Bài giảng Lịch sử Lớp 8 - Tiết 41, Bài 26: Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỷ XIX

BÀI 26- PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX 
T41. II- NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG 
 PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
BÀI 26-T41 
II- NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
LỊCH SỬ 8 
Khởi nghĩa Ba Đình 
Khởi nghĩa Bãi Sậy 
Khởi nghĩa 
 Hương Khê 
BÀI 26- PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX 
T40. I- CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. 
VUA HÀM NGHI RA “CHIẾU CẦN VƯƠNG” 
Bài 26: PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần Vương 
PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỶ XIX 
II. NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN 
 TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
1. Khởi nghĩa Ba Đình (1886-1887) 
2. Khởi nghĩa Bãi Sậy (1883-1892) 
Bài 26 
Tiết 41 
3. Khởi nghĩa Hương Khê (1885-1895) 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: 
 Phan Đì nh Ph ù ng 
Phan Đì nh Ph ù ng (1847-1895) 
Năm 1877 , ông thi đậu đình nguyên đồng tiến sĩ, được bổ làm Tri huyện Yên Khánh (tỉnh Ninh Bình ). Năm 1883 , do bất đồng quan điểm với Tôn Thất Thuyết về việc phế vua Dục Đức , lập Hiệp Hòa ông bị cách chức, về quê lập trại cày, tự hiệu là "Châu Phong". 
Năm 1885 , hưởng ứng chiếu Cần Vương của vua Hàm Nghi , Phan Đình Phùng đã đứng ra chiêu tập lực lượng chống Pháp, từ các tỉnh Thanh Hóa , Nghệ An , Hà Tĩnh, Quảng Bình. Nghĩa quân đã xây dựng căn cứ tại Hương Sơn, Hương Khê , Hà Tĩnh. Đến năm 1889, ông được làm Bình Trung tướng quân. 
Trong lúc cuộc chiến đấu còn tiếp diễn, ngày 28 tháng 12 năm 1895 , do mắc bệnh lỵ nặng, Phan Đình Phùng đã qua đời tại bản doanh (núi Quạt), thọ 49 tuổi.Không lâu sau cái chết của ông, cuộc khởi nghĩa do ông phát động hoàn toàn bị trấn áp.Nguyên trước đó,Hoàng Cao Khải có viết thư dụ ông về hàng triều đình nhưng bị thẳng thừng từ chối,nên sau khi mất,mộ táng của ông bị Hoàng Cao Khải quật lên,tán thi hài của ông với thuốc súng và bắn xuống sông Lam. 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: Phan Đì nh Ph ù ng, Cao Th ắ ng 
“Khen thay Cao Th ắ ng t à i to 
L ấ y ngay s ú ng gi ặ c v ề cho th ợ r è n 
Đê m ng à y t ỉ m ỉ m ở xem 
L ạ i th ê m c ó c ả độ i Quy ê n c ú ng t à i 
X ưở ng trong cho ch í x ưở ng ngo à i 
Th ợ r è n cao t ỉ nh đề u m ờ i h ộ i c ô ng 
S ú ng ta ch ế t ạ o v ừa xong 
Đ em ra m à b ắ n n ức l ò ng th ắ m thay 
B ắ n cho ti ệ t gi ố ng qu â n T â y 
C ậ y nhi ề u s ú ng ố ng phen n à y h ế t khoe.” 
 (V è Quan Đì nh) 
Cao Thắng (1864-1893) 
Năm 1887 khi Phan Đình Phùng ra Bắc liên lạc với các lực lượng kháng Pháp, Cao Thắng được giao quyền chỉ huy nghĩa quân. Trong một trận đánh thắng đội quân của ông đã thu được 17 khẩu súng và 60 viên đạn . Ông cùng với Lê Phần, Lê Quyên tháo súng ra nghiên cứu để chế tạo súng cho nghĩa quân. Ông tổ chức mở xưởng đúc vũ khí theo kiểu châu Âu ở chiến khu Vũ Quang và sản xuất được 500 khẩu súng theo mẫu 1874 của Pháp . Ngoài chế tạo vũ khí, ông còn xây dựng được một đội quân có tính chiến đấu cao, kỷ luật nghiêm.Tháng 9 năm 1889, Phan Đình Phùng trở về căn cứ, cử Cao Thắng làm tổng chỉ huy nghĩa quân và thu được nhiều thắng lợi trong những năm 1890 - 1891.Năm 1893, trong trận đánh Đồn Nu (Thanh Xuân - Thanh Chương - Nghệ An), ông bị trúng đạn và hy sinh lúc mới 29 tuổi.Cái chết của Cao Thắng là tổn thất lớn cho quân khởi nghĩa Phan Đình Phùng. Sau khi ông mất, quân Phan Đình Phùng chỉ thắng thêm được 1 trận Vụ Quang năm 1894 và không lâu sau khi Phan Đình Phùng mất (1895), cuộc khởi nghĩa bị trấn áp hẳn. 
Cao Thắng (1864-1893) 
Vũ khí của nghĩa quân Phan Đình Phùng 
Súng trường do Cao Thắng chế tạo 
Súng trường của Pháp 
(năm1874) 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: 
- Địa bàn : Huyện Hương Khê và Hương Sơn ( Hà Tĩnh) 
- C ă n c ứ ch í nh: Ng à n Tr ươ i (H ươ ng Kh ê - H à T ĩ nh) 
- Di ễ n bi ế n: 
+ Giai đoạn 1: 1885-1888: th ờ i k ỳ t ổ ch ức , hu ấ n luy ệ n, x â y d ự ng c ô ng s ự , r è n đúc v ũ kh í . 
+ Giai đoạn 2: 1 888-1895 : th ờ i k ỳ chi ế n đấ u mạnh mẽ đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch. 
L ượ c đồ kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê 
H ƯƠNG KHÊ 
Lược đồ căn cứ Hương Khê 
 Hương Khê 
 Ngàn Trươi 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: 
- Địa bàn : Huyện Hương Khê và Hương Sơn ( Hà Tĩnh) 
- C ă n c ứ ch í nh: Ng à n Tr ươ i (H ươ ng Kh ê - H à T ĩ nh) 
- Di ễ n bi ế n: 
+ Giai đoạn 1: 1885-1888: th ờ i k ỳ t ổ ch ức , hu ấ n luy ệ n, x â y d ự ng c ô ng s ự , r è n đúc v ũ kh í . 
+ Giai đoạn 2: 1 888-1895 : th ờ i k ỳ chi ế n đấ u mạnh mẽ đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch. 
-> Ngày 28/12/1895: Phan Đình Phùng hi sinh -> khởi nghĩa thất bại. 
L ượ c đồ kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê 
H ƯƠNG KHÊ 
Lược đồ khởi nghĩa Hương Khê 
Ngàn Trươi 
Vụ Quang 
Ngàn Trươi 
17-10-1894 
10-1893 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
L ượ c đồ kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê 
H ƯƠNG KHÊ 
TH À NH H À T Ĩ NH 
THANH CH ƯƠ NG 
Phan Đình Phùng khóc thương người anh hùng trẻ tuổi 
CaoThắng, hi sinh khi mới 29 tuổi (1893). 
“C ó ch í kh ô ng th à nh, anh h ù ng đã mất. 
Ch ư a th ắ ng đã ch ế t, ý tr ờ i ra sao? 
C ô ng mu ố n l ậ p n ê n, g õ m á i * n ặ ng th ề tr ừ gi ặ c n ước 
Vi ệ c kh ô n t í nh tr ước , l ê n y ê n ** nay th ấ y v ắ ng ng ườ i.” 
* Đ i ể n t íc h “g õ m á i”. 
** Đ i ể n t íc h “l ê n yê n” 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
L ượ c đồ kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê 
H ƯƠNG KHÊ 
TH À NH H À T Ĩ NH 
THANH CH ƯƠ NG 
V Ụ QUANG 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
“ Ô ng ch ế t r ồ i, nh ư ng b ọ n Ph á p v ẫ n kh ô ng tha, ch ú ng qu ậ t m ộ ô ng l ê n, đố t x ác v à cho đ em v ứ t đ i. Ng ườ i ta b á o th ù c ả ng ườ i đã n ằ m y ê n d ướ i m ộ ”. (Tr ầ n D â n Ti ê n) 
Phan Đì nh Ph ù ng (1847-1895) 
B à i th ơ tuy ệ t m ệ nh c ủ a c ủ a Phan Đình Phùng 
“Nhung tr ườ ng v â ng m ệ nh đã m ườ i đô ng 
V ũ l ượ c c ò n ch ư a l ậ p đượ c c ô ng 
D â n đói k ê u tr ờ i, xao x ác nh ạ n, 
Qu â n gian ch ậ t đấ t, r ộ n r à ng ong 
Ch í n l ầ n xa gi á non s ô ng c ác h 
B ố n b ể nh â n d â n n ước l ửa h ồ ng 
Tr ác h nhi ệ m c à ng cao c à ng n ặ ng g á nh 
T ướ ng m ô n ri ê ng th ẹ n m ặ t anh h ù ng” 
 B ả n d ị ch c ủ a Tr ầ n Huy Li ệ u 
 Th ơ v ă n y ê u n ước th ế k ỷ X IX 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: 
 Phan Đì nh Ph ù ng, Cao Th ắ ng 
- Địa bàn hoạt động: 4 t ỉ nh 
 Thanh H ó a, ngh ệ An, 
 H à T ĩ nh, Qu ả ng B ì nh 
- C ă n c ứ ch í nh : Ng à n Tr ươ i (H ươ ng Kh ê - H à T ĩ nh) 
- Chiến thuật đánh giặc: 
 Du k íc h, v ậ n độ ng chi ế n 
- Di ễ n bi ế n: 
 + 1885-1888: 
 + 1 888-1895: 
Nh ậ n x é t v ề cu ộ c kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê ? 
 Cu ộ c kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê đá nh d ấ u b ước ph á t tri ể n cao nh ấ t c ủ a phong tr à o C ầ n v ươ ng d ướ i s ự l ã nh đạ o c ủ a c ác v ă n th â n, s ĩ phu y ê u n ước . 
 Cu ộ c kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê th ấ t b ạ i c ũ ng đá nh d ấ u phong tr à o C ầ n v ươ ng k ế t th úc trong c ả n ước . 
3 . Khởi nghĩa H ươ ng Kh ê (188 5 -18 95 ) 
- Lãnh đạo: 
- Địa bàn : 
C ă n c ứ ch í nh: 
- Di ễ n bi ế n: 
- Ý nghĩa : Là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu, có qui mô lớn nhất, trình độ tổ chức cao và chiến đấu bền bỉ. 
L ượ c đồ kh ở i ngh ĩ a H ươ ng Kh ê 
H ƯƠNG KHÊ 
- Tại sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa điển hình nhất trong phong trào Cần vương?. 
( Lãnh đạo, địa bàn, qui mô, trình độ tổ chức, thời gian, tính chất) 
- Lãnh đạo: tài giỏi, có uy tín, lập được nhiều chiến công, chế tạo được vũ khí. 
- Địa bàn: rộng khắp trên bốn tỉnh. 
- Quy mô: lớn nhất. 
Trình độ tổ chức: cao, chặt chẽ, chiến đấu bền bỉ. 
Thời gian: kéo dài 10 năm. 
Tính chất : quyết liệt đầy cam go. 
Khởi nghĩa thất bại 
Cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của phong trào Cần vương 
Khởi nghĩa 
Hương Khê 
Phan Đình Phùng 
Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình 
Căn cứ chính:Ngàn Trươi 
Chuẩn bị lương thực, vũ khí, xây dựng lực lượng, 
Thời kỳ chiến đấu 
người lãnh đạo 
bàn 
Đ ịa 
Diễn biến 
kết quả 
ý nghĩa 
1885-1888 
1888-1895 
Cao Thắng 
* KÕt qu¶ cña c¸c cuéc khëi nghÜa: 
- §Òu thÊt b¹i. 
* Nguyªn nh©n thÊt b¹i : 
- ThiÕu mét lùc l­îng l·nh ®¹o cã ®ñ n¨ng lùc. 
- Khñng ho¶ng ®­êng lèi. 
- ThiÕu sù liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. 
Trận Vụ Quang (ngày 17 tháng 10 năm 1894) 
“Biết được Phan Đình Phùng cùng đại bộ phận nghĩa quân đóng ở Vụ Quang, địch chủ trương tập kích tiêu diệt toàn bộ lực lượng và bắt lãnh tụ. Nhưng được báo trước, Phan Đình Phùng cùng các tướng lĩnh chuẩn bị đối phó. Lợi dụng thế nước xiết qua trước mặt khu trại, Phan Đình Phùng dùng kế “sa nang úng thủy” của Hàn Tín đánh Sở ngày xưa để giết giặc. Ông cho nghĩa quân lên tận nguồn sông, chặt gỗ to làm kè chặn nước và dẫn nhiều khúc gỗ thả sẵn trên nguồn. Giặc đến, nghĩa quân để cho địch yên ổn đi qua chỗ sông cạn nước, chờ lúc địch đến đúng giữa dòng, Phan Đình Phùng ra lệnh phá kè trên nguồn. Nước bị dồn ứ từ lâu, đến lúc được tháo, ào ào chảy xuống, kéo theo những khúc gỗ chặt để sẵn, vun vút lao xuống. Quân địch, phần bị nước cuốn bất ngờ, phần bị gỗ to lao vào người, phần lại bị nghĩa quân mai phục hai bên bờ bắn ra, nên bị chết rất nhiều”. 
( Trích tư liệu Lịch sử lớp 8 trang 125 – Nhà xuất bản giáo dục ) 
Thanh Thứ 
Anh Thứ 
Diễn Thứ 
Diệm Thứ 
Hương Thứ 
Lễ Thứ 
Nghi Thứ 
Can Thứ 
Cẩm Thứ 
Lai Thứ 
Khê Thứ 
Kì Thứ 
Bình Thứ 
Lệ Thứ 
Thạch Thứ 
KHỞI NGHĨA HƯƠNG KHÊ (1885-1895) 
Danh sách 15 quân thứ 
1. Khê Thứ (huyện Hương Khê, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Nguyễn Toại. 
2. Can Thứ(huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch. 
3. Hương Thứ (huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh- chỉ huy: Nguyễn Giao. 
4. Nghi Thứ (huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh- chỉ huy: Ngô Quảng, Hà Văn Mỹ. 
5. Lai Thứ ( tổng Lai Thạch, Can Lộc, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Phan Đình Nghinh. 
6. Cẩm Thứ (huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Hoàng Bá Xuyên. 
7. Thạch Thứ (huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Nguyễn Huy Thuận. 
8. Kỳ Thứ ( huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Võ Phát. 
9. Diệm Thứ (làng Tình Diệm, Hương Sơn, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Cao Đạt. 
10. Lễ Thứ (làng Trung Lễ, Đức Thọ, Hà Tĩnh) - chỉ huy: Nguyễn Cấp. 
11. Anh Thứ (huyện Anh Sơn, Nghệ An) – chỉ huy: Nguyễn Mậu. 
12. Diễn Thứ (huyện Diễn Châu, Nghệ An)- chỉ huy: Lê Trọng Vinh 
13. Bình Thứ (tỉnh Quảng Bình) – chỉ huy: Nguyễn Thụ. 
14. Lệ Thứ (huyện Lệ Thủy, Quảng Bình)- chỉ huy: Nguyễn Bí. 
15. Thanh Thứ (Thanh Hóa) - chỉ huy: Cầm Bá Thước. 
C Ủ NG C Ố B À I H Ọ C 
Em c ó nhận xét gì về phong trào vũ trang chống Pháp cuối 
 thế kỷ XIX? 
Lãnh đạo: 
Tính chất 
Thời gian 
Lực lượng tham gia 
Kết quả 
Ý nghĩa 
Tầng lớp văn thân, sĩ phu yêu nước 
1885-1896 
Đông đảo quần chúng nhân dân 
Yêu nước chống xâm lược, mang màu sắc phong kiến 
Thất bại (do ý thức hệ, lãnh đạo, so sánh lực lượng...) 
Có vị trí lớn trong sự nghiệp đấu tranh chống đế quốc, để lại nhiều tấm gương, bài học kinh nghiệm quý báu.