Bài giảng môn Lịch sử Lớp 8 - Bài 26: Phong trào kháng chiến chống Pháp trong những năm cuối thế kỷ XIX

Lịch sử 8 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
Tìm điểm khác nhau cơ bản giữa nội dung 
 hiệp ước Hác-măng (1883) và hiệp ước Pa-tơ-nốt (1884?) 
 Điểm khác nhau cơ bản giữa nội dung 
hiệp ước Hác-măng (1883) và hiệp ước Pa-tơ-nốt (1884) 
Triều đình Huế cắt tỉnh Bình Thuận ra khỏi Trung Kì, nhập vào đất Nam Kỳ thuộc Pháp. Ba tỉnh Thanh-Nghệ-Tĩnh được sát nhập vào Bắc Kì thuộc Pháp. 
Pháp trả lại cho triều đình Huế tỉnh Bình Thuận và ba tỉnh Thanh-Nghệ-Tĩnh. 
Chấm dứt sự tồn tại của quốc gia phong kiến, thay vào đó là xã hội thuộc địa nửa phong kiến. 
2) Em có nhận xét gì về 2 Hiệp ước trên ? 
BÀI 26: PHONG TRÀO KHÁNG 
CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM 
CUỐI THẾ KỈ XIX 
 I/ CUỘC PHẢN CÔNG CỦA PHÁI CHỦ CHIẾN TẠI KINH THÀNH HUẾ. VUA HÀM NGHI RA “ CHIẾU CẦN VƯƠNG ” 
1. Cuộc phản công quân Pháp của phái chủ chiến ở kinh thành Huế tháng 7-1885 
I. Mục tiêu bài học 
1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ: 
a/ Kiến thức 
- Việc phân hóa trong triều đình Huế từ sau Hiệp ước 1884: phe chủ chiến và phe chủ hòa. 
- Cuộc phản công ở kinh thành Huế của phái chủ chiến (1885). 
b/ Kỹ năng 
- Rèn luyện kỷ năng sử dụng bản đồ,tường thuật những sự kiện lịch sử. Biết chọn lọc những tư liệu lịch sử để tường thuật những cuộc khởi nghĩa và sự kiện tiêu biểu. 
c/ Tư tưởng	 
- Giáo dục cho các em lòng yêu nướctự hào dân tộc.Trân trọng và biết ơn các văn thân sĩ phu yêu nước đã hi sinh cho độc lập dân tộc. 
2/ Năng lực có thể hình thành cho học sinh: 
 Năng lực hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề 
II/ Chuẩn bị về tài liệu và phương tiện dạy học 
GV: Lược đồ các cuộc khởi nghĩa Ba Đình, Bãi Sậy, Hương Khê. 
HS: xem bài tr ước ở nhà 
III/ Tổ chức hoạt động học cho học sinh 
Ổn định 
Kiểm tra bài cũ 
- Trình bày bối cảnh, diễn biến vụ binh biến kinh thành Huế 5-7-1885. 
- Trình bày tóm tắt diễn biến hai giai đoạn của phong trào “Cần Vương”. 
1/Hoạt động dẫn dắt vào bài: 
Kh ởi động : Phong trào Cần Vương bùng nổ từ sau vụ binh biến kinh thành Huế, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Vương, phong trào phát triển sôi nổi khắp Bắc, Trung Kì. Tháng 1 năm 1888, vua Hàm Nghi bị bắt, kết thúc giai đoạn 1 của phong trào Cần Vương. Từ đó trở đi, phong trào phát triển mạnh qui tụ thành các cuộc khởi nghĩa lớn: Ba Đình, Bãi Sậy, Hương Khê. Hôm nay, chúng ta tìm hiểu: Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần Vương. 
2/Hoạt động hình thành kiến thức: 
BÀI 26: PHONG TRÀO KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP TRONG NHỮNG NĂM CUỐI THẾ KỈ XIX 
Vua Hàm Nghi lên ngôi lúc 13 tuổi 
a) Nguyên nhân : 
 - Phe chủ chiến trong triều đình nuôi hy vọng giành lại chủ quyền từ tay Pháp 
Thảo luận nhóm : 
-Sau hai Hiệp ước 1883, 1884, phái chủ chiến do Tôn Thất Thuyết đứng đầu có mong muốn gì ? 
-Thực dân Pháp có thái độ như thế nào đối với phe chủ chiến ? 
 - Pháp lo sợ, tìm cách bắt cóc người cầm đầu 
=> Mâu thuẫn giữa Pháp và phái chủ chiến càng căng thẳng 
Tôn Thất Thuyết 
Tôn Thất Thuyết sinh ngày 12 tháng 5 năm 1839, quê ở Xuân Long, TP Huế . ông đã bí mật lập hai đội quân mang tên Phấn Nghĩa và Đoàn Kiệt, ngày đêm luyện tập chờ cơ hội giết giặc.Trước những hành động ngang ngược của Pháp, Tôn Thất Thuyết dự đoán giặc có âm mưu chiếm thành 
a) Nguyên nhân : 
b) Diễn biến : 
Hãy nêu thời gian và chỉ trên lược đồ vị trí phe chủ chiến tấn công quân Pháp ? 
b/ Diễn biến: Đêm mồng 4 rạng sáng 5-7-1885 Tôn Thất Thuyết hạ lệnh tấn công quân Pháp ở đồn Mang Cá và Tòa Khâm Sứ, làm địch rối loạn. 
Nguyên nhân nào cuộc phản công của phái chủ chiến thất bại ? Dù thất bại nhưng cuộc phản công có ý nghĩa gì ? 
 c/Kết quả; Nhờ có ưu thế về vũ khí , quân giặc phản công, chiếm kinh thành Huế 
2- Phong trào Cần Vương bùng nổ và lan rộng 
a/ Vua Hàm Nghi ra chiếu Cần Vương 
- Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi chạy ra Tân Sở (Quảng Trị) Ngày 13- 7- 1885 Ông nhân danh nhà vua xuống chiếu Cần vương. 
Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi rời khỏi kinh thành Huế 
Vua Hàm Nghi có tên húy là Nguyễn Phúc Ưng Lịch, sinh ngày 3/8/1871. Năm 13 tuổi, ông được chọn làm vị vua thứ bảy của triều 
Nguyễn .. Ông trong trang phục rất giản dị, đầu quấn khăn đen, mặc áo the như dân thường, nhưng nét mặt lộ rõ vẻ kiên nghị, tính khẳng khái, thông minh và quả cảm 
Vua Hàm Nghi 
Dụ ” Từ xưa kế xuất chống giặc không ngoài 3 điều :Đánh, giữ ,hoà. Đánh thì chưa có cơ hội ;giữ thì khó định hẹn được sức;hoà thì họ đòi hỏi không biết chán. Đang lúc sự thế thiên vạn nạn như vậy, bất đắc dĩ phải dùng quyền thái dương ra đời ở đất Kì Huyền Tông sang chơi đất Thục, người xưa đều có làm. Nước ta gần đây ngẫu nhiên gặp nhiều việc,trẫm tuổi trẻ nối ngôi không lúc nào không nghĩ đến tự cường tự trị . Kẻ phái của Tây ngang bức hiện tình mỗi ngày một quá thêm . Hôm trước, chúng tăng binh quyền đến , buộc theo những điều mình không thể làm được .Ta chiếu lệ thường khoản tiếp chúng không chịu nhận một thứ gì. Trong triều đình đắn đo về 2 điều :cúi đầu tuân mạng, ngồi để mất cơ hội , sao bằng nhìn thấy chỗ âm mưu biến động của địch mà đối phó trước ,vì bằng việc xảy ra không thể tránh thì cũng còn có việc làm ngày nay để mưu tốt, cái lợi sau này , ấy là do thời thế xui nên vậy” 
CHIẾU CẦN VƯƠNG 
a) Vua Hàm Nghi ra “Chiếu Cần vương” 
Tôn Thất Thuyết đưa vua Hàm Nghi chạy ra Tân Sở. Ngày 13- 7- 1885 Ông nhân danh nhà vua xuống chiếu Cần vương. 
- Kêu gọi văn thân, sĩ phu và nhân dân đứng lên giúp vua cứu nước. 
Hành động rời hoàng thành, ra “Chiếu Cần vương” của Tôn Thất Thuyết và vua Hàm Nghi được đánh giá tinh thần yêu nước rất cao. 
Vì sao vậy ? 
b) Diễn biến : 
Giai đoạn 1: 1885-1888 
 Giai đoạn 2: 1888- 1896 
Phong trào Cần vương diễn ra từ 1885 đến những năm cuối thế kỉ XIX có thể chia gồm mấy giai đoạn. Hãy nêu thời gian của mỗi giai đoạn? 
 Chú thích : 
 Nơi xảy 
 ra các cuộc 
 khởi nghĩa 
Hương Khê 
HUẾ 
Ba Đình 
Bãi Sây 
CÁC CUÔC KHỞI NGHĨA TRONG PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
Quan sát bản đồ và nhận xét về phong trào Cần vương ở giai đoạn 1 diễn ra như thế nào ? 
Giai đoạn 1: 1885-1888: Bùng nổ khắp cả nước , nhất là từ Phan Thiết trở ra . 
Giai đoạn 2 : 1888-1896 : phong trào qui tụ trong những cuộc khởi nghĩa lớn , tập trung ở các tỉnh Bắc Trung kì và Bắc kì 
b) Diễn biến : 
Tên cuộc 
khởi nghĩa 
Thời gian 
tồn tại 
Phạm vi hoạt động 
Lãnh đạo 
Đặc điểm 
nổi bật 
Ba Đình 
Bãi Sậy 
Hương Khê 
II. Những cuộc khởi nghĩa lớn trong phong trào Cần Vương 
Tên cuộc K/N 
Thời gian 
Phạm vi hoạt động 
Lãnh đạo 
Đặc điểm nổi bật 
Bãi Sậy 
9 năm 
Văn Lâm, Văn Giang, Khoái Châu, Yên Mĩ ...(Hưng Yên) 
 Đinh Gia Quế sau đó là Nguyễn Thiện Thuật 
- Dựa vào vùng lau sậy um tùm và đầm lầy ở Hưng yên để xâ dựng căn cứ 
- Áp dụng chiến thuật đánh du kích 
Ba Đình 
1 năm 
Ba làng Mậu Thịnh, Thượng Thọ, Mĩ Khê (Thanh Hoá) 
Phạm Bành, Đinh Công Tráng 
- Dựa vào địa hình ba làng Mậu Thịnh, Thượng Thọ, Mĩ Khê (Thanh Hoá) để xây dựng căn cứ. 
Hương Khê 
10 năm 
 H uyện Hương Khê và Hương Sơn của tỉnh Hà Tĩnh, sau đó la n rộng ra nhiều tỉnh khác 
Phan Đình Phùng, Cao Thắng 
1885-1888: thời kỳ tổ chức, huấn luyện, xây dựng công sự, rèn đúc vũ khí. 
1888-1895: thời kỳ chiến đấu ác liệt. đẩy lùi nhiều cuộc càn quét của địch. 
Tại sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê là tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương? 
GỢI Ý 
Về thời gian 
Về địa bàn hoạt động 
Về tổ chức, trang - thiết bị quân sự 
Về phương thức tác chiến 
 Ý nghĩa 
Là đỉnh cao nhất trong phong trào Cần Vương chống Pháp cuối thế kỷ XIX. 
- Thể hiện tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta. 
Về thời gian 
Tồn tại dài nhất trong các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương: 10 năm 
Về địa bàn hoạt động 
4 tỉnh bắc Trung Kỳ: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình. 
Về tổ chức, trang – thiết bị quân sự 
Về tổ chức: chia làm 4 căn cứ lớn với 15 quân thứ (đơn vị) 
 Về trang thiết bị quân sự: cùng kiểu trang phục, được xây dựng công sự, rèn – đúc – chế tạo vũ khí (đặc biệt là súng trường và chông ) 
Về phương thức tác chiến 
Dựa vào địa hình hiểm trở, đánh du kích, sử dụng phương thức tác chiến linh hoạt . 
HƯỚNG DẪN HỌC BÀI 
1: Học bài cũ, trả lời câu hỏi bài tập cuối bài . Phân tích nguyên nhân thất bại của phong trào Cần Vương . 
2: Bài mới: Đọc và soạn bài 27: Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào kháng chiến chống Pháp của đồng bào miền núi cuối thế kỷ XIX.