Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 60, Bài 14: Tiếng việt Dấu ngoặc kép

TRÒ CHƠI Ô CHỮDẤUCHẤMDẤUCHẤMHỎIDẤUCHẤMTHANDẤUPHẨYDẤUCHẤMLỬNGDẤUNGOẶCKÉP11. Dấu gì dùng để kết thúc câu trần thuật?1234523452. Dấu gì dùng để kết thúc câu nghi vấn?3. Dấu gì dùng để kết thúc câu cảm thán và câu cầu khiến?4. Dấu gì dùng để phân cách các thành phần câu và các bộ phận đồng chức trong câu?5. Dấu gì dùng biểu thị lời nói ngập ngừng, ngắt quãng, làm giãn nhịp điệu câu văn, thể hiện sự hài hước, dí dỏm?:;.,!( )“ ”?TIẾT 60. DẤU NGOẶC KÉPa) Thánh Găng-đi có một phương châm: “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn”.	(Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra “dải lụa” ấy nặng tới 17 nghìn tấn!	(Thúy Lan, Cầu Long Biên – Chứng nhân lịch sử)c) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai hóa” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn còn phải vất vả mãi với người.	 (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)d) Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giác ngộ”, “Bên kia sông Đuống”, ra đời.	 (Ngữ văn 7, tập 2)1.Ví dụ ( SGK 141-142) Dấu ngoặc kép trong các ví dụ sau dùng để làm gì?a) Thánh Găng-đi có một phương châm: “Chinh phục được mọi người ai cũng cho là khó, nhưng tạo được tình thương, lòng nhân đạo, sự thông cảm giữa con người với con người lại càng khó hơn”.	(Theo Lâm Ngữ Đường, Tinh hoa xử thế)Ví dụDấu ngoặc kép trong các ví dụ sau dùng để làm gì?Đánh dấu một câu nói của Găng-đi (Lời dẫn trực tiếp)b) Nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng, nhưng thực ra “dải lụa” ấy nặng tới 17 nghìn tấn!	(Thúy Lan, Cầu Long Biên – Chứng nhân lịch sử)	Ví dụ:Dấu ngoặc kép trong các ví dụ sau dùng để làm gì?Đánh dấu từ ngữ hiểu theo nghĩa đặc biệtc) Tre với người như thế đã mấy nghìn năm. Một thế kỉ “văn minh”, “khai hóa” của thực dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn còn phải vất vả mãi với người.	 (Thép Mới, Cây tre Việt Nam)	Ví dụ:Dấu ngoặc kép trong các ví dụ sau dùng để làm gì?Đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa maid) Hàng loạt vở kịch như “Tay người đàn bà”, “Giác ngộ”, “Bên kia sông Đuống”, ra đời.	 (Ngữ văn 7, tập 2)Ví dụ:Dấu ngoặc kép trong các ví dụ sau dùng để làm gì?Đánh dấu tên các vở kịch Bài học:*Công dụng của dấu ngoặc kép	-Đánh dấu từ ngữ, câu, đoạn dẫn trực tiếp-Đánh dấu từ ngữ được hiểu theo nghĩa đặc biệt hay có hàm ý mỉa mai;-Đánh dấu tên tác phẩm, tờ báo, tập san được dẫn.*Lưu ý-Trong văn bản in, tên tác phẩm, tập san có thể in đậm, in nghiêng hoặc gạch chân nhưng trong văn bản viết tay cần dùng dấu ngoặc kép để đánh dấu.( ví dụ như ghi nhớ của văn bản Cô bé bán diêm, khi đánh máy cô bé bán diêm in đậm , hoặc phía sau sách, tên văn bản in nghiêng, còn khi viết tay ta phải dùng dấu ngoặc kép)- Lời dẫn trực tiếp được đặt trong ngoặc kép cần chính xác cả về từ ngữ, dấu câu.- Khi chuyển từ dẫn trực tiếp sang dẫn gián tiếp, không dùng dấu ngoặc kép có thể thay đổi một số từ ngữ cho phù hợp .Tuấn nghĩ: “ Ai mà lại quăng rác bừa bãi vậy nhỉ?”Ô SỐ BÍ ẨN13245Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp.Đánh dấu đoạn được dẫn trực tiếp.Đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa maiĐánh dấu đoạn được dẫn trực tiếpĐánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa mai.a.1. Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ, quả nhiên đã xoắn chặt lấy tâm can tôi như ý cô tôi muốn. (Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)→ Đánh dấu từ ngữ được dẫn trực tiếp.Dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau dùng để làm gì?a.2. Kết cục, anh chàng “hầu cận ông lí” yếu hơn chị chàng con mọn, hắn bị chị này túm tóc lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn)→Đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa maiDấu ngoặc kép trong đoạn trích sau dùng để làm gì?→ Đánh dấu đoạn được dẫn trực tiếp.a.3. Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” (Nam Cao, Lão Hạc)Dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau dùng để làm gì?4. Trước năm 1914, họ chỉ là những tên da đen bẩn thỉu, những tên “An-nam-mít” bẩn thỉu, giỏi lắm thì cũng chỉ biết kéo xe tay và ăn đòn của các quan cai trị nhà ta. Ấy thế mà cuộc chiến tranh vui vừa bùng nổ, thì lập tức họ biến thành những đứa “con yêu”, những người “bạn hiền” của các quan cai trị phụ mẫu nhân hậu, thậm chí của các quan toàn quyền lớn, toàn quyền bé nữa. Đùng một cái, họ (những người bản xứ) được phong cho cái danh hiệu tối cao là “chiến sĩ bảo vệ công lí và tự do”.(Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)→ Đánh dấu từ ngữ có hàm ý mỉa mai và dẫn trực tiếp.Dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau dùng để làm gì? 5. Nguyễn Du đã thuật lại cảnh Hồ Tôn Hiến nghe đàn:Nghe càng đắm,ngắm càng say,Lạ cho mặt sắt cũng ngây vì tình.Cái thứ “mặt sắt”cũng “ngây vì tình” ấy quả không lấy gì làm đẹp! ( Hoài Thanh, trong Tập nghị luận và phê bình văn học,tập I)→ Đánh dấu đoạn được dẫn trực tiếp.Dấu ngoặc kép trong đoạn trích sau dùng để làm gì?Bài tập 2: Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong đoạn trích và giải thích lí do.a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo - Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là cá tươi ? Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ tươi đi. (Theo Treo biển) b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê, cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu . (Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi) 2c) Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào (Theo Nam Cao, Lão Hạc)II.Luyện tậpBài tập 2: Đặt dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vào chỗ thích hợp (có điều chỉnh chữ viết hoa trong trường hợp cần thiết) trong đoạn trích và giải thích lí do.a) Biển vừa treo lên, có người qua đường xem, cười bảo : - Nhà này xưa quen bán cá ươn hay sao mà bây giờ phải đề biển là “ cá tươi” ? Nhà hàng nghe nói, bỏ ngay chữ “tươi ”đi. (Theo Treo biển) b) Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê : “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu ” . (Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)=> Dấu 2 chấm : Đánh dấu(báo trước) lời đối thoại.Dấu ngoặc kép đánh dấu từ ngữ được dẫn lại.Dấu 2 chấm : Báo trước lời dẫn trực tiếp. Dấu ngoặc kép đánh dấu câu được dẫn trực tiếp. II.Luyện tậpBài tập 2c)Lão Hạc ơi! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo lắng gì cho cái vườn của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Đến khi con trai lão về, tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn : “Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào ” (Theo Nam Cao, Lão Hạc)=>Đánh dấu lời dẫn trực tiếp (trong trường hợp này là lời của chính người nói là ông giáo được dùng vào một thời điểm khác , lúc con trai lão Hạc trở về.CÂU HỎI ( BT 3-SGK 143) ? Vì sao hai câu sau đây có ý nghĩa giống nhau mà dùng những dấu câu khác nhau? a. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “ Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.b. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói Người chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vì đây là lời dẫn trực tiếp (dẫn nguyên văn câu nói của Bác). Không dùng dấu hai chấm và dấu ngoặc kép vì câu nói không được dẫn nguyên văn (dẫn gián tiếp)Bài tập 5:*Ví dụ: Văn bản: “Ôn dịch thuốc lá” (SGK/118)+ Ngày trước, Trần Hưng Đạo căn dặn nhà vua: “Nếu giặc đánh như vũ bão thì không đáng sợ, đáng sợ là giặc gặm nhấm như tằm ăn dâu”. Dấu ngoặc kép đánh dấu lời dẫn trực tiếp. + Có người bảo: Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi ! Dấu hai chấm đánh dấu lời giải thích (gián tiếp).+ Người ta cấm hút thuốc (ở Bỉ, từ năm 1987,vi phạm lần thứ nhất phạt 40 đô la, tái phạm phạt 500 đô la). Dấu ngoặc đơn (dẫn chứng) đánh dấu phần giải thích.26Hướng dẫn về nhà- Làm bài tập 4 SGK trang 144- Học thuộc lòng phần ghi nhớ.- Chuẩn bị bài Luyện nói: Thuyết minh về một thứ đồ dùng.