Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 96, Bài 23: Tiếng việt Hành động nói - Năm học 2020-2021 - Vũ Thu Hương

 Giáo viên: Vũ Thu HươngTRƯỜNG THCS ĐẠI ĐỒNG 2020 - 20211.A. Cái áo này tớ mua những hai trăm nghìn cơ đấy.A. Ừ, để mình xem thế nào đã.B. Hai trăm nghìn cơ á?C. Cậu có thể cho mình mượn được không?ABCCác bạn đã thực hiện được mục đích giao tiếp của mình vì bạn B đã nhận xét về giá chiếc áo , bạn C đề nghị cho mượn và bạn A đã xem xét việc cho bạn C mượn áo. Quan sát tình huống sau và cho biết các bạn có thực hiện được mục đích giao tiếp của mình không? Tại sao?HÀNH ĐỘNG NÓITIẾT 96: HÀNH ĐỘNG NÓI HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾPHỘI THOẠITIẾT 96: HÀNH ĐỘNG NÓI I. Tìm hiểu bài1. Hành động nói là gì? * Ví dụ: Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói:- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.(Thạch Sanh)1. Hành động nói là gì? * Ví dụ * Nhận xét: Đoạn trích trên trên kể về việc gì?- Đoạn trích kể về việc sau khi giết chằn tinh Thạch Sanh trở về nhà và mẹ con Lí Thông bảo Thạch Sanh trốn đi đểcướp công của chàng. Hãy tìm những lời nói của Lí Thông? - Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. 1. Hành động nói là gì? * Ví dụ * Nhận xét _ (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợiMục đíchLí Thông nói với Thạch Sanh nhằm mục đích chính là gì?Câu nào thể hiện rõ nhất mục đích ấy?1. Hành động nói là gì? * Ví dụ * Nhận xét Lí Thông có đạt được mục đích của mình không?Chi tiết nào nói lên điều đó?Mẹ con Lí Thông đang ngủ, bỗng nghe có tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn nhưng Lí Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói :- Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lí Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)1. Hành động nói là gì? Lí Thông đã thực hiện mục đích của mình bằng phương tiện gì? Nếu hiểu hành động là một việc làm cụ thể của con người nhằm một mục đích nhất định thì việc làm của Lí Thông có phải là một hành động nói không? Vì sao? _ (1) Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. (2) Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. (3) Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. (4) Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Đẩy Thạch Sanh đi để mình hưởng lợiMục đíchLời nói CóMục đíchHành động nóiQua ngữ liệu phân tích vừa rồi, em hãy cho biết “ Hành động nói” là gì?1. Hành động nói là gì? Ví dụ Nhận xét Kết luậnHành động nói là hành động được thực hiệnbằng lời nói nhằm mục đích nhất định.Bài tập tình huốngA hỏi B:	- Mấy giờ rồi ?B có thể ứng xử như sau:Câu trả lời của B thỏa mãn được việc cung cấp thông tin cần thiết cho A.(1) B im lặng không trả lời.B có cộng tác nhưng B không nắm được nội dung thông tin để trả lời theo nội dung đòi hỏi của A.B không cộng tác với A. Có thể B đang mải theo đuổi chuyện riêng của mình và không nghe thấy lời A hỏi. Hoặc có thể B nghe thấy lời A nhưng không muốn trả lời.(2) B nói: Xin lỗi, tôi không biết.(3) B nói: 3 giờ rồi.=> Hành động nói => Hỏi1. Hành động nói là gì?Lưu ý 1: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không.Vậy theo em hành động nói có thể đạt được hiệu quả giao tiếp hay không lệ thuộc vào điều gì?- Lệ thuộc vào người nghe có chịu cộng tác với người nói hay không. - Vốn hiểu biết và khả năng suy đoán của người nghe có đủ để tiếp nhận lời nói của người nói hay không? 2. Một số kiểu hành động nói thường gặp Ví dụ: ? Trong đoạn trích ở mục I, mỗi câu nói của Lý Thông đều có mục đích nhất định. Những mục đích ấy là gì?Câu hỏi thảo luận302928272625242322212019181716151413121110987654321HÕt giê313233343536373839404142434445464748495051525354555657586059Lời nói của Lý Thông Mục đíchCon trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu. Trình bàyĐe dọa Cầu khiếnHứa hẹnVD2: Chỉ ra các hành động nói trong đoạn trích và cho biết mục đích của mỗi hành động? Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc. (...) Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ giục nó phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc: - U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi!... ( Ngô Tất Tố, Tắt đèn)Hành động nóiMục đíchVậy thì bữa sau con ăn ở đâu?Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.U nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này! Trời ơi! HỏiTrình bày, thông báoHỏi để bộc lộ cảm xúcBộc lộ cảm xúc2. Một số kiểu hành động nói thường gặp Ví dụ Nhận xét. 2. Một số kiểu hành động nói thường gặpVí dụ Nhận xét Kết luận:Liệt kê các kiểu hành động nói và mục đích nói qua 2 ngữ liệu trên ?Ghi nhớ 2Các bạn thực hiện hành động nói nào trong đoạn hội thoại? Bạn Lan có đạt mục đích của mình trong đoạn hội thoại trên không? Vì sao?Lưu ý 2 : Hành động nói có thể thực hiện thông qua cử chỉ, điệu bộ nhưng dạng điển hình là lời nói.Bài tập tình huống Lan: Hà ơi! Cậu vừa đi chơi về đấy à?Hà: gật đầuLan: Cậu đi chơi có vui không?Hà: lắc đầuHãy học thuộc ghi nhớ! Lưu ý 1: Khi thực hiện hành động nói có thể đạt được mục đích nói mà cũng có thể không Lưu ý 2: Hành động nói có thể thực hiện thông qua cử chỉ, điệu bộ nhưng dạng điển hình là lời nói. Ghi nhớ 2: Người ta dựa theo mục đích của hành động nói mà đạt tên cho nó. Những kiểu hành động nói thường gặp là hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nêu ý kiến, dự đoán ),điều khiển (cầu khiến, đe dọa, thách thức ),hứa hen, bộc lộ cảm xúc.Ghi nhớ 1: Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm một mục đích nhất định.II. Luyện tập BT 1 (Sgk/63) Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện một câu trong bài Hịch và vai trò của câu ấy đối với mục đích chung. Trần Quốc Tuấn viết “Hịch Tướng Sĩ” nhằm cổ vũ, kêu gọi tướng sĩ học tập binh thư yếu lược và khích lệ lòng yêu nước của dân ta. Câu: “Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng” =>Bày tỏ những suy nghĩ, tình cảm yêu nước, căm thù giặc, mong mỏi toàn quân đoàn kết chống giặc ngoại xâm.II. Luyện tập BT 2 ( SGK/64) Hãy chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong mỗi đoạn trích.a. Tiếng chó sủa vang các xóm.Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang.- Bác trai đã khá rồi chứ ?- Cảm ơn cụ nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý vẫn còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.- Này, bảo bác ấy có trốn đi dâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thức sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.- Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. - Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy! Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn . (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)Hành động nóiMục đích- Bác trai đã khá rồi chứ ?Hành động hỏi- Cảm ơn cụ mỏi mệt lắmHành động trình bày- Này bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốnHành động điều khiển - Chứ cứ nằm đấy hoàn hồnHành động trình bày- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụHành động trình bày- Nhưng để cháo nguội vài húp cái đãHành động trình bày- Nhịn suông còn gìBộc lộ cảm xúc- Thế thì phải giục rồi đấy!Hành động điều khiển, trình bàyII. Luyện tập: Bài 2 ý a Bài 2- ý b/cb. Lê thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:- Đây là trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền tổ quốc! 	( Sự tích hồ Gươm )c. Hôm sau Lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:- Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ!- Cụ bán rồi?- Bán rồi! Họ vừa bắt xong. [ ]- Thế nó cho bắt à?Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc - Khốn nạn Ông giáo ơi! Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi về thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngượcnólên. (Nam Cao, Lão Hạc). Hành động nói Mục đích Hành động nói Mục đíchII. Luyện tập: Bài 2- ý b/c 1. Đây là Trời làm việc lớnHành động trình bày2. Chúng tôi Tổ quốc!Hành động hứa hẹn1. Cậu Vàng ạ!Hành động thông báo 2. Cụ bán rồi?3. Bán rồi! Họ vừa bắt xong.Hành động hỏi 4. Thế nó cho bắt à?.Hành động thông báo 5. Khốn nạn gì đâu!6. Nó thấy tôi Dốc ngược lên..Bộc lộ cảm xúcHành động trình bàyHành động hỏiBài tập 3 Đoạn trích dưới đây có ba từ “ hứa”. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi. Anh xin hứa.- Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)Hành động nóiMục đích Bài 3Đáp án Anh phải hứa với em xa nhau.- Anh hứa đi!Hành động điều khiểnHành động điều khiển- Anh xin hứa!Hành động hứa hẹn Bài tập ứng dụng Bài tập vận dụng Bài tập vận dụngSƠ ĐỒ TƯ DUY BÀI HỌC HÀNH ĐỘNG NÓI KHÁI NIỆM MỘT SỐ KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI HÀNH ĐỘNG NÓI LÀ HÀNH ĐỘNG ĐƯỢC THỰC HIỆN BẰNG LỜI NÓI NHẰM MỤC ĐÍCH NHẤT ĐỊNH HÀNH ĐỘNGĐIỀU KHIỂNHÀNH ĐỘNG HỎI HÀNH ĐỘNG TRÌNH BÀY HÀNH ĐỘNG HỨA HEN HÀNH ĐỘNG BỘC LỘ CẢM XÚCCho một đoạn hội thoại sau: Lớp trưởng: Cô giáo nhắc cả lớp chiều nay đi sinh hoạt. đội. Tập thể: Cô báo mấy giờ đi? Lớp trưởng: 2 giờ. ==> Hành động thông báo ( trình bày)==>Hành động hỏi==> Hành động thông báoTÌM TÒI, MỞ RỘNG * Học bài và nắm nội dung bài học * Làm thêm các bài tập trong Sách bài tập. * Chuẩn bị bài “Hành động nói” (tiếp)