Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Văn bản Hịch tướng sĩ - Phạm Thị Hồng Ninh

- Em hãy kể tên những danh tướng Việt Nam đã có công đánh đuổi ngoại xâm mà em biết. 
- Em ấn tượng nhất với vị danh tướng nào? Vị danh tướng ấy gắn với chiến công gì? 
1. Đọc 
Chú ý đọc với giọng dứt khoát, đanh thép. G iọng điệu thay đổi linh hoạt (nhất là những đoạn thể hiện rõ cảm xúc mãnh liệt của tác giả) 
 Chú ý chiến lược đọc được nêu ở bên phải văn bản. 
Hoạt động nhóm 
- Hoàn thiện Phiếu tổng quan về văn bản: Nêu những hiểu biết sơ bộ và cảm nhận ban đầu về tác giả, tác phẩm 
+ HS trình bày sản phẩm đã giao từ tiết trước 
a. Tác giả 
2. Tìm hiểu chung 
- Tước: Hưng Đạo Đại Vương 
- Là một danh tướng kiệt xuất của dân tộc. Ông là người hai lần lãnh đạo và đem lại chiến thắng oanh liệt trong 2 lần chống quân Nguyên xâm lược. 
- Ông được nhân dân tôn vinh là Đức Thánh Trần và lập đền thờ ở nhiều nơi trên cả nước. 
- Trần Quốc Tuấn (1231? – 1300) 
ĐỀN VỌNG HẢI - ĐỀN THỜ HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN 
ĐỀN THỜ ĐỨC THÁNH TRẦN ( TỨC ĐỀN THỜ TRẦN HƯNG ĐẠO) – THANH HÓA 
Linh Từ Tràng Kênh – Đền thờ Đức Thánh Trần 
Đền thờ Hưng Đạo Đại Vương – Hồ Chí Minh 
T Ư ỢNG Đ ÀI TRẦN H Ư NG ĐẠO TẠI VŨNG TÀU 
T Ư ỢNG Đ ÀI TRẦN H Ư NG ĐẠO TẠI NAM ĐỊNH 
b. Tác phẩm 
2. Tìm hiểu chung 
Hoàn cảnh ra đời 
Viết vào khoảng trước cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai 
b. Tác phẩm 
2. Tìm hiểu chung 
Thể loại 
Hịch 
(Văn nghị luận) 
- Bố cục thông thường 
+ Nêu cơ sở. 
+ Căn cứ của quan điểm, lập trường, tính chính nghĩa, phi nghĩa 
+ Đưa lời khuyên dụ. 
- Đối tượng sử dụng: Vua, quan, tướng lính. 
- Mục đích sử dụng: Thuyết phục, kêu gọi người dưới quyền chống giặc ngoại xâm hoặc giai cấp thống trị. 
- Hoàn cảnh: Khi đất nước có chiến tranh 
- Bài hịch được Trần Quốc Tuấn viết ra nhằm mục đích gì? 
- Xác định bố cục của bài hịch và nêu rõ vài trò của từng phần trong việc thực hiện mục đích của bài hịch. 
THINK – PAIR - SHARE 
Mục đích của bài hịch (Luận đề) 
Khuyên nhủ các tì tướng phải chăm lo rèn tập võ nghệ, tích cực học tập Binh thư yếu lược do chính Trần Quốc Tuấn soạn ra. 
Phần 1 
(từ đầu đến “còn lưu tiếng tốt”) 
Phần 2 
(tiếp đến “muốn vui chơi phỏng có được không?”) 
Phần 3 
(còn lại) 
Nêu cơ sở, căn cứ cho lập luận 
Tiến hành lập luận 
Rút ra kết luận 
Nêu cơ sở, căn cứ cho lập luận 
Người bề tôi hết lòng với vua/chủ của mình (trong xã hội phong kiến) để chống lại kẻ thù phi nghĩa là giá trị đạo đức được đời đời tôn vinh. 
Tiến hành lập luận 
Làm rõ tính phi nghĩa của phe địch, đánh giá tình hình thực tế về bổn phận (trách nhiệm) của các tì tướng với chủ tướng. 
Kẻ thù gây nhiều tội ác phi nghĩa 
Chủ tướng lo lắng cho sự an nguy của đất nước, luôn quan tâm chăm lo cho tì tướng làm tròn trách nhiệm của chủ tướng. 
Tì tướng không chia sẻ nỗi lo với chủ tướng, chỉ theo đuổi ham muốn riêng của bản thân mình, khiến những hậu quả khôn lường xảy ra (với chủ tướng, tì tướng, người thân, mồ mả tổ tiên, ) chưa làm tròn trách nhiệm của tì tướng. 
Rút ra kết luận 
Khuyên nhủ các tì tướng phải chăm lo rèn tập võ nghệ, tích cực học tập Binh thư yếu lược do chính Trần Quốc Tuấn soạn thì mới là làm đúng bổn phận (trách nhiệm) của người tì tướng với chủ tướng (mở rộng ra chính là trách nhiệm của mỗi người dân với đất nước) 
Cao Đế - Kỉ Tín 
Các cặp nhân vật 
Mối quan hệ 
Hành động 
Chiêu Vương – Do Vu 
Trí Bá – Dự Nhượng 
Tể Trang Công – Thân Khoái 
Đường Thái Tông – Kính Đức 
Cảo Khanh – An Lộc Sơn 
Vương Công Kiên – Nguyễn Văn Lộc 
Cốt Đãi Ngột Lang – Xích Tu Tư 
Vua – tôi 
Vua - tôi	 
Chủ - gia thần 
Vua – tôi	 
Vua - tôi 
Bề tôi – kẻ thù của vua 
Chủ tướng – tì tướng 
Chủ tướng – tì tướng 
Kỉ Tín đem mình chết thay, cứu thoát Cao Đế 
Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho Chiêu Vương 
Dự Nhượng nuốt than báo thù cho chủ 
Thân Khoái chặt tay chết theo nạn của vua 
Kính Đức phò Thái Tông thoát khỏi vòng vây 
Cảo Khanh mắng Lộc Sơn để tỏ lòng trung nghĩa với vua 
Nguyễn Văn Lộc chống quân Mông Kha 
Xích Tu Tư xông vào nơi hiểm nguy đánh quân Nam Chiếu 
Mối quan hệ của các cặp nhân vật 
Vua (chủ/chủ tướng) 
Tôi (gia thần/tì tướng) 
Người bề tôi hết lòng với vua/chủ của mình (trong xã hội phong kiến) để chống lại kẻ thù phi nghĩa là giá trị đạo đức được đời đời tôn vinh. 
 Cơ sở, căn cứ cho lập luận của toàn văn bản 
Hoạt động nhóm 
- Chia lớp thành 3 nhóm 
- Hoàn thiện phiếu học tập trả lời câu hỏi sau: Để khơi gợi những cảm xúc mạnh mẽ trong lòng các tì tướng và thuyết phục họ, Trần Quốc Tuấn đã nhắc đến nhiều hiện tượng trong thực tế. Đó là những hiện tượng nào? 
- Thời gian: 7 phút 
Nhóm các hiện tượng trong thực tế 
Cảm xúc chủ đạo được khơi gợi trong lòng các tì tướng 
Những tội ác của quân giặc 
- Sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường coi thường mọi người dân Việt, coi thường chủ quyền của đất nước ta. 
- Sứ giặc chửi mắng triều đình, quan lại coi thường các bậc đáng kính, coi thường kỉ cương, phép nước 
- Cậy quyền cậy thế để vơ vét của cải của đất nước ta hành vi của kẻ cướp 
Căm thù giặc 
Nhóm các hiện tượng trong thực tế 
Cảm xúc chủ đạo được khơi gợi trong lòng các tì tướng 
Những tình cảm, suy nghĩ, hành động của chủ tướng 
- Đau đớn đến không ăn, không ngủ được; khát vọng tiêu diệt, đánh đuổi kẻ thù, dẫu phải hi sinh thân mình trách nhiệm mỗi người Việt cần phải có trước nguy cơ đất nước bị giày xéo. 
- Cung cấp mọi điều kiện thuận lợi cho các tì tướng trong công việc; chăm lo nâng cao đời sống cho các tì tướng có ơn với các tì tướng. 
- Chia sẻ buồn vui như những người thân thiết nhất, sống chết có nhau có tình có nghĩa với các tì tướng. 
Muốn báo đáp công ơn của chủ tướng khi chủ tướng cần đến mình. 
Nhóm các hiện tượng trong thực tế 
Cảm xúc chủ đạo được khơi gợi trong lòng các tì tướng 
Những việc làm khác của các tì tướng 
- Làm tì tướng nhưng “nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn” chưa làm tròn bổn phận (trách nhiệm) của tì tướng với chủ tướng, của một người dân với đất nước. 
- Bản thân tì tướng cũng bị xúc phạm mà không biết căm tức kẻ thù cô cảm, không biết giữ thể diện, thiếu dũng khí. 
- Mải mê thú vui riêng, chỉ biết chăm lo cho gia đình riêng nhỏ bé chưa làm tròn bổn phận (trách nhiệm) với đất nước, với cộng đồng, tầm nhìn hạn hẹp 
Hổ thẹn, muốn sửa chữa những điều bản thân chưa làm đúng. 
Bằng chứng trong thực tế (đã xảy ra) 
Bằng chứng giả định (có thể hoặc chắn chắn sẽ xảy ra) 
- Nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn 
- Nếu có giặc Mông Cổ tràn sang, thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp tiếng hát không thể làm cho giặc điếc tai. 
- Bị xúc phạm mà không biết căm tức kẻ thù 
- Mải mê thú vui riêng, chỉ biết chăm lo cho gia đình riêng nhỏ bé 
- Lấy việc chọi gà làm niềm vui hoặc mê tiếng hát. 
- Chẳng những thái ấp của ta không còn lúc bấy giờ dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không? 
 Chứng minh, thuyết phục các tì tướng đã suy nghĩ, hành động không đúng 
Nghệ thuật 
- Cách dùng từ ngữ 
+ chẳng những mà còn: tăng cấp 
+ nên nên : đậm chất khuyên nhủ, ân tình 
- Cách dùng câu có hình thức hỏi nhưng để khẳng định 
- Cách ngắt nhịp câu văn khi dồn dập, thôi thúc, lúc chậm rãi như tỉ tê, tâm sự 
- Cách diễn đạt giàu hình ảnh 
- Cách diễn đạt hô ứng tạo hiệu quả cộng hưởng. (các câu văn biền ngẫu) 
- Các tì tướng luôn phải cẩn trọng, không để “mất bò mới lo làm chuồng”. viện dẫn những câu nói đã trở thành triết lí nhân sinh được người đời đúc rút, không thể chối cãi. 
- Các tì tướng nếu chăm rèn tập võ nghệ, học tập binh thư thì có thể trở thành người tài giỏi, đánh bại kẻ thù, đem lại cuộc sống tốt đẹp cho mọi người, trong đó có chính bản thân các tì tướng. tác giả đã khẳng định các tì tướng sẽ có được rất nhiều lợi ích và những điều tốt đẹp. 
- Các tì tướng chỉ có một lựa chọn là chăm rèn tập võ nghệ, học tập binh thư, nếu không sẽ là kẻ thù của chủ tướng. 
Dứt khoát, cương quyết, tâm tình 
 Gan ruột của một chủ tướng yêu nước 
Thái độ 
 Khích lệ, động viên mức cao nhất ý chí chiến đấu của các tì tướng 
- Hệ thống luận đề, luận điểm và lí lẽ thống nhất, chặt chẽ. 
- Kết hợp nghị luận – biểu cảm. 
- Lời văn đanh thép, giọng văn hùng tráng, có sự hô ứng, nhịp nhàng của kiểu câu văn biền ngẫu. 
1. Nghệ thuật 
Văn bản thể hiện lòng căm thù, quyết tâm đánh giặc cứu nước của chủ tướng, cho thấy tầm nhìn xa trông rộng và tài lãnh đạo, thu phục lòng người của Trần Quốc Tuấn. Đồng thời, thể hiện và khẳng định truyền thống yêu nước, đánh giặc giữ nước của dân tộc. 
2. Nội dung 
Viết kết nối 
Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) về một truyền thống đáng tự hào của dân tộc Việt Nam. 
- Về nội dung: Trình bày được một nội dung hoàn chỉnh có liên quan trực tiếp đến một truyền thống đáng tự hào của dân tộc ta: yêu nước, chống giặc ngoại xâm, tương thân tương ái . 
- Về hình thức: viết đoạn văn đủ số câu. Các câu trong đoạn phải đúng ngữ pháp, liên kết với nhau bằng các phương tiện phù hợp. Tránh các lỗi về chính tả và dùng từ. Các lí lẽ và bằng chứng phải rõ ràng, phù hợp, có sức thuyết phục. 
Gala sân khấu hóa 
Với chủ đề “Hào khí ngàn năm” em hãy sáng tạo kịch bản sân khấu hóa tác phẩm “Hịch tướng sĩ”, tập thoại và tổ chức công diễn trong tiết học sau.