Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 94+95, Bài 22: Đọc hiểu Chiếu dời đô (Thiên đô chiếu - Lí Công Uẩn)

Kiểm tra bài cũ? Đọc thuộc lòng phần phiên âm và phần dịch thơ bài thơ '‘Đi đường'' của Hồ Chí Minh ?? Em hiểu gì về tác giả Hồ Chí Minh qua bài thơ này?Những hình ảnh sau làm cho em nhớ đến đại lễ kỉ niệm gì ở THĂNG LONG HÀ NỘI ?Chiếu dời đôTiết 94, 95:Văn Bản: Lí Công Uẩn(Thiên đô chiếu)CHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:- Lí Công Uẩn (974 -1028) tức Lí Thái Tổ, người châu Cổ Pháp, lộ Bắc Giang (nay là xã Đình bảng, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. - Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn và lập được nhiều chiến công. - Ông là người sáng lập ra nhà Lý lấy hiệu là Thuận Thiên, mở ra thời kỳ hưng thịnh cho đất nước.TƯỢNG LÍ CÔNG UẨN - Ở HÀ NỘITIẾT 94, 95Lý Công Uẩn (974 – 1028 )Khi mới 20 tuổi, Lý Công Uẩn được đưa vào triều làm một chức quan võ. Vốn là người thông minh, có sức khoẻ và chí lớn, Công Uẩn từ đó ngày càng được tin cậy trong triều, về sau làm tới Tả thân vệ Điện tiền chỉ huy sứ và trở thành trụ cột của nhà tiền Lê.Vì vậy ngay sau khi Lê Long Đĩnh mất, mọi triều thần mà người chủ xướng là quan Chi Hậu Đào Cam Mộc nhận thấy Lý Công Uẩn là người khoan hòa, nhân thứ và được lòng muôn dân nên đã tôn ông lên làm vua. Lý Công Uẩn lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Thuận Thiên, triều Lý được thành lập. Cuộc chuyển giao triều đại từ họ Lê sang họ Lý đã diễn ra một cách hoà bình êm thấm. CHIẾU DỜI ĐÔLÝ THÁI TỔ LÝ CÔNG UẨNCHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:a. Hoàn cảnh sáng tác: Năm Canh Tuất niên hiệu Thuận Thiên thứ nhất (1010), Lí Công Uẩn viết bài chiếu bày tỏ ý định dời đô từ Hoa Lư (nay thuộc tỉnh Ninh Bình) ra thành Đại La (tức Hà Nội ngày nay). 2. Tác phẩm:b. Thể loại: Chiếu+ Mục đích: do vua dùng để ban bố mệnh lệnh.+ Nội dung: thể hiện tư tưởng chính trị lớn lao có ảnh hưởng đến vận mệnh triều đại, đất nước.+ Hình thức : được viết bằng văn xuôi (văn vần) có xen kẽ những câu văn biền ngẫuc. Phương thức biểu đạt: Nghị luậnII. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thíchTIẾT 94, 95CHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:- 3 phần:2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục+ Phần 1: Từ đầu -> không thể không dời đô: Nêu lý do dời đô.+ Phần 2: Tiếp theo -> muôn đời: Lý do chọn thành Đại La là kinh đô mới.+ Phần 3: Còn lại: Quyết định của nhà vua.TIẾT 94, 95 Xưa nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô; nhà Chu đến vua Thành Vương cũng ba lần dời đô. Phải đâu các vua thời Tam đại theo ý riêng mình mà tự tiện chuyển dời? Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm, mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu; trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì thay đổi. Cho nên vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh. Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tốn, muôn vật không được thích nghi. Trẫm thấy đau xót về việc đó, không thể không dời đổi. Lí do dời đôCHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:* Tiền đề lịch sử2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục3. Phân tícha. Lý do dời đô- Trong lịch sử các triều đại ở Trung Quốc:+ Nhà Thương năm lần dời đô+ Nhà Chu ba lần dời đô. - Nguyên nhân: + Muốn định đô ở nơi trung tâm+ Mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu.+ Trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân. - Kết quả: + Vận nước lâu dài+ Phong tục phồn thịnh Nêu sử sách làm tiền đề, làm chỗ dựa cho lí lẽ -> tăng sự thuyết phụcTIẾT 94, 95CHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:* Tiền đề lịch sử2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục3. Phân tícha. Lý do dời đô- Thực tế lịch sử nhà Đinh, Lê+ Cứ đóng yên đô thành ở Hoa Lư - Nguyên nhân: + Theo ý riêng mình+ Khinh thường mệnh trời.+ Không noi theo dấu cũ của Thương, Chu. - Hậu quả: + Triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi.+ Trăm họ phải hao tổn, muôn vật không được thích nghi.TIẾT 94, 95 -> Kết hợp lý và tình làm tăng sức thuyết phục -> Đất nước không phát triển => Tác giả sử dụng so sánh và đưa ra bằng chứng lịch sử rất thuyết phục => Khẳng định việc dời đô khỏi Hoa Lư là rất cần thiết. Hoa Lư Núi non trùng điệp Núi trong sông, sông trong núi Cố đô Hoa Lư118 km202 kmCHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:Nhận xét về hình thức câu văn:2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục3. Phân tícha. Lý do dời đô « Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh thường mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Thương, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tổn, muôn vật không được thích nghi».-> Phép đối, hình thức biền văn. -> Tạo sự nhịp nhàng, cân xứng, nhấn mạnh hậu quả của việc không dời đô«Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không dời đô».- Hình thức: «không thể không dời đô» - cấu trúc phủ định hai lần khiến cho ý khẳng định thêm mạnh mẽ. - Nội dung: + Thể hiện những trăn trở của nhà vua -> Quyết tâm dời đô+ Bộc lộ tình yêu nước, thương dân sâu sắc. => Kết hợp hài hòa giữa lí và tình. TIẾT 94, 95 Lý do dời đô cũTrong lịch sửTrong thực tếNhà Thương năm lần dời đô, nhà Chu ba lần dời đôNhà Đinh, Lê không dời đôVững bền, thịnh vượngTriều đại ngắn ngủi, suy yếuTất yếu lịch sửLập luận chặt chẽ, có lí có tình. “Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao Vương: ở vào nơi trung tâm trời đất; được cái thế rồng cuộn hổ ngồi; đã đúng ngôi nam bắc đông tây; lại tiện hướng nhìn sông dựa núi; địa thế rộng mà bằng; đất đai cao mà thoáng. Dân cư khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú tốt tươi. Xem khắp đất Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời. Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?”Lý Công UẩnCHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục3. Phân tícha. Lý do dời đôb. Lý do chọn thành Đại La là kinh đô mớiLịch sửVị trí địa lýVị thế chính trị văn hóaTiềm năngNghệ thuật:+ Lập luận chặt chẽ+ Phân tích toàn diện, thấu đáo.+ Câu văn biền ngẫu cân xứng, nhịp nhàng- Đại La xứng đáng là kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời => Khát vọng và niềm tin vào sự thái bình, thịnh trị của đất nước.TIẾT 94, 95Kinh đô cũ của Cao Vương- Vị trí: Ở nơi trung tâm trời đất, đúng ngôi nam bắc đông tây.- Địa thế: rồng cuộn hổ ngồi, nhìn sông dựa núi, rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng.Đầu mối giao lưu, chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương.Mảnh đất hưng thịnh, muôn vật phong phú, tốt tươi.Đại La hội tụ mọi điều kiện để trở thành kinh đô của đất nước.Về lịch sửVề vị thế địa lí Về vị thế chính trị, văn hoá Lập luận chặt chẽ.Lời văn biền ngẫu cân xứng, nhịp nhàngVề tiềm năng TIẾT 94, 95CHIẾU DỜI ĐÔ (Thiên đô chiếu) - Lí Công Uẩn -I. Giới thiệu chung:1. Tác giả:2. Tác phẩm:II. Đọc – hiểu văn bản:1. Đọc – chú thích2. Bố cục3. Phân tícha. Lý do dời đô«... Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?»- Câu văn cuối là một câu nghi vấn- Cách kết thúc mang tính chất đối thoại, trao đổi, tạo sự đồng cảm giữa mệnh lệnh của vua và thần dân=> Nguyện vọng dời đô của nhà vua phù hợp với nguyện vọng của nhân dân.b. Lý do chọn thành Đại La là kinh đô mớic. Quyết định của nhà vua=> Quyết định chọn Đại La làm kinh đô mới vì hội đủ ba yếu tố: Thiên thời – Địa lợi – Nhân hòa- Được dời đô tới Đại La Là khát vọng của vua và muôn dân, phản ánh ý chí tự cường của Đại Việt đang trên đà phát triển lớn mạnh Mong đất nước được phát triển bền vững, nhân dân ấm no hạnh phúc=> Lí Công Uẩn là một vị vua anh minh, sáng suốt, thông minh, khôn khéo, hết lòng vì nước vì dân, có tầm nhìn xa trông rộng 4. Tổng kết :a. Nội dung: Khát vọng một đất nước thống nhất, độc lập, hùng cường, khẳng định ý chí tự cường và sự lớn mạnh của dân tộc Đại Việt.b. Nghệ thuật: Thuyết phục người nghe bằng lí lẽ chặt chẽ, sử dụng những câu văn biền ngẫu giàu hình ảnh và sự kết hợp hài hoà giữa lí và tình. Lý do dời đô cũLý do chọn Đại La làm kinh đô mới.Tiền đề lịch sửCHIẾU DỜI ĐÔThực tế hai nhà Đinh, LêQuyết định của vuaVề lịch sửNghệ thuật: Trình tự lập luận chặt chẽ, kết hợp lí và tình.Về vị thế địa lýVề vị thế chính trị, văn hóaVề tiềm năngDời đôSƠ ĐỒ LẬP LUẬNBÀI TẬP TRẮC NGHIỆM (chọn câu trả lời đúng nhất)1. Vì sao nói “Chiếu dời đô” ra đời phản ánh ý chí độc lập tự cường và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt ? A/ Triều đình nhà Lí đủ lớn mạnh chấm dứt nạn phong kiến cát cứ. B/ Dân tộc Đại Việt đủ sức sánh ngang hàng với phương Bắc. C/ Định đô ở Thăng Long là nguyện vọng của nhân dân xây dựng một đất nước độc lập, tự cường. D/ Cả ba ý trên.DIII. Luyện tập:2. “Chiếu dời đô” thuyết phục người đọc bằng những yếu tố nghệ thuật nào ?B. Sử dụng lối văn biền ngẫu giàu hình ảnhA. Lập luận chặt chẽ, dẫn chứng tiêu biểuC. Kết hợp hài hoà giữa lí và tìnhD. Cả ba đáp án trênCỦNG CỐ - DẶN DÒ- Bài mới: Soạn và chuẩn bị bài “Hịch tướng sỹ”