Giáo án KHTN Lớp 8 Sách KNTT - Tiết 13 đến 16, Bài 5: Định luật bảo toàn khối lượng và phương trình hóa học - Năm học 2023-2024
I. MỤC TIÊU
1) Năng lực KHTN
* Định luật bảo toàn khối lượng:
- Tiến hành được thí nghiệm để chứng minh: Trong phản ứng hoá học, khối lượng được bảo toàn.
- Phát biểu được định luật bảo toàn khối lượng.
* Phương trình hoá học
- Nêu được khái niệm phương trình hoá học và các bước lập phương trình hoá học.
- Trình bày được ý nghĩa của phương trình hoá học.
- Lập được sơ đồ phản ứng hoá học dạng chữ và phương trình hoá học (dùng công thức hoá học) của một số phản ứng hoá học cụ thể.
2) Phẩm chất
- Tích cực nghiên cứu tài liệu thực hiện nhiệm vụ cá nhân.
- Có trách nhiệm trong hoạt động nhóm, chủ động nhận và thực hiện nhiệm vụ được giao.
- Ghi chép, báo cáo kết quả làm việc cá nhân, nhóm rõ ràng, trung thực.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1 TUẦN 5 Ngày soạn: Ngày dạy: TIẾT 13,14,15,16 - BÀI 5: ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN KHỐI LƯỢNG VÀ PHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC BỘ SÁCH: KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG Thời gian thực hiện: 04 tiết I. MỤC TIÊU 1) Năng lực KHTN * Định luật bảo toàn khối lượng: - Tiến hành được thí nghiệm để chứng minh: Trong phản ứng hoá học, khối lượng được bảo toàn. - Phát biểu được định luật bảo toàn khối lượng. * Phương trình hoá học - Nêu được khái niệm phương trình hoá học và các bước lập phương trình hoá học. - Trình bày được ý nghĩa của phương trình hoá học. - Lập được sơ đồ phản ứng hoá học dạng chữ và phương trình hoá học (dùng công thức hoá học) của một số phản ứng hoá học cụ thể. 2) Phẩm chất - Tích cực nghiên cứu tài liệu thực hiện nhiệm vụ cá nhân. - Có trách nhiệm trong hoạt động nhóm, chủ động nhận và thực hiện nhiệm vụ được giao. - Ghi chép, báo cáo kết quả làm việc cá nhân, nhóm rõ ràng, trung thực. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1) Thiết bị dạy học: a) Giáo viên - Dụng cụ, hóa chất (6 bộ/6 nhóm HS): + 01 cân điện tử; 03 cốc thủy tinh 50mL; + dd BaCl2; dd Na2SO4; dd H2SO4 (loãng); dd NaHCO3; giấm ăn - Phiếu học tập số 1,2,3 : 6 nhóm b) Học sinh - Cân điện tử dùng trong nhà bếp gia đình (loại 1g – 5 kg) (nếu có) - Bột baking soda; giấm ăn (nếu có) 2) Học liệu: - Tư liệu, hình ảnh 2 nhà bác học: Mikhail Vasilyevich Lomonosov (Nga) và Antoine Laurent de Lavoisier (Pháp): - Video thí nghiệm chứng minh ĐLBTKL: - Video thí nghiệm Na2CO3 + H2SO4: - Video lịch sử tìm ra ĐLBTKL của Antoine Laurent de Lavoisier: III. TIẾN TRÌNH Tiết Hoạt động PP/KT dạy học PP/CC đánh giá Ứng dụng CNTT 1 1. Mở đầu (10’) - PP: Dạy học hợp tác - KT: Chia nhóm, Động não. - PP: Hỏi - đáp - CC: Câu hỏi. Trò chơi Power point 2. Hình thành kiến thức 2.1. Nội dung định luật bảo toàn khối lượng (35’) - PP: Thí nghiệm - KT: Chia nhóm, động não - PP: Viết, quan sát. - CC: Câu hỏi, bảng kiểm Power point 2 2.2 Áp dụng định luật - PP: Dạy học hợp tác - PP: Viết, quan Power point 2 bảo toàn khối lượng (20’) - KT: Chia nhóm; sát. - CC: câu hỏi, bảng kiểm. 2.3. Lập phương trình hóa học (20’) 3 2.3. Lập phương trình hóa học (20’) 2.4. Ý nghĩa của phương trình hóa học (25’) 4 3. Luyện tập (40’) 4. Vận dụng (5’) 1. HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU (10’) 1.1. Mục tiêu: Thông qua trò chơi khởi động, tạo sự hứng thú và liên kết được kiến thức đã học với nội dung sẽ học trong bài. 1.2. Nội dung: Trò chơi “ Lật mảnh ghép ” Gas (thành phần chính là khí butan) là nhiên liệu dùng để đun nấu phổ biến ở nhiều gia đình. Để gas cháy cần bật bếp để đánh lửa hoặc mồi trực tiếp bằng bật lửa. Quá trình đốt cháy gas tạo thành sản phẩm là khí carbondioxide và hơi nước. Hãy cho biết: Câu 1: Để khí gas cháy được cần những điều kiện nào sau đây? A. Tiếp xúc với không khí. B. Có chất xúc tác. C. Có tia lửa khơi mào. D. Tiếp xúc với khí carbondioxide. Câu 2: Nêu dấu hiệu nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra khi gas cháy? Câu 3: Viết phương trình chữ của phản ứng xảy ra khi gas cháy? Câu 4: Vì sao gas vẫn tiếp tục cháy mà không cần đánh lửa? Câu 5: Dấu hiệu nào sau đây chứng tỏ có sự rò rỉ gas ra ngoài môi trường? A. Phát sáng. B. Toả nhiệt. C. Mùi. D. Ngọn lửa. (Mảnh ghép: hình ảnh 2 nhà khoa học phát minh ra định luật BTKL: Mikhail Vasilyevich Lomonosov và Antoine Laurent de Lavoisier) 1.3. Sản phẩm Câu 1: A và C Câu 2: tỏa nhiệt và phát sáng Câu 3: butan + oxygen ⎯→⎯ 0t carbondioxide + nước Câu 4: Vì phản ứng tỏa nhiệt, nhiệt sinh ra tiếp tục cung cấp cho phản ứng xảy ra. Câu 5: C 1.4. Tổ chức thực hiện * Chuyển giao nhiệm vụ - GV chia lớp thành 3 đội chơi - GV phổ biến luật chơi: + Thời gian thảo luận tìm đáp án cho mỗi câu hỏi tối đa 30 giây + Đội nào ra tín hiệu sớm nhất, giành quyền trả lời câu hỏi. + Nếu trả lời sai, quyền trả lời lại tiếp tục giành cho đội còn lại. - Tổ chức cho 3 đội tham gia trò chơi. * Thực hiện nhiệm vụ - HS hình thành và ổn định tổ chức đội chơi - Các nhóm HS quan sát câu hỏi, thảo luận, thống nhất đáp án. * Báo cáo, thảo luận - Các nhóm ra tín hiệu trả lời câu hỏi. - GV tổng hợp kết quả * Kết luận, nhận định GV tuyên dương đội chiến thắng và dựa vào nội dung trò chơi để chuyển ý vào bài mới. 3 2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC 2.1. Nội dung định luật bảo toàn khối lượng (35’) a. Mục tiêu: - Tiến hành được thí nghiệm để chứng minh: Trong phản ứng hoá học, khối lượng được bảo toàn. - Phát biểu được định luật bảo toàn khối lượng. b. Nội dung: Nhóm: . Thành viên: ........ PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Nhiệm vụ 1: Tiến hành thí nghiệm sau: Chuẩn bị: - Hóa chất: Dung dịch barium chloride (BaCl2), sodium sulfate (Na2SO4); - Dụng cụ: cân điện tử, cốc thuỷ tinh (loại 100 mL) Tiến hành: Bước 1: Trên mặt cân đặt 2 cốc: cốc (1) đựng dung dịch barium chloride, cốc (2) đựng dung dịch sodium sulfate. Ghi tổng khối lượng 2 cốc. Bước 2: Đổ cốc (1) vào cốc (2), lắc nhẹ để hai dung dịch trộn lẫn với nhau. Đặt 2 cốc trở lại mặt cân. Quan sát ghi lại hiện tượng xảy ra trong cốc (1) và ghi tổng khối lượng 2 cốc. Thực hiện yêu cầu sau: - Mô tả hiện tượng thí nghiệm? Hiện tượng đó chứng tỏ điều gì? - So sánh tổng khối lượng của các chất trước phản ứng với tổng khối lượng của các chất sau phản ứng: .......... Nhiệm vụ 2: Từ kết quả thí nghiệm trên kết hợp nghiên cứu thông tin trong SGK, hãy phát biểu nội dung của định luật bảo toàn khối lượng? .... .... Nhiệm vụ 3: Carbon tác dụng với oxygen theo sơ đồ Hình 5.1: Giải thích tại sao khối lượng carbon dioxide bằng tổng khối lượng carbon và oxygen? Nhiệm vụ 4: Tiến hành thí nghiệm sau: Chuẩn bị: - Dụng cụ: Cân điện tử, cốc thủy tinh (loại 50 mL), thìa nhựa. - Hoá chất: Bột sodium hydrogencarbonate (NaHCO3), giấm ăn/acetic acid (CH3COOH). Tiến hành: Bước 1: Đặt cốc thủy tinh có chứa 10 mL giấm ăn và một mẩu giấy có chứa một thì nhỏ bột NaHCO3 trên đĩa cân điện tử. Ghi chỉ số khối lượng hiện trên mặt cân (kí hiệu là mA). Bước 2: Đổ bột NaHCO3 vào bình tam giác, đặt lại mẩu giấy lên đĩa cân, ghi chỉ số khối lượng hiện trên mặt cân (kí hiệu là mB). 4 - Mô tả hiện tượng thí nghiệm?. ..... - So sánh mA và mB? - Sự thay đổi khối lượng này có mâu thuẫn với định luật BTKL không? Giải thích? c. Sản phẩm NV1: Học sinh làm được thí nghiệm, nêu được hiện tượng, ghi được số đo khối lượng và rút ra kết luận: Tổng khối lượng của các chất trước phản ứng bằng tổng khối lượng của các chất sau phản ứng. NV2: Trong một PƯHH tổng khối lượng của các chất sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chất tham gia phản ứng. NV3: Vì: trong phản ứng hoá học chỉ có liên kết giữa các nguyên tử thay đổi, còn số nguyên tử của mỗi nguyên tố hoá học vẫn giữ nguyên => Khối lượng carbon dioxide bằng tổng khối lượng carbon và oxygen NV4: - Hiện tượng thí nghiệm: có khí thoát ra. Ghi lại giá trị mA, mB. - So sánh: mA > mB. Vẫn phù hợp với nội dung của định luật BTKL. Giải thích: + Phản ứng hoá học xảy ra ở thí nghiệm 2 có thể được biểu diễn bằng sơ đồ ở dạng chữ như sau: Acetic acid + Sodium hydrogencarbonate → Sodium acetate + Carbon dioxide + Nước + Vậy mA > mB do sau phản ứng có khí carbon dioxide thoát ra khỏi cốc. d. Tổ chức thực hiện * Chuyển giao nhiệm vụ GV tổ chức cho HS hoạt động nhóm để thực hiện PHT số 1. - Chia lớp thành 6 nhóm, các nhóm phân công nhóm trưởng, thư kí - Phát PHT số 1, hướng dẫn các nhóm lần lượt thực hiện các nhiệm vụ trong PHT số 1. Nhiệm vụ 1,4: - Các nhóm nhận dụng cụ, hóa chất. - Hướng dẫn các thao tác thực hành thí nghiệm và những lưu ý trong quá trình thực hành. - Yêu cầu các nhóm thực hiện NV1,4 trong khoảng thời gian 5 – 7 phút/1NV Nhiệm vụ 2,3: - Hướng dẫn các nhóm tìm hiểu thông tin SGK, thảo luận tìm câu trả lời cho NV2,3 trong khoảng thời gian 3-5 phút/1NV * Thực hiện nhiệm vụ - HS: Ổn định nhóm. Nghe GV hướng dẫn thực hiện các nhiệm vụ. Lần lượt thực hiện các nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV - GV quan sát, theo dõi, hỗ trợ các nhóm khi cần. * Báo cáo, thảo luận - GV tổ chức cho HS lần lượt báo cáo kết quả của từng nhiệm vụ Đại diện 1,2 nhóm trình bày kết quả của nhóm mình, các nhóm khác nhận xét, bổ xung. - Sau khí hoàn thành 4 NV, GV hướng dẫn HS đánh giá chéo kết quả PHT số 1 của nhóm bạn bằng bảng kiểm: Nhiệm vụ Có Không Điểm NV1: - Hiện tượng xảy ra khi đổ cốc (1) vào cốc (2) là: xuất hiện kết tủa trắng (1 điểm) - Chứng tỏ: có phản ứng hóa học xảy ra (1 điểm) - So sánh: tổng khối lượng các chất trước phản ứng bằng tổng 5 khối lượng các chất sau phản ứng (1 điểm) NV2: Trong một PƯHH tổng khối lượng của các chất sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chất tham gia phản ứng. (1 điểm) NV3: Vì: trong phản ứng hoá học chỉ có liên kết giữa các nguyên tử thay đổi, còn số nguyên tử của mỗi nguyên tố hoá học vẫn giữ nguyên (1 điểm) Nên: Khối lượng carbon dioxide bằng tổng khối lượng carbon và oxygen (1 điểm) NV4: Hiện tượng: Có khí thoát ra (1 điểm) So sánh: mA > mB (1 điểm) Vẫn phù hợp với nội dung của định luật BTKL (1 điểm) Vì: sau phản ứng có khí carbon dioxide bay lên nên mB giảm (1 điểm) Tổng điểm: /10 điểm - HS trao đổi chéo PHT số 1, tiến hành đánh giá kết quả của nhóm bạn và báo cáo kết quả đánh giá. - GV thu PHT số 1 (để kiểm tra và lấy điểm – nếu hợp lí) * Kết luận, nhận định - GV nhận xét, rút kinh nghiệm ý thức làm việc của cá nhân/nhóm và chốt kiến thức phần I.1. - HS hoàn thiện kiến thức mục I.1 2.2. Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng (20’) a. Mục tiêu: Trả lời được các câu hỏi, bài tập có liên quan đến định luật bảo toàn khối lượng. b. Nội dung Nhóm: Thành viên: . PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Nhiệm vụ 1: Giả sử có sơ đồ phản ứng hóa học của các chất: A + B → C + D Gọi mA; mB; mC; mD lần lượt là khối lượng của các chất A, B, C, D. Hãy viết phương trình bảo toàn khối lượng cho phản ứng trên? Nhiệm vụ 2: Áp dụng để giải các bài toán sau: Trong phản ứng hóa học ở thí nghiệm 1, biết khối lượng barium chlorid (BaCl2) và sodium sulfate (Na2SO4) phản ứng lần lượt là 20,8 gam và 14,2 gam, khối lượng của barium sulfate (BaSO4) tạo thành là 23,3 gam. Hãy tính khối lượng của sodium chlorid (NaCl) tạo thành? Nhiệm vụ 3: Trả lời các câu hỏi sau: Câu 1: Sau khi đốt cháy than tổ ong (thành phần chính là carbon) thì thu được xỉ than. Xỉ than nặng hay nhẹ hơn than tổ ong? Giải thích? 6 Câu 2: Vôi sống (calcium oxide) phản ứng với một số chất có mặt trong không khí như sau: Calcium oxide + Carbon dioxide → Calcium carbonate Calcium oxide + Nước → Calcium hydroxide Khi làm thí nghiệm, một học sinh quên đậy nắp lọ đựng vôi sống (thành phần chính là CaO), sau một thời gian thì khối lượng của lọ sẽ thay đổi như thế nào? Giải thích? c. Sản phẩm NV1: mA + mB = mC + mD NV2: Phương trình bảo toàn khối lượng của các chất trong phản ứng là: )(7,113,232,148,20 4422 4422 g mmmm mmmm BaSOSONaBaClNaCl NaClBaSOSONaBaCl =−+= −+= +=+ NV3: Câu 1: Xỉ than nhẹ hơn than tổ ong. Do sau khi đốt cháy than tổ ong (thành phần chính là carbon) sản phầm thu được ngoài xỉ than còn có các khí (thành phần chứa nguyên tố carbon) là carbon monoxide; carbon dioxide. Câu 2: Sau một thời gian mở nắp lọ, vôi sống sẽ phản ứng với một số chất có mặt trong không khí như carbon dioxide, hơi nước tạo thành các chất mới có khối lượng lớn hơn khối lượng vôi sống ban đầu. Do đó khối lượng của lọ sẽ tăng lên. d. Tổ chức thực hiện * Chuyển giao nhiệm vụ GV tổ chức cho HS thực hiện các nhiệm vụ trong PHT số 2. - Phát PHT số 2 - Yêu cầu HS làm việc nhóm trong thời gian khoảng 5 phút hoàn thành nhiệm vụ 1,2. * Thực hiện nhiệm vụ - Thực hiện nhiệm vụ 1,2 trong PHT - GV theo dõi, hỗ trợ nếu cần. * Báo cáo, thảo luận - GV tổ chức cho HS báo cáo, thảo luận và tự đánh giá bài của nhóm mình bằng bảng kiểm Nhiệm vụ Có Không NV1: mA + mB = mC + mD (2 điểm) NV2: m (BaCl2) + m (Na2SO4) = m (BaSO4) + m (NaCl) (1 điểm) m (NaCl) = m (BaCl2) + m (Na2SO4) – m (BaSO4) (1 điểm) m (NaCl) = 20,8 + 14,2 – 23,3 = 11,7 (g) (1 điểm) NV3: Câu 1: Xỉ than nhẹ hơn tổ ong (1,5 điểm) Do sau khi đốt cháy than tổ ong (thành phần chính là carbon) sản phầm thu được ngoài xỉ than còn có các khí (thành phần chứa nguyên tố carbon) là carbon monoxide; carbon dioxide. (1 điểm) Câu 2: Khối lượng của lọ sẽ tăng lên. (1,5 điểm) Vì: Sau một thời gian mở nắp lọ, vôi sống sẽ phản ứng với một số chất có mặt trong không khí như carbon dioxide, hơi nước tạo thành các chất mới có khối lượng lớn hơn khối lượng vôi sống ban đầu. (1 điểm) Tổng điểm: .........../10 điểm - HS tự đánh giá bài của nhóm mình theo các tiêu chí GV cung cấp trong bảng kiểm, báo cáo kết quả đánh giá và nộp lại PHT số 2 cho GV 7 * Kết luận, nhận định - GV nhận xét, chốt kiến thức mục I.2 - Hoàn thiện nội dung mục I.2 2.3. Lập phương trình hóa học 2.4. Ý nghĩa của phương trình hóa học 3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP 4. HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG 4.1. Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức đã học vào giải thích một số hiện tượng trong thực tế. 4.2. Nội dung: Nhiệm vụ 1: Họ và tên: .. Lớp: .. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 Bài 1: a) Khi đốt cháy hoàn toàn một mẩu gỗ, ta thu được tro có khối lượng nhẹ hơn mẩu gỗ ban đầu. Theo em, sự thay đổi khối lượng này có mâu thuẫn với định luật bảo toàn khối lượng không? b) Đề xuất các bước tiến hành thí nghiệm để kiểm chứng định luật bảo toàn khối lượng trong tình huống trên? Bài 2: Tìm hiểu và viết một bài thuyết trình (khoảng 200 từ) về thân thế, sự nghiệp khoa học của hai nhà bác học Lô – mô – nô – xốp và La – voa – đi – ê. 4.3. Sản phẩm: Nhiệm vụ 1: Bài 1: a) Sự thay đổi khối lượng này không có mâu thuẫn với định luật bảo toàn khối lượng. Do sản phẩm thu được khi đốt cháy mẩu gỗ ngoài tro còn có carbon dioxide, hơi nước. b) Đề xuất các bước tiến hành thí nghiệm để kiểm chứng: Chuẩn bị: - Dụng cụ: Cân điện tử, bật lửa. - Hoá chất: Bình chứa khí oxygen, 1 que đóm có độ dài ngắn hơn chiều cao của bình chứa O2. Tiến hành: - Bước 1: Đặt bình tam giác có chứa khí oxygen và que đóm trên đĩa cân điện tử. Ghi chỉ số khối lượng hiện lên mặt cân (kí hiệu là mA). - Bước 2: Đốt một đầu que đóm và cho nhanh vào bình chứa khí oxygen, sau đó đậy nút lại. Sau khi que đóm cháy hết hoặc dừng cháy, ghi chỉ số khối lượng hiện trên mặt cân (kí hiệu là mB). - Bước 3: So sánh mA và mB, rút ra kết luận. Bài 2: * M.V. Lô – mô – nô − xốp: sinh năm 1711 trong một gia đình sống bằng nghề chài lưới. Mãi tới năm 19 tuổi nhân một chuyến theo đoàn tàu buôn đến Mát – xcơ – va, Lô – mô – nô − xốp mới xin được vào học một trường giòng gọi là Viện Hàn lâm Xla − vơ Hy Lạp. Năm 1735 ông tốt nghiệp và được Viện gửi đến Pê – téc – bua tiếp tục học tập. Ngay năm sau 1736 ông lại được cử sang Đức nghiên cứu nghề luyện kim và khai mỏ. Năm 1741 ông 8 trở về nước Nga với tư cách là một nhà tự nhiên học, nghiên cứu những vấn đề quan trọng nhất của vật lý và hoá học. Một số thành tựu tiêu biểu của Lô – mô – nô – xốp như xây dựng thành công thuyết hạt về cấu tạo các chất, phương pháp điều chế chất màu vô cơ và thuỷ tinh màu từ các nguyên liệu trong nước. Ngoài ra, ông còn sáng tạo ra “ngôn ngữ hoá học” Nga qua nghiên cứu phân tích các thành phần của các muối và các chất khoáng . *La – voa – đi – ê: là nhà bác học Pháp, ông sinh ra ở Paris vào năm 1743 trong một gia đình trung lưu. Từ năm 1754 đến 1761, La – voa – đi – ê đã nghiên cứu về nhân văn và khoa học tại Đại học Ma – za – rin. Kết quả là sau này, ông được nhận vào Hội luật sư. Tuy nhiên, ông lại nghiêng về nghiên cứu khoa học, với những thành tựu đạt được ông đã được nhận vào Học viện Khoa học Paris vào năm 1768, ở tuổi 25 năm. Trong suốt quá trình nghiên cứu của mình La – voa – đi – ê đã có những phát kiến để đời như phát hiện vai trò của oxygen trong quá trình cháy và hô hấp, đồng thời xác định rằng nước là một hợp chất của hydrogen và oxygen. Ngoài ra ông còn là người đặt nền móng giúp chuyển đổi hóa học từ một ngành khoa học định tính thành một ngành khoa học định lượng Đặc biệt, hai nhà bác học Lô – mô – nô – xốp và La – voa – đi – ê đã tiến hành độc lập với nhau những thí nghiệm được cân đo chính xác, từ đó phát hiện ra định luật bảo toàn khối lượng. 4.4. Tổ chức thực hiện * Chuyển giao nhiệm vụ - GV phát PHT số 3, yêu cầu HS về nhà thực hiện NV1 và nộp vào buổi học sau. * Thực hiện nhiệm vụ - Nhận PHT só 3 về nhà làm * Báo cáo, thảo luận - Nộp PHT số 3 cho GV. - GV chụp ảnh 2,3 bài tiêu biểu của HS chiếu lên tivi cho cả lớp quan sát, nhận xét. - HS quan sát, nhận xét, bổ xung * Kết luận, nhận định - GV nhận xét, đưa ra đáp án (nếu cần), cho điểm HS có kết quả tốt. IV. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Ôn lại bài, làm các bài tập của bài 5/SBT (phần định luật BTKL) - Đọc và tìm hiểu trước mục II bài 5: Phương trình hóa học Kí duyệt, ngày tháng 9 năm 2023
Tài liệu đính kèm:
- giao_an_khtn_lop_8_sach_kntt_tiet_13_den_16_bai_5_dinh_luat.pdf