Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 95, Bài 23: Tiếng việt Hành động nói

Kiểm tra bài cũ:Câu hỏi: Nêu đặc điểm hình thức, chức năng của câu phủ định? Cho ví dụ?- Câu phủ định là câu có những từ phủ định: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là) đâu có phải (là), đâu có, ...- Câu phủ định dùng để:  + Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).VD : Hôm nay tôi không đi học. + Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).VD : Không phải ! Hôm đó tôi đi học.TIẾT 95: HÀNH ĐỘNG NÓIA. TÌM HIỂU CHUNGI. Hành động nói là gì?1.Xét ví dụ SGK trang/62Đọc đoạn trích sau:Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói :Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân.	(Thạch Sanh) Môc ®Ých: LÝ Th«ng ®uæi Thach Sanh ®i nh»m c­ưíp c«ng cña Th¹ch Sanh.“Th«i, b©y giê nh©n trêi chư­a s¸ng em h·y trèn ngay ®i.”- LÝ Th«ng ®¹t ®­ưîc môc ®Ých.“Chµng véi v· tõ gi· mÑ con LÝ Th«ng, trë vÒ tóp lÒu cò dư­íi gèc ®a, kiÕm cñi nu«i th©n.”- B»ng ph­ư¬ng tiÖn lêi nãi.-> Lêi nãi cña LÝ Th«ng lµ mét hµnh ®éng. V× nã cã tÝnh môc ®Ých.=> Hµnh ®éng cña LÝ Th«ng lµ hµnh ®éng nãi. 2.Ghi nhớ 1 SGK/ Trang 62Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định.II.Một số kiểu hành động nói thường gặp: Mẹ con Lý Thông đang ngủ, bỗng nghe tiếng gọi cửa. Ngỡ là hồn oan của Thạch Sanh hiện về, mẹ con hắn hoảng sợ, van lạy rối rít. Khi Thạch Sanh vào nhà kể cho nghe chuyện giết chằn tinh, chúng mới hoàn hồn. Nhưng Lý Thông bỗng nảy ra kế khác. Hắn nói :-Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu. Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết. Thôi, bây giờ nhân trời chưa sáng em hãy trốn ngay đi. Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Thạch Sanh lại thật thà tin ngay. Chàng vội vã từ giã mẹ con Lý Thông, trở về túp lều cũ dưới gốc đa, kiếm củi nuôi thân. (Thạch Sanh)(1)Con trăn ấy là của vua nuôi đã lâu.(2)Nay em giết nó, tất không khỏi bị tội chết.( (4)Có chuyện gì để anh ở nhà lo liệu.Đuổi Thạch Sanh đi để mình hưởng lợi 1. Xác định hành động nói - mục đích nói của Lí Thông:Trình bày (kể)Điều khiển(đe dọa)Hứa hẹnLời của Lý ThôngHĐN - Mục đíchCái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống: - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị Thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc.[ ] Chừng như lúc nãy thấy bắt cả chó lớn, chó con, cái Tí vẫn tưởng những con vật ấy sẽ đi thế mạng cho mình, cho nên nó đã vững dạ ngồi im. Bây giờ nghe mẹ nó giục phải đi, nó lại nhếch nhác, mếu khóc:U nhất định bán con đấy ư ? U không cho con ở nhà nữa ư ? Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !.. 2. Chỉ ra hành động nói, cho biết mục đích của mỗi hành độngCảm thán(bộc lộ cảm xúc Khốn nạn thân con thế này ! Trời ơi !...Hỏi, bộc lộ cảm xúc U không cho con ở nhà nữa ư ? Hỏi, bộc lộ cảm xúc U nhất định bán con đấy ư ? Trình bày ( báo tin ) Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài .Hỏi , bộc lộ cảm xúc Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ? MỤC ĐÍCH NÓILỜI NÓI Xác định các hành động nói và mục đích nói của mỗi hành động trong các VD sau:- Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đàoTrình bày(Miêu tả) CÁC KIỂU HÀNH ĐỘNG NÓI- Hỏi- Trình bày (báo tin, .. )- Điều khiển (cầu khiến, đe doạ, thách thức )- Hứa hẹn- Bộc lộ cảm xúc4. Ghi nhớ 2 SGK/ Trang 63 NgƯ­êi ta dùa theo môc ®Ých cña hµnh ®éng nãi mµ ®Æt tªn cho nã. Nh÷ng kiÓu hµnh ®éng nãi thƯ­êng gÆp lµ hái, tr×nh bµy (b¸o tin, kÓ, t¶, nªu ý kiÕn , dù ®o¸n,...), ®iÒu khiÓn (cÇu khiÕn, ®e däa, th¸ch thøc,...), høa hÑn, béc lé c¶m xóc.B. LUYỆN TẬP- Viết bài “ Hịch tướng sĩ” nhằm mục đích khích lệ tướng sĩ học tập “Binh thư yếu lược và lòng yêu nước của tướng sĩ”.- “ Nay ta bảo thật các ngươi làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai”.1. Bài tập1 - Khích lệ lòng yêu nước của tướng sĩ trong việc bảo vệ đất nước.Bài tập 2: Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói.a. Tiếng chó sủa vang các xóm.Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:- Bác trai đã khá rồi chứ ?- Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lềbề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.- Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họvào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề nhưthế nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.- Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhàcháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.- Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy !Rồi bà lão lật đật trở về với vẻ mặt băn khoăn. Ngô Tất Tố - Tắt đèn ) (1) Bác trai đã khá rồi chứ ? (2) Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm. (3) Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. => Hỏi=> Cảm ơn, trình bày=> Cầu khiến ( khuyên bảo )(4) Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.=> Trình bày ( dự đoán tình hình ) (5) Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.=> Trình bày.(6) Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo nữa người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy ! => Điều khiển ( thúc giục, khuyên bảo )b. “Lê Thận nâng gươm lên ngang đầu nói với Lê Lợi:	- Đây là trời phó thác cho minh công làm việc lớn. Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!”	(Sự tích Hồ Gươm)Hµnh ®éng nãiMôc ®Ých§©y lµ trêi cã ý...lµm viÖc lín.Chóng t«i nguyÖn...tæ quèc!	Trình bày	Hứa hẹnc.	H«m sau Lão H¹c sang nhµ. Võa thÊy t«i,Lão b¸o ngay:	- CËu Vµng ®i ®êi råi, «ng gi¸o ¹!	- Cô b¸n råi ?	- B¸n råi ! Hä võa b¾t xong. ( ... )	- ThÕ nã cho b¾t µ ?	MÆt Lão ®ét nhiªn co róm l¹i. Nh÷ng vÕt nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho n­íc m¾t ch¶y ra. C¸i ®Çu Lão ngoÑo vÒ mét bªn vµ c¸i miÖng mãm mÐm cña Lão mÕu như­ con nÝt. Lão hu hu khãc 	- Khèn n¹n ... ¤ng gi¸o ¬i ! ... Nã cã biÕt g× ®©u ! Nã thÊy t«i gäi th× ch¹y ngay vÒ, vÉy ®u«i mõng. T«i cho nã ¨n c¬m. Nã ®ang ¨n th× th»ng Môc nÊp trong nhµ, ngay ®»ng sau nã, tãm lÊy hai c¼ng sau nã dèc ng­ược nã lªn. (Nam Cao – Lão H¹c)Trình bày (Báo tin)- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ !- Cụ bán rồi ?- Bán rồi !Họ vừa bắt xong.- Thế nó cho bắt à ?- Khốn nạn...Ông giáo ơi !Nó có biết gì đâu!Nó thấy tôi, .....mừng.Tôi cho nó ăn cơm.Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, , dốc ngược nó lên.HỏiTrình bày (Xác nhận)Bộc lộ cảm xúc(than thở)Trình bày (Tả)Trình bày (Nhận định)Trình bày (Báo tin)HỏiBộc Lộ Cảm XúcTrình bày (Kể)Trình bày (Kể, tả)Bài 3 : Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói trong mỗi câu ấy. Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.- Em để nó ở lại - Giọng em ráo hoảnh - Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau. Anh nhớ chưa? Anh hứa đi.- Anh xin hứa. Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe. ( Khánh Hoài) 	- Anh ph¶i høa víi em kh«ng bao giê ®Ó chóng ngåi c¸ch xa nhau.	- Anh høa ®i.	- Anh xin høa.hµnh ®éng ®iÒu khiÓnhµnh ®éng ®iÒu khiÓnhµnh ®éng høaBµi tËp më réng:CËu võa ®i du lÞch vÒ ®Êy µ?(GËt ®Çu.)A. Cã vui kh«ng?B. (L¾c ®Çu.)Em h·y cho biÕt ®o¹n v¨n trªn cã nh÷ng hµnh ®éng nãi nµo?-> Cã hµnh ®éng hái vµ hµnh ®éng gËt ®Çu, l¾c ®Çu ( x¸c nhËn vµ b¸c bá).=> Như vậy hành động nói có thể diễn ra bằng lời nói tương ứng với các kiểu câu, cũng có thể bằng cử chỉ, điệu bộ, nhưng dạng điển hình của hành động nói vẫn là bằng lời nói.Hµnh ®éng nãiKh¸i niÖmC¸c kiÓu hµnh ®éng nãi th­Ưêng gÆpHáiTr×nh bµyHøa hÑn§iÒu khiÓnBéc lé c¶m xócB¸o tin, kÓ, t¶, nªu ý kiÕn, dù ®o¸n, CÇu khiÕn, ®e do¹,th¸ch thøc, Lµ hµnh ®éng ®­Ưîc thùc hiÖn b»ng lêi nãi nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh.C. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC- Học bài, học thuộc ghi nhớ. - Làm bài tập còn lại- Xem bài: “Hành động nói TT”.CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!