kiểu hành động nói thường gặpII. Một số kiểu hành động nói thường gặp1. Ví dụ (sgk – trang 62, 63)Ví dụ 1:Lời nói của Lí Thông Mục đích Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Trình bàyĐe dọaĐiều khiểnHứa hẹnVí dụ 2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích và cho biết mục đích của mỗi hành động: Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. (...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)Hành động nóiMục đíchVậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi ! HỏiTrình bày, thông báoHỏi Bộc lộ cảm xúc Người ta dựa theo mục đích của hành động mà đặt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày, điều khiển, hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.2. Kết luận : ghi nhớ (SGK T63)Liệt kê các kiểu hành động nói mà em biết qua phân tích hai đoạn trích ở mục I và mục II.Mục đích Hành động nóiCác kiểu hành động nóiHỏiHành động hỏiBáo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoánHành động trình bàyCầu khiến, đe dọa, thách thứcHành động điều khiểnHứa hẹnHành động hứa hẹnBộc lộ cảm xúcHành động bộc lộ cảm xúc11Luyện tậpBT 1: ( Sgk/63) Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với mục đích chung. Câu: ‘ Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thùMục đích:+ Khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược+ Khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩKhích lệ tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm.Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói.a, Tiếng chó sủa vang các xóm. Bà lão láng giềng lật đật chạy sang:Bác trai đã khá rồi chứ?Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sang hôm qua tới giờ còn gì.Thế thì phải giụp anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy. Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn) (1) Bác trai đã khá rồi chứ ? (2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. (3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. => Hỏi=> Cảm ơn, trình bày=> Cầu khiến ( khuyên bảo )(4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.=> Trình bày ( dự đoán tình hình ) (5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.=> Trình bày.(6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! => Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )b, Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi: - Đây là Trời có ý phó thách cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc! (Sự tích Hồ Gươm)b, Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi: - Đây là Trời có ý phó thách cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc! (Sự tích Hồ Gươm)b, - Đây là Trời có ý (nhận định).- Chúng tôi nguyện . (hứa hẹn, thề).c, Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !Cụ bán rồi ?Bán rồi ! Họ vừa bắt xong [ ]Thế nó cho bắt à? Mặt lão đột nhiên co rúm lại hu hu khóc Khốn nạn Ông giáo ơi !... Nó có biết gì đâu ! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên.(Nam Cao, Lão Hạc)Trình bày (Báo tin)- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !- Cụ bán rồi ?- Bán rồi !Họ vừa bắt xong.- Thế nó cho bắt à ?- Khốn nạn...Ông giáo ơi !Nó có biết gì đâu!Nó thấy tôi, .....mừng.Tôi cho nó ăn cơm.Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, , dốc ngược nó lên.HỏiTrình bày (Xác nhận)Bộc lộ cảm xúc(than thở)Trình bày (Tả)Trình bày (Nhận định)Trình bày (Báo tin)HỏiBộc Lộ Cảm XúcTrình bày (Kể)Trình bày (Kể, tả)Bài 3 : Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói trong mỗi câu ấy. Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.- Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi.- Anh xin hứa. Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. ( Khánh Hoài) 3. Bài tập 3:- Anh phải hứa với em . (ra lệnh). - Anh hứa đi (ra lệnh).- Anh xin hứa. (hứa ).HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ- Học bài và nắm nội dung bài học- Hoàn thiện nhiệm vụ ở mục III.CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH LỚP 8A