Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 18: Tiếng việt Câu nghi vấn - Phạm Thị Tuyết Hạnh

Ôn tập Ngữ văn 8Giáo viên: Phạm Thị Tuyết Hạnh2 ? Câu chia theo mục đích nói có mấy kiểu câu? - Có 4 kiểu câu: - Câu nghi vấn - Câu cầu khiến - Câu cảm thán - Câu trần thuật 3CÂU NGHI VẤN ÔN TẬP:I: Đặc điểm hình thức và chức năng chính 1, Tìm hiểu ví dụ: Vẻ nghi ngại hiện ra sắc mặt, con bé hóm hỉnh hỏi mẹ một cách thiết tha: - Sáng ngày người ta đấm u có đau lắm không ? Chị Dậu khẽ gạt nước mắt: - Không đau con ạ! -Thế làm sao u cứ khóc mãi mà không ăn khoai? Hay là u thương chúng con đói quá??=> Chức năng: dùng để hỏi?=> Chức năng: dùng để hỏi?Từ chỉ quan hễ lựa chọn.Chức năng: dùng để hỏi4CÂU NGHI VẤNGhi nhớ 1:* Câu nghi vấn là câu: - Có những từ nghi vấn (ai, gì, nào, sao, tại sao, đâu, bao giờ, bao nhiêu, à, ư, chứ,(có) không,(đã) chưa..)hoặc có từ hay(nối các vế có quan hệ lựa chọn). - Có chức năng chính là dùng để hỏi. * Khi viết, câu nghi vấn kết thúc bằng dấu chấm hỏi. ÔN TẬP:5CÂU NGHI VẤNÔN TẬP:Đặt câu nghi vấn cho các bức ảnh bên dướiBài tậpVí dụ (sgk/ 21) a. Năm nay đào lại nở,Không thấy ông đồ xưa.Những người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ ? b. Cai lệ không để cho chị được nói hết câu , trợn ngược hai mắt, hắn quát :- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất!c. Đê vỡ rồi !...Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày , thời ông bỏ tù chúng mày ! Có biết không?.. Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao? e. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.- Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!CÂU NGHI VẤNII. Những chức năng khác: ÔN TẬP:III. Những chức năng khác:a. Những người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ ? b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?c. Có biết không ?... Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? e - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !Xét VD? Các câu nghi vấn trong đoạn trích trên có dùng để hỏi không?Nếu không dùng để hỏi thì dùng để làm gì?Hãy nối nội dung ở cột A tương ứng với mục đích ở cột B.Cột ANốiCột Ba. Những người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ ? 1. Đe doạ, nạt nộ, ra oaib. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?2. Bộc lộ tình cảm, cảm xúc: xót xa, nuối tiếcc. Có biết không ?... Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?3. Đe doạ, chửi mắng.d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? 4. Bộc lộ cảm xúc: sự ngạc nhiêne. Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !5. Khẳng định: sức mạnh của văn chươngHãy nối nội dung ở cột A tương ứng với mục đích ở cột B.Cột ANốiCột Ba. Những người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ ? 1. Đe doạ, nạt nộ, ra oaib. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?2. Bộc lộ tình cảm, cảm xúc: xót xa, nuối tiếcc. Có biết không ?... Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ? 3. Đe doạ, chửi mắng.d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? 4. Bộc lộ cảm xúc: sự ngạc nhiêne. Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !5. Khẳng định: sức mạnh của văn chươngIII. Những chức năng khác:a. Những người muôn năm cũHồn ở đâu bây giờ ? b. Mày định nói cho cha mày nghe đấy à ?c. Có biết không ?... Lính đâu ? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy ? Không còn phép tắc gì nữa à ?d. Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui , buồn, mừng giận cùng những người ở đâu đâu , vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao ? e. - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !=> Bộc lộ tình cảm, cảm xúc: xót xa, nuối tiếc=> Đe doạ, chửi mắng.=> Đe doạ, nạt nộ, ra oai=> Khẳng định: sức mạnh của văn chương=> Bộc lộ cảm xúc: sự ngạc nhiên- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc- Đe doạ- Khẳng địnhXét VD: - Phủ định- Cầu khiến- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc- Đe doạ- Khẳng định- Phủ định- Cầu khiến.- Nhớ ai góc bể quê ngườiNhớ ai góc bể bên trời bơ vơ . (Tản Đà)- Và rồi con thấy điều gì xảy ra (Buổi học cuối cùng)* Chức năng khác: Không yêu cầu trả lời* Kết thúc câu: Nếu không dùng để hỏi thì trong một số trường hợp câu nghi vấn có thể kết thúc câu bằng dấu chấm, dấu chấm than, dấu chấm lửng - Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy !Quan sát các bức tranh dưới đây, đặt câu nghi vấn với những chức năng khác ? a, Hỡi ơi lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thế ấy !... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !... Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm, láng giềng Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn... (Nam Cao,Lão Hạc) Bài tập 1(SGK/22-23): Tìm câu nghi vấn và chức năng b, Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan ? Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ? Đâu những bình minh cây xanh nắng gội, Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ? Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, Để ta chiếm lấy riêng phần bí mật ? - Than ôi ! Thời oanh liệt nay còn đâu ? (Thế Lữ)	 Trong cả đoạn thơ, trừ câu “Than ôi!”, tất cả các câu còn lại đều là câu nghi vấnDùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc (băn khoăn, nghi ngại) Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? Dùng để phủ định và bộc lộ tình cảm, cảm xúc: Nỗi nhớ da diết; niềm nuối tiếc cao độDùng để cầu khiếnDùng để phủ định và bộc lộ tình cảm, cảm xúc c. Mỗi chiếc lá rụng là một cái biểu hiện cho một cảnh biệt ly. Vậy thì sự biệt ly không chỉ có một nghĩa buồn rầu, khổ sở. Sao ta không ngắm sự biệt ly theo tâm hồn một chiếc lá nhẹ nhàng rơi ?(Khái Hưng, Lá rụng) d. Vâng, thử tưởng tượng một quả bong bóng không bao giờ vỡ, không thể bay mất, nó cứ còn mãi như một vật lì lợm Ôi, nếu thế thì còn đâu là quả bóng bay ? (Hoàng Phủ Ngọc Tường, Người ham chơi) Bài tập 1(SGK/22-23): Tìm câu nghi vấn và chức năng Ăn hết thì lúc chết không có tiền để lo liệu.Cụ không phải lo xa quá như thế. 	Tội gì bây giờ nhịn đói mà tiền để lại ?Bộc lộ cảm xúcHỏi Không nên nhịn đói mà để tiền lại.Cả đàn bò giao cho thằng bé không ra người không ra ngợm, khó chăn dắt nổi.Thảo mộc tự nhiên cũng có tình mẫu tử.Sao, ?gì, ?gì?Sao, ?Ai, ?gì, ?Sao, ?Sao cụ lo xa quá thế ?Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu ?Thằng bé kia, mày có việc gì ?Phủ địnhKhẳngđịnhHỏiCả đàn bò giao cho thằng bé không ra người không ra ngợm ấy, chăn dắt làm sao ?Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ?Sao lại đến đây khóc ?Câu có ý nghĩa tương đươngChức năngCÂU NGHI VẤNPhủ địnhPhủ địnhĐĐHTVI. Bài tậpBài tập 3 :(SGK/23) Đặt hai câu nghi vấn không dùng để hỏi mà để: -Yêu cầu người bạn kể lại nội dung bộ phim vừa chiếu trên ti vi.- Bộc lộ tình cảm, cảm xúc trước số phận của một nhân vật văn học.Các câu nghi vấn: Bạn có thể kể cho tôi nghe nội dung bộ phim “LÃO HẠC” được không?(Lão Hạc ơi!) Sao đời lão khốn khổ đến thế?→ Hỏi→ Bộc lộ tình cảm, cảm xúc trước số phận của nhân vật.Bài tập 4 Các câu “Anh ăn cơm chưa ?” “Cậu đọc sách đấy à?” “Em đi đâu đấy” không dùng để hỏi. Vậy trong những trường hợp đó, câu nghi vấn dùng để làm gì? Mối quan hệ giữa người nói với người nghe ở đây như thế nào ? Dùng để chào, lối chào của người Việt Nam. Người nghe không nhất thiết phải trả lời, có thể đáp lại bằng câu chào khác Thể hiện quan hệ thân mật giữa người nói và người nghe . CÂU NGHI VẤNĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨCCHỨC NĂNGCó những từ nghi vấn ( ai, gì, nào, sao hả ) hoặc từ hay (nối các quan hệ lựa chọn)Chức năng chính: dùng để hỏiChức năng khác: Dùng để cầu khiến, khẳng định, phủ định, đe dọa, bộc lộ tình cảm, cảm xúc.Kết thúc câu có dấu chấm hỏiNgoài ra có dấu chấm, dấu chấm than, dấu chấm lửng.Lưu ý : Khi nhận diện câu, cần đặt câu trong hoàn cảnh giao tiếp cụ thể