Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Thực hành Tiếng Việt: Câu hỏi tu từ

Câu hỏi tu từ 
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT 
KHỞI ĐỘNG 
Tổ chức trò chơi : ĐÔI BẠN THÔNG THÁI 
Nhiệm vụ: Xác định câu nghi vấn (câu hỏi) trong các câu sau, đánh dấu x vào câu nghi vấn (CNV), nêu mục đích (chức năng) của các câu nghi vấn đó? 
	 Thời gian cho mỗi đội là 3 phút. 
	Đội nào thực hiện đúng và đảm bảo thời gian đội đó sẽ chiến thắng. 
Câu đã cho 
CNV 
Chức năng (dùng để) 
1/ Những người quý phái thường mặc áo hoa ngược à? 
2/ Mùa xuân hoa nở khắp mọi nơi. 
3/Anh có thể hát cho em nghe được không ? 
4/ Làm sao em có thể bỏ học đi chơi? 
5/ Ôi, trời nóng quá! 
X 
Để hỏi 
X 
Hỏi nhưng mang tính chất 
đề nghị. 
X 
Hỏi nhưng để khẳng định việc 
không thể đi chơi vì bận học . 
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC 
A. Lý thuyết 
1. Câu hỏi tu từ 
Làm việc nhóm 
1/ Theo dõi sgk tr.107 mục chữ vàng, em hãy xác định câu hỏi có trong ví dụ a, b? 
3/ Em hãy biến hai câu hỏi sau thành 2 câu khẳng định và so sánh tính biểu cảm và hiệu quả giao tiếp? 
2/ Sau khi xác định được câu hỏi, các nhóm hãy hoàn thiện phiếu học tập 
PHIẾU BÀI TẬP 
Câu 
Câu hỏi 
Mục đích 
a 
Có đi xem phim với tớ không? 
Cậu không thấy tớ còn nhiều bài tập thế này à? 
b 
Nhưng làm thế nào để mình lên đó được? 
Làm sao có thể rời mẹ mà đến được? 
Để hỏi 
Để từ chối (không đi xem phim được) 
Để khẳng định (không thể đi chơi ở những nơi kì thú, xa xôi) 
Để hỏi 
HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI 
3/ Em hãy biến hai câu hỏi sau thành 2 câu khẳng định và so sánh tính biểu cảm và hiệu quả giao tiếp? 
Câu hỏi 
Câu khẳng định 
So sánh 
a/ Cậu không thấy tớ còn nhiều bài tập thế này à? 
 b/ Làm sao có thể rời mẹ mà đến được? 
Tớ bận ở nhà làm bài tập. (Tớ không đi được đâu.) . 
Mình sẽ ở nhà cùng mẹ . (Mình không đi được.) 
- Câu hỏi giúp lời nói uyển chuyển, ý nhị, tránh sự từ chối quá thẳng thắn. 
- Câu hỏi trong bài thơ làm tăng giá trị biểu cảm, gợi những ý nghĩa sâu sắc của tình mẫu tử. 
Các câu : Cậu không thấy tớ còn nhiều bài tập thế này à? Làm sao có thể rời mẹ mà đến được ? được gọi là câu hỏi tu từ. Từ các nhiệm vụ thực hiện ở trên, hãy khái quát thế nào là câu hỏi tu từ và nêu tác dụng của câu hỏi tu từ? 
GHI NH Ớ 
Câu hỏi tu từ 
Tác dụng của câu hỏi tu từ 
Câu hỏi tu từ có hình thức của một câu hỏi nhưng mục đích không phải để hỏi. 
Câu hỏi tu từ có thể biểu thị cảm xúc, để khẳng định, để cầu khiến, 
Câu hỏi tu từ sử dụng trong văn học nhằm tăng sắc thái biểu cảm, tạo hiệu quả thẩm mĩ cho văn bản. 
Nhằm thu hút sự quan tâm của người nghe, giúp lời nói thêm uyển chuyển, giàu sắc thái biểu cảm. 
Bài tập nhanh 
1/ Ai làm cho bể kia đầy ? 
Cho ao kia cạn, cho gầy cò con? 
X ác định câu hỏi tu từ và nêu mục đích của câu hỏi tu từ đó? 
2/ Mày có tin là tao dỡ cả nhà mày đi không? 
3/ Có loài hoa đẹp thế này ư? 
 Bộc lộ cảm xúc thương xót 
 Đe doạ 
 Cảm xúc ngạc nhiên 
4/ Sao mẹ nghĩ là con làm việc đó? 
 K hẳng định 
LUYỆNTẬP 
Tiếp sức 
Hết câu hỏi, đội nào nhiều đáp án đúng hơn sẽ thắng 
Yêu cầu: Thực hiện theo từng yêu cầu của bài tập 
Mỗi câu có 10s suy nghĩ, đội nào có câu trả lời sẽ giơ tay 
GV chia l ớp thành 2 đội ch ơ i 
1/ Chỉ ra các câu hỏi tu từ trong đoạn trích vở kịch Trưởng giả học làm sang. Giải thích vì sao đó là những câu hỏi tu từ? 
2/ Hãy viết lại các câu hỏi tu từ em tìm được ở bài tập 1 thành câu kể (kết thúc bằng dấu chấm) sao cho vẫn giữ được ý nghĩa thông báo của câu. So sánh hiệu quả của câu hỏi tu từ và hiệu quả của câu kể. 
- Những câu dưới đây là câu hỏi tu từ bởi: Có đầy đủ hình thức của một câu nghi vấn và luôn có dấu chấm hỏi để kết thúc một câu. 
- Mục đích của các câu hỏi tu từ và chuyển đổi thành câu kể 
Câu hỏi tư từ 
Mục đích 
Chuyển thành câu kể 
Lại còn phải bảo cái đó à? 
Thái độ ngạc nhiên và trách cứ thợ may, khẳng định rằng một việc quá hiển nhiên, ai cũng biết huống chi là thợ may, nên không cần phải bảo. 
Điểu này kh ô ng cần phải bảo . 
Đâu có là thế nào? 
Để khẳng định 
- Đâu có thế. 
- Đâu có nhưng nó có . 
Thế này là thế nào? 
Bộc lộ sự ngạc nhiên 
(Bác) nhìn chiếc áo này 
 => Hiệu quả của câu hỏi tu từ: Lại còn phải bảo cái đó à? Thể hiện thái độ ngạc nhiên và có phần trách cứ . 
Bài tập 3/tr. 107 : 
 Chuyển đổi các câu sau đây sang hình thức câu hỏi tu từ: 
a. - Tôi không làm sao đến sớm hơn được, ấy là tôi đã cho hai chục chú thợ bạn xúm lại chiếc áo của ngài đấy. 
b. - Hãy thong thả, chú mình. 
(Mô-i-e, Trưởng giả học làm sang ) 
Đáp án bài 3: 
a. Tôi đã cho hai chục chú thợ bạn xúm lại chiếc áo của ngài làm sao mà tôi đến sớm hơn được? 
b. Hãy thong thả, chú mình đi đâu mà vội thế? 
Bài tập 4 /tr. 107 : 
Những câu kết thúc bằng dấu chấm hỏi trong đoạn văn dưới đây có phải câu hỏi tu từ không? Vì sao? 
Ơi ơi người em gái xoã tóc bên cửa sổ! Em yêu mùa xuân có phải vì nghe thấy rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn? Chàng trai kia yêu mùa xuân, phải chăng là tại lúc đôi mùa giao tiễn nhau, chàng tưởng như nghe thấy đồi núi chuyển mình, sông hồ rung động trong cuộc đổi thay thường xuyên của cuộc đời? Mà người thiếu phụ nọ ở chân trời góc biển yêu mùa xuân có phải là vì đấy là mùa xanh lên hi vọng được trở về nơi bến đợi sông chờ để ngâm lại khúc bạc đầu với người ra đi chưa biết ngày nào trở lại? 
(Vũ Bằng, Tháng Giêng, mơ về trăng non rét ngọt ) 
Những câu kết thúc bằng dấu chấm hỏi trong đoạn văn trên là câu hỏi tu từ vì xét về hình thức nó là câu hỏi, dùng để khẳng định những ý được nêu trong câu (sức mạnh của mùa xuân khiến cho ai ai cũng yêu mến). 
=> Câu hỏi tu từ dùng trong văn học nhằm tăng sức biểu cảm, gợi ra nhiều ý nghĩa cho câu văn. 
IV. 
Vận dụng 
a/Làm sao mà tin được điểm kiểm tra mình lại cao thế này? 
b/Bạn tôi Tết ăn gì mà xinh quá chừng? 
c/Sao mẹ có thể chọn được món quà dễ thương đến thế? 
d/Lẽ nào bạn không yêu mến Quang Trung – một người anh hùng áo vải đã đuổi giặc thanh ra khỏi bờ cõi đất nước? 
Hãy đặt câu hỏi tu từ cho từng tình huống sau đây: 
a. Được điểm cao trong kì kiểm tra 
b. Lâu ngày gặp bạn sau kì nghỉ tết. 
c. Bày tỏ cảm xúc khi được nhận món quà từ người thân.	 
d. Bày tỏ suy nghĩ về một nhân vật trong một tác phẩm văn học. 
H ư ớng dẫn tự học 
Hoàn thiện các bài tập vào vở; 
Chuẩn bị bài mới. 
Cảm ơ n các em! 
Hẹn gặp lại các em vào tiết học sau!!!