Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 49, Bài 12: Tiếng việt Câu ghép (Tiếp theo)

Với mỗi cặp quan hệ từ dưới đây, hãy đặt một câu ghép.a) Vì..... nên .b) Nếu .....thì......c) Tuy.....nhưng......d) Không những ..... mà......1) Bài tập 2: (T.113)2) Bài tập 4: (T.114)Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây:a, vừa đã b, đâu đấy.c, càng càng Kiểm tra bài cũ I. Quan hệ ý nghĩa giữa các vế câuTIẾT 49: Tiếng Việt CÂU GHÉP (tiếp theo) II. Luyện tậpVD1 SGK T123Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quí, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.(Phạm Văn Đồng –theo “Giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt”)Hãy xác định các vế câu trong câu ghép, mỗi vế câu biểu thị ý nghĩa gì?VD1 SGK T123Các vế câu chỉ quan hệ NGUYÊN NHÂN – KẾT QUẢđời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quí, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹpbởi vìtâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp,bởi vìVế 1Vế 2Vế 3Bài tập nhóm: Xác định mối quan hệ giữa các vế câu ghép sau: 1. Gió bắt đầu thổi và mây bắt đầu bay.2. Một người đến rồi cả bọn cùng kéo đến.3. Đôi mắt nó đỏ hoe và nó khóc nức nở.4. Lòng tôi đang vô cùng lo lắng: hôm nay tôi chưa học bài. 5. Gió càng to thì lửa càng bốc lên cao.6. Giặc phải đầu hàng hoặc chúng bị tiêu diệt.VDBỔ SUNG1. Gió bắt đầu thổi và mây bắt đầu bay.2. Một người đến rồi cả bọn cùng kéo đến.3. Đôi mắt nó đỏ hoe và nó khóc nức nở.TIẾP NỐIĐỒNG THỜICN1VN1CN2VN2CN1VN1CN1CN1VN2VN2CN2VN2QUAN HỆVD4. Lòng tôi đang vô cùng lo lắng:TĂNG TIẾNGIẢI THÍCHCN1VN1hôm nay tôi chưa học bài.CN2VN2QUAN HỆ5. Gió càng to thì lửa càng bốc lên cao.6. Giặc phải đầu hàng hoặc chúng bị tiêu diệt.LỰA CHỌNCN1CN1CN2CN2VN2VN2VN1VN12. Ghi nhớ: SGK T123Các vế câu của câu ghép có quan hệ ý nghĩa với nhau khá chặt chẽ. Những quan hệ thường gặp là: quan hệ nguyên nhân, quan hệ điều kiện (giả thiết), quan hệ tương phản, quan hệ tăng tiến, quan hệ lựa chọn, quan hệ bổ sung, quan hệ tiếp nối, quan hệ đồng thời, quan hệ giải thích.2. Ghi nhớ: SGK T123Mỗi quan hệ thường được đánh dấu bằng các quan hệ từ, cặp quan hệ từ hoặc cặp từ hô ứng nhất định. Tuy nhiên, để nhận biết chính xác quan hệ ý nghĩa giữa các vế câu, trong nhiều trường hợp, ta phải dựa vào văn cảnh hoặc hoàn cảnh giao tiếp.HỆ THỐNG KIẾN THỨC VỀ CÂU GHÉPDựa vào dấu hiệu hình thứcDựa vào văn cảnh, hoàn cảnh giao tiếpCách nhận biết quan hệ giữa các vếCác quan hệ thường gặpgiữa các vế câu ghép Quan hệ nguyên nhânQuan hệ điều kiệnQuan hệ tương phảnQuan hệ tăng tiếnQuan hệ lựa chọnQuan hệ giải thíchQuan hệ bổ sungQuan hệ tiếp nốiQuan hệ đồng thờiC©u ghÐpQuan hÖ gi÷a c¸c vÕ c©uC¸ch nèi vÕ c©uNguyªn nh©n§iÒu kiÖnDïng tõ cã t¸c dông nèiGi÷a c¸c vÕ cã dÊu : , ;Quan hÖ ý nghÜa kh¸ chÆt chÏDÊu hiÖu h×nh thøc T­¬ng ph¶nTiÕp nèiV¨n c¶nh, hoµn c¶nh giao tiÕp...Bµi tËp 1 (SGK trang 124)X¸c ®Þnh quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u trong c©u ghÐp d­ưíi ®©y vµ cho biÕt mçi vÕ c©u biÓu thÞ ý nghÜa g× trong mèi quan hÖ Êy.C©u a. “C¶nh vËt chung quanh t«i ®Òu thay ®æi, v× chÝnh lßng t«i ®ang cã sù thay ®æi lín: h«m nay t«i ®i häc.” 	 (Thanh TÞnh, T«i ®i häc)* VÕ c©u 1 vµ vÕ c©u 2: Quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶*VÕ c©u 3 gi¶i thÝch cho vÕ c©u 2 C©u b“NÕu trong pho lÞch sö loµi ng­ưêi xãa c¸c thi nh©n, v¨n nh©n vµ ®ång thêi trong t©m linh loµi ng­êi xãa hÕt nh÷ng dÊu vÕt hä cßn l­ưu l¹i th× c¸i c¶nh t­ưîng nghÌo nµn sÏ ®Õn bùc nµo!” (Hoµi Thanh, Ý nghÜa v¨n chư­¬ng)Quan hÖ ®iÒu kiÖn (gi¶ thiÕt) - kÕt qu¶ th×NÕuC©u c. “Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền mà bổng lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão; chẳng những tông miếu của ta sẽ được muôn đời tế lễ mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp này đắc chí mà đến các ngươi trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; chẳng những danh hiệu ta không bị mai một mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu thơm.”	(Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ)C©u c. “Như vậy, chẳng những thái ấp của ta mãi mãi vững bền mà bổng lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của ta được êm ấm gối chăn mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão; chẳng những tông miếu của ta sẽ được muôn đời tế lễ mà tổ tông các ngươi cũng được thờ cúng quanh năm; chẳng những thân ta kiếp này đắc chí mà đến các ngươi trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; chẳng những danh hiệu ta không bị mai một mà tên họ các ngươi cũng sử sách lưu thơm.” (Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ) Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ c©u lµ quan hÖ t¨ng tiÕnC©u d“ Tuy rÐt vÉn kÐo dµi, mïa xu©n ®· ®Õn bªn bê s«ng L­ư¬ng.” (NguyÔn §×nh Thi) 	 Quan hÖ t­ư¬ng ph¶nTuyCã thÓ t¸ch thµnh c©u ®¬n ®­ưîc nh­ưng sÏ mÊt ®i ý nghÜa muèn diÔn ®¹t.Bµi tËp 2a. “Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm như dâng cao lên, chắc nịch.Trời rải mây trắng nhạt,biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ ” (Vũ Tú Nam, Biển đẹp)- Bèn c©u ghÐp trªn ®Òu lµ qh ®iÒu kiÖn - kÕt qu¶.VÕ ®Çu chØ ®iÒu kiÖn, vÕ sau chØ kÕt qu¶. - Kh«ng nªn t¸ch mçi vÕ c©u ghÐp thµnh c¸c c©u ®¬n v× nghÜa c¸c c©u cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.Bµi tËp 2“Vµo mïa s­ư¬ng, ngµy ë H¹ Long nh­ư ng¾n l¹i. Buæi sím, mÆt trêi lªn ngang cét buåm, s­ư¬ng tan, trêi míi quang. Buæi chiÒu, n¾ng võa nh¹t, sư­¬ng ®· bu«ng nhanh xuèng mÆt biÓn”. (Thi S¶nh) Trong ®o¹n trÝch trªn , hai c©u ghÐp ®Òu cã quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶. VÕ ®Çu chØ nguyªn nh©n, vÕ sau chØ kÕt qu¶. Còng kh«ng nªn t¸ch c¸c vÕ c©u thµnh nh÷ng c©u ®¬n v× quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong c©u kh¸ chÆt chÏ.Bµi tËp 4“ChÞ DËu cµng tá ra bé ®au ®ín:Th«i, u van con, u l¹y con, con cã thư­¬ng thÇy, th­ư¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u. NÕu con ch­a ®i, cô NghÞ chư­a giao tiÒn cho, u chư­a cã tiÒn nép s­ưu th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®­ưîc. Th«i, u van con, u l¹y con, con cã thư­¬ng thÇy, th­ư¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.” (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn)NÕu con chư­a ®i, cô NghÞ ch­ưa giao tiÒn cho, u ch­ưa cã tiÒn nép s­ưu th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®ưîc. 	(Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn)Quan hÖ ý nghÜa gi÷a c¸c vÕ cña c©u ghÐp thø hai lµ quan hÖ ®iÒu kiÖn (cïng víi sù xuÊt hiÖn cña quan hÖ tõ “nÕu, thì ”). §Ó thÓ hiÖn râ mèi quan hÖ ý nghÜa nµy, kh«ng nªn t¸ch mçi vÕ thµnh mét c©u ®¬n.“ChÞ DËu cµng tá ra bé ®au ®ín:Th«i, u van con, u l¹y con, con cã th­ư¬ng thÇy, th­ư¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u. NÕu con chư­a ®i, cô NghÞ chư­a giao tiÒn cho, u chưa cã tiÒn nép sư­u th× kh«ng khÐo thÇy con sÏ chÕt ë ®×nh, chø kh«ng sèng ®ư­îc. Th«i, u van con, u l¹y con, con cã thư­¬ng thÇy, thư­¬ng u, th× con ®i ngay b©y giê cho u.” (Ng« TÊt Tè, T¾t ®Ìn) Bµi tËp 4(b)“Th«i! U van con. U l¹y con. Con thư­¬ng thÇy th­ư¬ng u. Con ®i ngay b©y giê cho u.” Hµng lo¹t c©u ng¾n ®Æt c¹nh nhau cã thÓ gióp ta h×nh dung c¸ch nãi nh¸t gõng hoÆc nghÑn ngµo như­ng kh«ng thÓ hiÖn ®­ưîc nçi ®au th¾t lßng cña chÞ DËu- t¸c gi¶ muèn diÔn ®¹t c¸ch nãi kÓ lÓ, van vØ, thiÕt tha.Hư­íng dÉn lµm bµi tËp 3 (SGK Trang 125) CÇn l­ưu ý c¸ch viÕt sö dông nhiÒu c©u ghÐp ®Õn møc phøc t¹p cña t¸c gi¶. Nam Cao lµ mét tµi n¨ng truyÖn ng¾n víi mét sù tinh tÕ khi miªu t¶ néi t©m nh©n vËt. ChØ khi ®ã míi thÊy ®­ưîc hiÖu qu¶ cña c¸ch viÕt ®Õn l¹ lïng nµy.Th¶o luËn nhãmMçi nhãm ®Æt c¸c c©u ghÐp vÒ bøc h×nh dư­íi ®©y. X¸c ®Þnh chñ ng÷ - vÞ ng÷ vµ quan hÖ ý nghÜa cña c©u ghÐp ®ã.Hư­íng dÉn vÒ nhµ- Häc thuéc ghi nhí.- Hoµn thµnh c¸c bµi tËp cßn l¹i.- So¹n bµi Phương pháp thuyết minh.- VËn dông sö dông c©u ghÐp trong giao tiÕp, trong viÕt v¨n.