Bài giảng Hóa học Lớp 8 - Tiết 13+14, Bài 10: Hóa trị - Dương Hoàng Chiến

Chào mừng các em học sinh 
HỌC TIẾT ONLINE HÓA HỌC 8 
GV dạy : Dương Hoàng Chiến 
Tổ : Khoa học tự nhiên 
NỘI QUY HỌC TẬP ONLINE 
Tắt micro, bật camera. Phóng to m à n hình 
Ghi chép đầy đủ nội dung b à i học 
Chuẩn bị sách, vở, nháp, bút, máy tính. 
Trang phục lịch sự, ngồi học ngay ngắn 
1 
2 
4 
3 
Viết CTHH v à tính phân tử 
khối của các chất sau: 
Với O = 16đvC; Cl = 35,5đvC; H = 1đvC; S = 32đvC; Na = 23đvC 
NaCl 
H 2 SO 4 
H 2 O 
Cl 2 
58,5đvC 
98đvC 
71đvC 
18đvC 
Tên chất 
Th à nh phần phân tử 
CTHH 
PTK 
khí Clo 
2Cl 
Nước 
2H, 1O 
Axit sunfuric 
2H,1S,4O 
Muối ăn 
1Na,1Cl 
Kiểm Tra bài cũ 
HÓA TRỊ 
I. Hóa trị của một nguyên tố được xác định bằng cách nào ? 
1. Cách xác định : 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
HÓA TRỊ 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
VD: CTHH của : axit clohidric HCl  Nước H 2 O Amoniac NH 3  Khí metan CH 4 
- Từ CTHH trên , em hãy cho biết 1Cl,1O,1N,1C lần lượt liên kết với mấy nguyên tử H? 
- Trong HCl : 1 Cl liên kết với 1H 
- Trong H 2 O: 1 O liên kết với 2H 
- Trong NH 3 : 1 N liên kết với 3H 
- Trong CH 4 : 1 C liên kết với 4H 
HÓA TRỊ 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
Ng ười ta quy ước hiđro có hóa trị I . (1H: 1 đơn vị hóa trị ) 
Moät nguyeân töû cuûa nguyeân toá khaùc liên keát vôùi bao nhieâu nguyeân töû hidro thì nguyeân toá ñoù coù hoùa trò baèng baáy nhieâu . 
+ Em haõy xaùc ñònh hoùa trò cuûa caùc nguyeân toá Cl , O, N, C trong các chất sau vaø giaûi thích vì sao ? Axit clohiđric HCl  Nước H 2 O Amoniac NH 3  Khí mêtan CH 4 
+ HCl : Cl coù hoùa trò I 
 vì 1Cl lieân keát vôùi 1H 
+ H 2 O: O coù hoùa trò II 
vì 1O lieân keát vôùi 2H 
+ NH 3 : N coù hoùa trò III 
vì 1N lieân keát vôùi 3H 
 + CH 4 : C coù hoùa trò IV 
vì 1C lieân keát vôùi 4H 
HÓA TRỊ 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
Dựa v à o cách xác định trên ta biết O ( II ) . Em hãy xác định hóa trị của các nguyên tố khác khi liên kết với o xi? 
Tên gọi 
CTHH 
Cấu tạo 
Hóa trị 
Giải thích 
Natri oxit 
Na 2 O 
O 
Canxi oxit 
CaO 
Ca=O 
Cacbon đioxit 
CO 2 
O=C=O 
Na Na 
Xung quanh Na có 1 liên kết 
Xung quanh Ca có 2 liên kết 
Xung quanh C có 4 liên kết 
Na ( I ) 
Ca ( II ) 
C ( IV ) 
BAÛNG HOÙA TRÒ CUÛA MOÄT SOÁ NGUYEÂN TOÁ 
 SOÁ TT 
 TEÂN 
NGUYEÂN TOÁ 
KHHH 
HOÙA TRÒ 
1 
Hidro 
H 
I 
2 
Cacbon 
C 
II, IV 
3 
Nitơ 
N 
I,II,III,IV,V 
4 
Oxi 
O 
II 
5 
Natri 
Na 
I 
6 
Mazê 
Mg 
II 
7 
Nhoâm 
Al 
III 
8 
Photpho 
P 
III, V 
9 
Löu huyønh 
S 
II, IV, VI 
+ Moãi nguyeân toá coù maáy hoùa trò ? 
 SOÁ TT 
 TEÂN 
NGUYEÂN TOÁ 
KHHH 
HOÙA TRÒ 
10 
Clo 
Cl 
I 
11 
Kali 
K 
I 
12 
Canxi 
Ca 
II 
13 
Saét 
Fe 
II, III 
14 
Kẽm 
Zn 
II 
15 
Brôm 
Br 
I 
16 
Bạc 
Ag 
I 
17 
Bari 
Ba 
II 
18 
Chì 
Pb 
II 
HÓA TRỊ 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
Hoùa trò cuûa nhoùm nguyeân töû được xaùc ñònh 
nhö theá naøo ? 
HÓA TRỊ 
B à i 10 Tiết 1 3-14 
VD:   
 Hóa trị của nhóm nguyên tử được xác định giống hóa trị của nguyên tử . 
Nhóm PO 4 liên kết với 3H 
Nhóm NO 3 liên kết với 1H 
NO 3 (I) 
SO 4 (II) 
Nhóm SO 4 liên kết với 2H 
PO 4 (III) 
Haõy xaùc ñònh hoùa trò cuûa nhoùm nguyeân töû sau : 
 PO 4 trong H 3 PO 4  NO 3 trong H NO 3  SO 4 trong H 2 SO 4  CO 3 trong H 2 CO 3 
Nhóm CO 3 liên kết với 2H 
CO 3 (II) 
Hoùa trò cuûa moät soá nhoùm nguyeân töû 
Nhoùm nguyeân töû 
 Hoùa trò 
Hidroxit ( OH ); Nitrat ( NO 3 ) 
Sunfat ( SO 4 ); Cacbonat ( CO 3 ) 
Photphat ( PO 4 ) 
I 
II 
III 
Tiết 1 3-14 : HÓA TRỊ 
1. Cách xác định : 
 2. Kết luận 
Vậy h óa trị của 
nguyên tố l à gì? 
Được xác định 
bằng cách n à o? 
I. Hóa trị của một nguyên tố được xác định bằng cách nào ? 
Hóa trị của nguyên tố l à con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử, được xác định theo hóa trị của H chọn l à m 1 đơn vị v à hóa trị của O chọn l à m 2 đơn vị. 
Vd: 
+NH 3 thì N(III) 
+ K 2 O thì K (I) 
II. Quy tắc hoá trị . 
 1. Quy tắc : 
CTHH: A x B y 
A có hóa trị là a 
B có hóa trị là b 
 a b 
Hãy ho à n th à nh bảng phụ sau ( lấy chỉ số của nguyên tố thứ nhất nhân với hóa trị của nguyên tố thứ nhất v à chỉ số nguyên tố thứ hai nhân với hoá trị của nguyên tố thứ hai sau đó so sánh các tích ). 
Tích chỉ số và hóa trị nt thứ nhất x . a 
>,<,= 
Tích chỉ số và hóa trị nt thứ hai y . b 
 III II 
 Al 2 O 3 
 V II 
 P 2 O 5 
 I II 
 H 2 S 
Từ ví dụ trên ta rút ra điều gì ? 
2.III 
= 
3.II 
= 
2. V 
5 .II 
2.I 
= 
1 .II 
II. Quy tắc hoá trị . 
 1. Quy tắc : 
 Trong : A x B y 
Ta c ó : x . a = y . b 
Em hãy phát biểu quy tắc hóa trị ? 
* Quy tắc hoá trị : Trong hợp chất hai nguyên tố , tích chỉ số và hoá trị của nguyên tố này bằng tích chỉ số và hoá trị của nguyên tố kia . 
 a b 
Tiết 1 4 : HÓA TRỊ ( tiết 2) 
2. Vận dụng : 
a. Tính hóa trị của một nguyên tố : 
Ta có : 2 . a = 3 . II 
 a = III 
Vậy trong Fe 2 O 3 sắt có hóa trị III 
 a II 
 Để tính hóa trị của một nguyên tố ta phải làm như thế nào ? 
Dựa vào quy tắc hóa trị viết biểu thức : x . a = y . b 
 Tìm a. 
 a b 
 Ví dụ 1 : Tính hóa trị của Fe trong hợp chất Fe 2 O 3 
 Cách tính hóa trị của một nguyên tố : 
 Đặt a là hóa trị nguyên tố cần tìm trong A x B y 
GIẢI: 
 Đặt a là hóa trị của Fe 
 Trong : Fe 2 O 3 
Tiết 1 4 : HÓA TRỊ ( tiết 2) 
2. Vận dụng : 
a. Tính hóa trị của một nguyên tố : 
Ví dụ 2 : Tính hóa trị của Cu trong hợp chất Cu(OH) 2 biết nhóm (OH) hóa trị I. 
Ta có : 1 . a = 2 . I 
 a = II 
Vậy trong Cu(OH) 2 đồng có hóa trị II 
GIẢI 
 a I 
Đặt a là hóa trị của Cu 
 Trong : Cu(OH) 2 
 Để tính hóa trị của một nguyên tố ta phải làm như thế nào ? 
 Cách tính hóa trị của một nguyên tố : 
 Đặt a là hóa trị nguyên tố cần tìm trong A x B y 
 a b 
Dựa vào quy tắc hóa trị viết biểu thức : x . a = y . b 
 Tìm a. 
Tiết 1 4 : HÓA TRỊ ( tiết 2) 
2. Vận dụng : 
a. Tính hóa trị của một nguyên tố : 
Ví dụ 4: 
Tính hóa trị S trong các hợp chất : H 2 S, SO 3 
b) Tính hóa trị của sắt trong hợp chất FeSO 4 . 
 Giải : 
a) Đặt a là hóa trị của S 
Trong : H 2 S 
Ta có : 2 x 1 = 1 x a 
 a = II S (II) 
Trong SO 3 
Ta có : 1 . a = 3 . II 
 a = VI S (VI) 
 I a 
b) Đặt a là hóa trị của Fe 
Trong : FeSO 4 
Ta có : 1 x a = 1 x II 
 a = II Fe (II) 
a II 
a II 
Tiết 1 4 : HÓA TRỊ ( tiết 2) 
2. Vận dụng : 
a . Tính hóa trị của một nguyên tố : 
 b. Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị : 
* Các bước lập công thức hóa học 
- Viết công thức dạng chung : A x B y 
a b 
- Viết biểu thức qui tắc hóa trị : 
 x . a = y . b 
- Chuyển thành tỉ lệ : 
x 
y 
= 
b 
a 
b ’ 
a ’ 
= 
Chọn x = b hay ( b ’ ) 
 y = a hay ( a ’ ) 
- Viết công thức đúng của hợp chất 
Ví dụ : Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi lưu huỳnh hóa trị VI và oxi . 
GIẢI 
- Công thức chung : S x O y 
VI II 
 Theo qui tắc hóa trị ta có : 
x . VI = y . II 
- Chuyển thành tỉ lệ : 
 x = 1 và y = 3 
V ậy CTHH: SO 3 
= 
= 
Tiết 1 4 : HÓA TRỊ ( tiết 2) 
2. Vận dụng : 
a. Tính hóa trị của một nguyên tố : 
 b. Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị : 
Ví dụ : Lập CTHH của hợp chất có thành phần gồm : 
a) Nhôm và oxi . 
b) Cacbon (IV) và oxi . 
c) Canxi và nhóm (CO 3 ). 
x = 2 ; y = 3 
CTHH: Al 2 O 3 
III II 
* Cách lập nhanh CTHH của hợp chất : 
Giải 
CTC: Al x O y 
- Viết công thức chung : A x B y 
+ Nếu a = b x = y = 1 
+ Nếu a khác b x = b ; y = a 
 (x, y tối giản ) 
- Viết CTHH của hợp chất 
a b 
x = 1 ; y = 2 
CTHH: CO 2 
IV II 
b) CTC: C x O y 
x = 1 ; y = 1 
 CTHH: CaCO 3 
II II 
c) CTC: Ca x (CO 3 ) y 
 P O 
II II 
 Ca O 
 CTHH: CaO 
V II 
 CTHH: P 2 O 5 
Al SO 4 
IV II 
* Lưu ý: Nếu cặp chỉ số nguyên tử chưa tối giản ta rút gọn như 2 : 4 = 1 : 2 hoặc 2 : 6 = 1 : 3 
Hóa trị 2 nguyên tố khác nhau thì chỉ số nguyên tử suy ra theo đường chéo : 
S O 
 S 2 O 4 CTHH: SO 2 
Hóa trị 2 nguyên tố bằng nhau thì chỉ số nguyên tử là 1: 
III II 
 CTHH: Al 2 (SO 4 ) 3 
BT5/ SGK trang 38 
Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi hai nguyên tố sau : 
 P (III) và H; C (IV) và S (II); Fe (III) và O. 
Giải : 
* P (III) và H CTHH: 
* C (IV) và S (II) CTHH: 
* Fe (III) và O CTHH: 
PH 3 
CS 2 
Fe 2 O 3 
b) Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi một nguyên tố và nhóm nguyên tử như sau : 
Na(I ) và (OH)(I); Cu(II ) và (SO 4 )(II); Ca(II ) và (NO 3 )(I) 
Giải : 
* Na (I) và (OH) (I) CTHH: 
* Cu (II) và (SO 4 ) (II) CTHH: 
* Ca (II) và (NO 3 ) (I) CTHH: 
CuSO 4 
NaOH 
Ca(NO 3 ) 2 
 BT6. trang 38 
MgCl 
II 
I 
2 
K O 
I 
II 
2 
CaCl 
II 
I 
2 
Na CO 3 
I 
II 
2 
CTHH viết sai : MgCl , KO, NaCO 3 
Sửa lại : MgCl 2 , K 2 O, Na 2 CO 3 
 Cho các CTHH sau : MgCl , KO, 
CaCl 2 , NaCO 3 . Biết Mg, Ca 
nhóm (CO 3 ) có hóa trị II. K, Cl , 
Na có hóa trị I. Hãy chỉ ra CTHH 
nào viết sai và sửa lại cho đúng . 
CTHH viết đúng : CaCl 2 
Giải : 
CỦNG CỐ 
Hãy chọn công thức hóa học phù hợp với hóa trị của nitơ có hóa trị IV trong số các công thức cho sau đây : 
 A. NO 
 B. N 2 O 
 C. N 2 O 3 
 D. NO 2 
o 
CỦNG CỐ 
 2. Công thức hóa học nào sau đây viết đúng : 
 A. NaO 2 (Na có hóa trị I) 
 B. Al 3 (SO 4 ) 2 (Al có hóa trị III và nhóm nguyên tử (so 4 ) 
 có hóa trị II) 
 C. ZnCl 2 (Zn có hóa trị II và Cl có hóa trị I) 
 D. Ca(NO 3 ) 3 (Ca có hóa trị II và nhóm nguyên tử (NO 3 ) 
 có hóa trị I) 
o 
CTHH 
Đúng 
Sai 
Sửa lại 
CaCl 2 
Zn 2 O 2 
Fe 3 (SO 4 ) 2 
K 2 CO 3 
3. Ho à n th à nh bảng sau : 
 
 
 
 
ZnO 
Fe 2 (SO 4 ) 3 
II I 
 II II 
III II 
I II 
Hướng dẫn học tập 
Đối với b à i học ở tiết học n à y : 
Học cách xác định hóa trị của một nguyên tố 
Học cách lập công thức hoá học dựa v à o hoá trị 
BTVN: 2, 7, 8 SGK trang 38 
* Đối với b à i học ở tiết học tiếp theo : B à i luyện tập 2 
Tìm hiểu kiến thức cần nhớ 
Giải các bài tập SGK trang 41