Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 99, Bài 22: Tiếng việt Câu phủ định

TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHKIẾN THỨC CƠ BẢN1. Đặc điểm hình thức - Có các từ phủ định: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải (là), đâu (có) .2. Chức năng:Trường hợp đặc biệt của câu trần thuật là câu phủ định. Câu phủ định là câu có từ phủ định (không, chẳng, chưa, đâu có, đâu ). Có 2 kiểu câu phủ định: câu phủ định miêu tả và phủ định bác bỏ. Biên soạn và thực hiện: Ninh Thị Loan, THCS Cẩm PhúcKiÓu c©u§Æc ®iÓm h×nh thøc vµ chøc n¨ngNghi vÊn TrÇn thuËt- Cã tõ nghi vÊn, kÕt thóc b»ng dÊu chÊm hái- Chøc n¨ng chÝnh lµ dïng ®Ó hái. - Cã tõ cÇu khiÕn hay ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn, kÕt thóc b»ng dÊu chÊm hoÆc dÊu chÊm than.- Chøc n¨ng chÝnh lµ dïng ®Ó ra lÖnh, yªu cÇu ®Ò nghÞ CÇu khiÕn C¶m th¸n - Cã tõ c¶m th¸n, kÕt thóc c©u b»ng dÊu chÊm than.- Chøc n¨ng: béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña ng­ưêi nãi.- Kh«ng cã ®Æc ®iÓm h×nh thøc cña c¸c kiÓu c©u nghi vÊn, cÇu khiÕn, c¶m th¸n. KÕt thóc b»ng dÊu chÊm, dÊu chÊm than, dÊu chÊm löng.- Chøc n¨ng chÝnh: kÓ, t¶, th«ng b¸o, nhËn ®Þnh.KiÓm tra bµi còCâu hỏi? Hãy nêu đặc điểm hình thức, chức năng của các kiểu câu chia theo mục dích nói đã học I. Đặc điểm hình thức, chức năng1. VÝ dô: Ví dụ 1: Ví dụ 22. Nhận xét:TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHTIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHa. Nam đi Huế.b. Nam không đi Huế. c. Nam chưa đi Huế. d. Nam chẳng đi Huế.Ví dụ 1: Các câu b,c,d có:?- Đặc diểm hình thức gì khác so với câu a?? Chức năng có gì khác với câu a?- Hình thức Các câu b, c, d khác so với câu a là có các từ: không, chưa, chẳng (từ mang ý nghĩa phủ định)- Khác về chức năng :+ Câu (a) dùng để khẳng định sự việc .+ Câu b,c,d dùng để phủ định sự việc, ý nói sự việc đó không diễn ra-> Câu phủ định miêu tảVí dụ 2: Thầy sờ vòi bảo: Tưởng con voi thế nào , hóa ra nó sun sun như con đỉa .Thầy sờ ngà bảo :Không phải , nó chần chẫn như cái đòn càn. Thầy sờ tai bảo :Đâu có ! Nó bè bè như cái quạt thóc . -> phản bác ý kiến -> phản bác nhận định Trong đoạn trích ví dụ 2:? Câu nào có từ phủ định?? NHững câu có từ phủ định để làm gì: Phản bác ý kiến hay thông báo xác nhận, Vậy câu phủ định có đặc điểm gì về hình thức, chức năng?3. Kết luận – Ghi nhớ- SGK trang 53a. Đặc điểm hình thức: Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải(là), đâu(có), làm gì có, có...đâu, thế nào được, b. Chức năng:+ Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).+ Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).Lư­u ý:- C©u phñ ®Þnh b¸c bá kh«ng ®øng ®Çu v¨n b¶n hoÆc më ®Çu cuéc héi tho¹i.- ViÖc ph©n biÖt c©u phñ ®Þnh miªu t¶ hay phñ ®Þnh b¸c bá nhiÒu khi ph¶i c¨n cø vµo t×nh huèng sö dông.- C©u phñ ®Þnh ®«i khi cã thÓ biÓu thÞ ý kh¼ng ®Þnh.I. Đặc điểm hình thức, chức năng1. VÝ dô: Ví dụ 1: Ví dụ 22. Nhận xét:II. LuyÖn tËpTIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHTIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNH3. Kết luận – Ghi nhớ- SGK trang 53a. Đặc điểm hình thức: Câu phủ định là câu có những từ ngữ phủ định như: không, chẳng, chả, chưa, không phải (là), chẳng phải (là), đâu có phải(là), đâu(có), làm gì có, có...đâu, thế nào được, b. Chức năng:+ Thông báo, xác nhận không có sự vật, sự việc, tính chất, quan hệ nào đó (câu phủ định miêu tả).+ Phản bác một ý kiến, một nhận định (câu phủ định bác bỏ).Bài tập 1( sgk/53): Bài tập 1 Trong các câu sau đây, câu nào là câu phủ định bác bỏ? Vì sao? Tất cả quan chức nhà nước vào buổi sáng ngày khai trường đều chia nhau đến dự lễ khai giảng ở khắp các trường học lớn nhỏ. Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.b. Tôi an ủi Lão: Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt! Ta giết nó chính là ta hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó làm kiếp khác.Câu phủ định bác bỏ Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu gì đâu ! + Giải thích: ông giáo dùng để phản bác lại suy nghĩ của lão Hạc . c. Không, chúng con không đói nữa đâu. Hai đứa ăn hết ngần kia củ khoai thì no mòng bụng ra rồi còn đói gì nữa. Câu phủ định bác bỏ : + Câu “ Không, chúng con không đói nữa đâu.” + Giải thích: Cái Tí muốn phản bác điều mà nó cho là mẹ đang nghĩ : mấy đứa đang đói quá.Bµi tËp 2: §äc c¸c ®o¹n trÝch sau vµ tr¶ lêi c©u hái a) C©u chuyÖn cã lÏ chØ lµ mét c©u chuyÖn hoang ®­ưêng, song kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã ý nghÜa. (Hoµi Thanh, ý nghÜa v¨n ch­ư¬ng) b) Th¸ng t¸m, hång ngäc ®á, hång h¹c vµng, kh«ng ai kh«ng tõng ¨n trong TÕt Trung thu, ¨n nã nh­ ¨n c¶ mïa thu vµo lßng vµo d¹. (B¨ng S¬n, Qu¶ th¬m) c) Tõng qua thêi th¬ Êu ë Hµ Néi, ai ch¼ng cã mét lÇn nghÓn cæ nh×n lªn t¸n l¸ cao vót mµ ng¾m nghÝa mét c¸ch ­ưíc ao chïm sÊu non xanh hay thÝch thó chia nhau nhÊm nh¸p mãn sÊu dÇm b¸n tr­ưíc cæng tr­ưêng. (T¹ ViÖt Anh, C©y sÊu Hµ Néi)? Nh÷ng c©u trªn cã ý nghÜa phñ ®Þnh kh«ng ? V× sao ?C¸c c©u trªn ®Òu lµ c©u phñ ®Þnh v× ®Òu cã c¸c tõ phñ ®Þnh: kh«ng,ch¼ng.TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHBµi tËp 3: XÐt c©u v¨n sau vµ tr¶ lêi c©u hái. Cho¾t kh«ng dËy ®­îc n÷a, n»m thoi thãp. (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu l­u ki)NÕu T« Hoµi thay tõ phñ ®Þnh kh«ng b»ng ch­ưa th× nhµ v¨n ph¶i viÕt l¹i c©u nµy nh­ thÕ nµo ?? NghÜa cña c©u cã thay ®æi kh«ng ?? C©u nµo phï hîp víi c©u chuyÖn h¬n, v× sao ?- Ph¶i viÕt l¹i như­ sau:Cho¾t ch­ưa dËy ®­ưîc, n»m thoi thãp.(L­ưu ý ph¶i bá tõ “n÷a”)- Khi thay “kh«ng” b»ng “ch­ưa” ý nghÜa c©u thay ®æi: + Kh«ng dËy ®­ưîc n÷a : kh«ng bao giê cßn dËy ®ư­îc (phñ ®Þnh tuyÖt ®èi) + Ch­a dËy ®­ưîc: sau ®ã cã thÓ dËy ®ư­îc (phñ ®Þnh t­ư¬ng ®èi)- C©u v¨n cña T« Hoµi phï hîp víi diÔn biÕn cña c©u chuyÖn – kh«ng nªn viÕt l¹i TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHBµi tËp 4: C¸c c©u sau ®©y cã ph¶i lµ c©u phñ ®Þnh kh«ng? Nh÷ng c©u nµy®­îc dïng ®Ó lµm g×? §Æt nh÷ng c©u cã ý nghÜa t­ư¬ng ®ư­¬ng?a. §Ñp g× mµ ®Ñp!b. Lµm g× cã chuyÖn ®ã!c. Bµi th¬ nµy mµ hay µ?d. Cô t­ưëng t«i sung sư­íng h¬n ch¨ng? ( Nam Cao, L·o H¹c)C¸c c©u nµy kh«ng ph¶i lµ c©u phñ ®Þnh v× kh«ng cã tõ phñ ®Þnh nh­ưng ®­ưîc dïng ®Ó biÓu thÞ ý phñ ®Þnh( b¸c bá)TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNH Bµi tËp 5: §äc ®o¹n trÝch sau vµ cho biÕt: Cã thÓ thay quªn b»ng kh«ng, ch­a b»ng ch¼ng ®­ưîc kh«ng? V× sao? Ta th­ưêng tíi b÷a quªn ¨n, nöa ®ªm vç gèi; ruét ®au như­ c¾t, n­ưíc m¾t ®Çm ®×a; chØ c¨m tøc ch­ưa x¶ thÞt lét da, nuèt gan uèng m¸u qu©n thï. DÉu cho tr¨m th©n nµy ph¬i ngoµi néi cá, ngh×n x¸c nµy gãi trong da ngùa, ta còng vui lßng. ( TrÇn Quèc TuÊn, HÞch t­ưíng sÜ)- Kh«ng thÓ thay ®æi ®ư­îc v× sÏ lµm thay ®æi h¼n ý nghÜa cña c©u.TIẾT 99 – Tiếng Việt CÂU PHỦ ĐỊNHBµi tËp 6: H·y viÕt mét ®o¹n ®èi tho¹i ng¾n, trong ®ã cã dïng c©u phñ ®Þnh miªu t¶ vµ c©u phñ ®Þnh b¸c bá.Giê ra ch¬i t«i ch¹y ®i t×m Gi¸p. GÆp Lan t«i véi hái :- Lan b¹n cã gÆp Gi¸p ®©u kh«ng ? Tõ lóc ra ch¬i, tí t×m Gi¸p kh«ng ®­ưîc.Lan tr¶ lêi t«i: - Tí ch¼ng biÕt !T«i bùc däc nãi to cho bâ tøc: - Gi¸p häc ch­ưa thuéc bµi! B¹n Êy kh«ng thÓ ®i ch¬i ®­ưîc.- Kh«ng ph¶i ®©u ! – Lan quay l¹i nãi víi t«i.- Sao l¹i kh«ng ph¶i ? – T«i hái. - V× chÝnh tí ®· kiÓm tra b¹n Êy, giê truy bµi s¸ng nay. BẢN ĐỒ TƯ DUY CÂU PHỦ ĐỊNHCÁC KIỂU CÂU CHIA THEO MỤC ĐÍCH NÓI Hướng dẫn học tập ở nhà + Học thuộc ghi nhớ SGK trang 53. + Làm các bài tập 4,5,6 SGK trang 53,54. + Dựa vào văn bản “Chiếu dời đô|”, hãy viết 1 bài văn ngắn nêu suy nghĩ của em về vai trò của người lãnh đạo anh minh như Lí Công Uẩn. Trong đó có sử dụng các kiểu câu đã học một cách hợp lý.+ Vẽ sơ đồ tư duy về các kiểu câu chia theo mục đích nói đã học (5 kiểu câu)+ Chuẩn bị bài Hịch tướng sĩCHÂN THÀNH CẢM ƠN VÀ CHÚC CÁC EM THÀNH CÔNG