Bài giảng môn Vật lí Khối 8 - Tiết 6, Bài 6: Lực ma sát

Sự khác nhau giữa trục bánh xe bò ngày xưa và trục bánh xe đạp, trục bánh xe ôtô ngày nay?Mất hàng chục thế kỉ để tạo ra sự khác biệt giữa hai loại trục bánh xe. Sự phát minh ra ổ bi Bài 6: LÖÏC MA SAÙTI. THẾ NÀO LÀ LỰC MA SÁT?Lực ma sát là lực:Xuất hiện tại bề mặt tiếp xúc của các vậtCó tác dụng cản trở chuyển động của vật.Vậy lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt vật khác.II. CÁC LOẠI LỰC MA SÁT1. LỰC MA SÁT TRƯỢTLực xuất hiện như hai trường hợp trên gọi là lực ma sát trượt.C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kĩ thuật. -Bánh xe ngừng quay trên mặt đường khi thắng mạnh.-Trượt tuyết.-Đẩy cái hòm trên mặt sàn.Hòn bi đang lăn trên sàn rồi từ từ dừng lại. Tại sao?Do có lực ma sát lăn tác dụng lên hòn bi và cản trở chuyển động của nó.FmsVậy lực ma sát lăn xuất hiện trong trường hợp nào? Có tác dụng gì?2. Lực ma sát lăn: Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác, cản trở chuyển động lăn của vật.C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kĩ thuật. -Ở các ổ bi của bộ phận quay.-Xe chạy trên đường.-Đẩy vật nặng trên con lăn.Hình 6.1b 3 ngöôøi ñaåy thuøng tröôït treân saøn. Hình 6.1a Chæ 1 ngöôøi ñaåythuøng treân nhöõng baùnh xe. C3:Trong caùc tröôøng hôïp ôû hình 6.1 döôùi ñaây, tröôøng hôïp naøo coù löïc ma saùt tröôït, tröôøng hôïp naøo coù löïc ma saùt laên? Qua ñoù em coù nhaän xeùt gì veà cöôøng ñoä löïc ma saùt tröôït, ma saùt laên?Coù ma saùt laên.Coù ma saùt tröôïtHai tröôøng hôïp treân chöùng toû: ñoä lôùn ma saùt laên raát nhoûso vôùi ma saùt tröôït. Ngöôøi ta tính ñöôïc neáu thay ma saùt tröôït baèng ma saùt laên coù theå giaûm löïc ma saùt ñeán 30 laàn.Hai loại lực ma sát trượt và ma sát lăn có điểm gì giống nhau?Đều xuất hiện khi vật này chuyển ñộng trên bề mặt của vật khác.Đều có tác dụng ngăn cản chuyển động, vì vậy lực ma sát luôn ngược chiều chuyển động của vật.Vậy nếu một vật đứng yên có chịu tác dụng của lực ma sát không? Chịu tác dụng trong trường hợp nào?3.Löïc ma saùt nghæ: TN:Hình 6.2 trang 22 SGK FkFmsC4:Taïi sao trong TN treân, maëc duø coù löïc keùotaùc duïng leân vaät naëng nhöng vaät vaãn ñöùng yeân?Vaät ñöùng yeân chöùng toû giöõa maët baøn vôùi vaät coù moät löïc caûn. Löïc naøy ñaët leân vaät caân baèng vôùi löïc keùo ñeågiöõ cho vaät ñöùng yeân. Löïc naøy goïi laø löïc ma saùt nghæ. Lực ma sát nghỉ:Chỉ xuất hiện khi có ngoại lực tác dụng lên vật đang đứng yên.Giữ cho vật không bị trượt hoặc lăn khi vật bị tác dụng của lực khác.C5: Haõy tìm caùc VD khaùc veà löïc ma saùt nghæ trong ñôøi soáng vaø kĩ thuật.-Ma saùt giöõa baøn chaân vôùi maët saøn khi di chuyển.-Ma saùt ôû baêng truyeàn taûi trong caùc nhaø maùy.-Ma saùt ôû daây cu-roa. Lực ma sát có lợi hay có hại?Có lợiLàm giảm ma sátLàm tăng ma sát Cách làm giảm ma sátCách làm tăng ma sátTra dầu mỡ thường xuyênGắn ổ biThay ma sát trượt thành ma sát lăn,bề mặt nhẵn Tăng độ nhám bề mặt, bánh xe có khía, rãnh sâu .Có hạiIII. LÖÏC MA SAÙT TRONG ÑÔØI SOÁNG VAØ KĨ THUAÄT 34251VI. VAÄN DUÏNG : Haõy giaûi thích caùc hieän töôïng sau vaø cho bieát trong caùc hieän töôïng này ma saùt coù ích hay coù haïi: Giaûi thích: Khi ñi treân saøn ñaù hoa môùi lau dễ bò ngaõ vì löïc ma saùt nghæ giöõa saøn vôùi chaân ngöôøi raát nhỏ, nhờ có ma sát ta mới không bị ngã. Ma saùt trong tröôøng hôïp này coù ích. Khi ñi treân saøn ñaù hoa mới lau dễ bò ngaõ.Giaûi thích:Khi ñoù löïc ma saùt nghæ giöõa loáp xe vaø maët ñaát quaù nhoû laøm baùnh xe quay tröôït tại chỗ, nhờ có ma sát xe mới chuyển động được.Ma saùt trong tröôøng hôïp này coù ích.b. OÂ toâ chaïy vaøo ñöôøng coù buøndễ bò sa laày.Giaûi thích :Giaày ñi laâu do ma saùt tröôït giöõa maët ñaát vôùi ñeá giaày laøm ñeá bò moøn. Ma saùt trong tröôøng hôïp này coù haïi.c.Giaày ñi laâu ñeá bò moøn.Giaûi thích : OÂ toâ naëng neân maët lôùp saâu ñeå taêng masaùt töùc taêng ñoä baùm giöõaloáp xe vôùi maët ñöôøng. Doñoù khi chuyeån ñoäng laøm xe khoâng bò tröôït,khi thaéng xe đeå döøng laïi. Ma saùt trong tröôøng hôïp naøy coù lôïi.d. Maët loáp oâ toâphaûi coù raõnh saâu hôn xe ñaïp. Giaûi thích: Ñeå taêng ma saùt giöõa daây cung vôùi daây ñaøn, nhôø ñoù ñaøn keâu to.e. Phaûi boâi nhöïa thoâng vaøo daây cung ôû caàn keùo ñaøn coø hay violonLực ma sát trượtLực ma sát lănLực ma sát nghỉLực ma sát có lợiLực ma sát có hạiLàm tăng ma sát :làm cho bề mặt gồ ghề,sần sùi, lốp xe có rãnh,đế dép có khía cạnh Làm giảm ma sát:Tra dầu mỡ,lắp vòng bi, làm nhẵn bề mặtBT 6.2 :Trong caùc caùch laøm sau ñaây,caùch naøo giaûm ñöôïc löïc ma saùt? A. Taêng ñoä nhaùm maët tieáp xuùc. B. Taêng löïc eùp leân maët tieáp xuùc. C. Taêng ñoä nhaün giöõa caùc maët tieáp xuùc. D. Taêng dieän tích maët tieáp xuùc.CUÕNG COÁBT 6.1 :Tröôøng hôïp naøo sau ñaây khoâng phaûi laø löïc ma saùt ? A. Löïc xuaát hieän khi loáp xe tröôït treân maët ñöôøng. B. Löïc xuaát hieän laøm moøn ñeá giaøy. C. Löïc xuaát hieän khi loø xo bò neùn hay bò daõn. D. Löïc xuaát hieän giöõa daây curoa vôùi baùnh xe truyeàn chuyeån ñoäng.CUÕNG COÁBT 6.5 : Moät oâtoâ chuyeån ñoäng thaúng ñeàu khi löïc keùo cuûa ñoäng cô oâtoâ laø 800N. Tính ñoä lôùn cuûa löïc ma saùt taùc duïng leân caùc baùnh xe oâtoâ (boû qua löïc caûn cuûa khoâng khí ).CUÕNG COÁ OÂâtoâ chuyeån ñoäng thaúng ñeàu khi löïc keùo caân baèng vôùi löïc ma saùt. Vaäy: Fms = Fkeùo = 800N