Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Tiết 38: Đọc hiểu Hồi hương ngẫu thư (Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê - Hạ Tri Chương) - Đỗ Minh Hoài

GIÁO ÁN NGỮ VĂN7GV :ĐỖ MINH HOÀITRƯỜNG THCS THOẠI NGOC HẦUKiÓm tra bµi cò * Hinh ¶nh trªn gîi nhí ®Õn bµi th¬ §­êng nµo? *häc thuéc lßng bµi th¬ (phÇn phiên âm và dÞch th¬): * Nªu nghÖ thuËt vµ néi dung cña bµi th¬?Quan s¸t bøc tranh sau:*NghÖ thuËt: Tõ ng÷ gi¶n dÞ, lêi Ýt ý nhiÒu; võa miªu t¶ ®­îc c¶nh tr¨ng s¸ng võa nãi lªn t×nh c¶m cña nhµ th¬ víi quª h­¬ng.*Néi dung: ThÓ hiÖn t×nh c¶m yªu quª h­¬ng tha thiÕt s©u s¾c cña nhµ th¬. Phiªn ©mSàng tiền minh nguyệt quang, Nghi thị địa thượng sương. Cử đầu vọng minh nguyệt, Đê đầu tư cố hương. DÞch th¬Đầu giường ánh trăng rọi, Ngỡ mặt đất phủ sương. Ngẩng đầu nhìn trăng sáng, Cúi đầu nhớ cố hương. Tĩnh dạ tứ:TiÕt 38 HỒI HƯƠNG NGẪU THƯ(Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê) -H¹ Tri Ch­¬ng-I.Đọc- Tìm hiểu chú thíchT¸c gi¶:SGK+ Quê: - Vĩnh Hưng thuộc Việt Châu (nay là Hợp Phố tỉnh Quảng Đông) + Bản thân: - Giỏi về văn từ, kiến thức uyên bác, tính tình phóng khoáng.- Được người đương thời gọi là Ngô trung tứ sĩ (Bốn danh sĩ đất Ngô).+ Sự nghiệp: - Đỗ Tiến Sĩ làm đến Bí thư giám - Ông còn để lại 20 bài thơ, trong đó bài Hồi hương ngẫu thư là nổi tiếng nhất.+ Cuộc đời: Trẻ từ giã quê hương ra đi để mưu tìm công danh. Làm quan ở kinh đô Trường An hơn 50 năm. Năm 85 tuổi mới trở về quê hương H¹ Tri Ch­¬ng (659 - 744)+ Håi :+ H­¬ng:+ NgÉu:+ Th­:Trë vÒLµng, quª h­¬ngT×nh cê, ngÉu nhiªnChÐp, viÕt, ghi l¹i=> NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª2. T¸c phÈm: *Nhan ®Ò bµi th¬: - “NgÉu nhiªn viÕt” chø kh«ng ph¶i t×nh c¶m ®­îc béc lé mét c¸ch ngÉu nhiªn. *ThÓ lo¹i: - Nguyªn t¸c: ThÓ th¬ thÊt ng«n tø tuyÖt §­êng luËt.- DÞch th¬: ThÓ th¬ lôc b¸t. Phiên âm Thiếu tiểu li gia, lão đại hồi, Hương âm vô cải, mấn mao tồi. Nhi đồng tương kiến, bất tương thức Tiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Dịch nghĩa Rời nhà từ lúc còn trẻ, già mới quay về, Giọng quê không đổi, nhưng tóc mai đã rụng. Trẻ con gặp mặt, không quen biết, Cười hỏi: Khách ở nơi nào đến? Trẻ đi, già trở lại nhà, Giọng quê không đổi, sương pha mái đầu. Gặp nhau mà chẳng biết nhau Trẻ cười hỏi: Khách từ đâu đến làng? (Trần Trọng San dịch, trong Thơ Đường, tập I Bắc Đẩu, Sài Gòn, 1966)- DÞch kh«ng s¸t nghÜa tõ : “kh«ng chµo”- MÊt tõ: “ cười” Dịch thơ Khi đi trẻ, lúc về già Giọng quê vẫn thế, tóc đà khác bao. Trẻ con nhìn lạ không chào Hỏi rằng: Khách ở chốn nào lại chơi? ( Phạm Sĩ Vĩ dịch, trong Thơ Đường, tập I NXB Văn học, Hà Nội, 1987)---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- DÞch ch­a s¸t nghÜa :”S­¬ng pha m¸i ®Çu”- MÊt tõ: “nhi ®ång”------------------------------ ----------------Bài thơ Hồi Hương Ngẫu Thư - Kỳ Nhất (nguyên tác)  II. Đọc-tìm hiểu văn bản: 1/ Hai c©u th¬ ®Çu:ThiÕu tiÓu li gia, l·o ®¹i håi, H­¬ng ©m v« c¶i, mÊn mao tåi.(Rêi nhµ tõ lóc cßn trÎ, giµ míi quay vÒ, Giäng quª kh«ng ®æi, nh­ng tãc mai ®· rông.)=> Phép tiểu đối, phương thức kể, tả=> Kh¸i qu¸t ng¾n gän cuéc ®êi xa quª; sù thay ®æi và không thay đổi của nhµ th¬ 	 T¹o giäng ®iÖu: BÒ ngoµi d­êng nh­ kh¸ch quan, b×nh th¶n (kÓ l¹i c¸c sù viÖc) song ph¶ng phÊt mét c¶m xóc buån, båi håi tr­íc sù ch¶y tr«i cña thêi gian vµ thÓ hiÖn tÊm lßng cña t¸c gi¶ víi quª h­¬ng.	2/ Hai c©u th¬ cuèi:	Nhi ®ång t­¬ng kiÕn, bÊt t­¬ng thøc, TiÕu vÊn: Kh¸ch tßng hµ xø lai.	(TrÎ con gÆp mÆt, kh«ng quen biÕt,	C­êi hái: Kh¸ch ë n¬i nµo ®Õn?)- BÞ coi lµ kh¸ch ngay gi÷a quª m×nh, gi÷a n¬i ch«n rau c¾t rèn. §iÒu nµy kh«ng v« lÝ v×: + T¸c gi¶ ®· thay ®æi.	 + Quª h­¬ng còng ®· thay ®æi. - T©m tr¹ng: Lóc ®Çu ng¹c nhiªn bÊt ngê buån tñi ngËm ngïi 	 xãt xa cïng Ëp ®Õn. T¹o giäng ®iÖu bi hµi thÊp tho¸ng Èn hiÖn sau nh÷ng lêi t­êng thuËt kh¸ch quan, hãm hØnh. - Néi dung cña hai c©u th¬ ®Çu vµ hai c©u th¬ sau cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ: VÉn lµ nh÷ng lêi miªu t¶, kÓ tù nhiªn kh¸ch quan, vÉn lµ nh÷ng sù ngÉu nhiªn. Nh­ng ®»ng sau tÊt c¶ sù kh¸ch quan vµ ngÉu nhiªn ®ã lµ t×nh c¶m tha thiÕt, g¾n bã s©u nÆng cña t¸c gi¶ ®èi víi quª h­¬ng.III. Tæng kÕt:	1. NghÖ thuËt: 	 - Tõ ng÷ méc m¹c gi¶n dÞ.	 - Sö dông phÐp ®èi.	 - Giäng ®iÖu võa kh¸ch quan, hãm hØnh, võa ngËm ngïi.	2. Néi dung:	 Bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh yªu th¾m thiÕt cña t¸c gi¶ víi quª h­¬ng.	 3. Ghi nhí: Bµi th¬ biÓu hiÖn mét c¸ch ch©n thùc mµ s©u s¾c, hãm hØnh mµ ngËm ngïi t×nh yªu quª h­¬ng th¾m thiÕt cña mét ng­êi sèng xa quª l©u ngµy, trong kho¶nh kh¾c võa míi ®Æt ch©n trë vÒ quª cò.IV. Bµi tËp:	*H·y ®iÒn vµo chç trèng nh÷ng tõ ng÷ thÝch hîp trong ®o¹n v¨n sau:	“ Håi h­¬ng ngÉu th­” lµ nh÷ng .............. mµ vÉn g©y th¶ng thèt, vÉn khiÕn lßng ta ph¶i day døt nghÜ suy. ...............®· lµm ........... thay ®æi vµ ................... còng ®· ®æi thay. §ã lµ quy luËt tÊt yÕu mµ sao ®äc lªn ta thÊy ngËm ngïi, chua xãt. Ng­êi con cña quª h­¬ng sau bao n¨m l¹i trë thµnh .......... ngay trªn chÝnh quª h­¬ng. Cho dï c©u hái cña lò trÎ thËt qu¸ ................ mµ khiÕn ng­êi ®­îc hái ph¶i ...................råi n÷a lµ xãt xa. Bµi th¬ göi trän ............... thiÕt tha s©u nÆng víi quª h­¬ng, nã v­ît xa c¸i h÷u h¹n cña mét ®êi ng­êi, c¸i v« h¹n cña thêi gian, nã tån t¹i trong v« thøc vµ vÜnh viÔn.	TiÕt 38 - Bµi 10: NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª (Håi h­¬ng ngÉu th­) -H¹ Tri Ch­¬ng-tÊt nhiªn Thêi giant¸c gi¶quª h­¬ngkh¸chhån nhiªnngì ngµngt×nh yªuSo s¸nh ®iÓm gièng nhau vµ kh¸c nhau vÒ chñ ®Ò vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t cña hai bµi th¬: “TÜnh d¹ tø” vµ “Håi h­¬ng ngÉu th­”.1. Bµi tËp 2a, Gièng nhau:- Chñ ®Ò: t×nh yªu quª h­¬ng s©u nÆng .- Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: biÓu c¶m .b, Kh¸c nhau- C¸ch thøc thÓ hiÖn chñ ®Ò : + Bµi “TÜnh d¹ tø”: tõ n¬i xa nghÜ vÒ quª h­¬ng. + Bµi “Håi h­¬ng ngÉu th­”: tõ quª h­¬ng nghÜ vÒ quª h­¬ng .- Ph­¬ng thøc biÓu c¶m : + Bµi “TÜnh d¹ tø”: biÓu c¶m trùc tiÕp . + Bµi “ Håi h­¬ng ngÉu th­”: biÓu c¶m gi¸n tiÕp . Bài tậpC©u 1: Bµi th¬ “Håi h­¬ng ngÉu th­” ®­îc t¸c gi¶ viÕt trong hoµn c¶nh nµo? A. Míi rêi quª ra ®i B. Xa nhµ xa quª ®· l©u C. Xa quª rÊt l©u nay míi trë vÒ D. Sèng ë ngay quª nhµ C©u 2: T©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong bµi th¬ lµ g×? A. Vui mõng, h¸o høc khi trë vÒ quª B. Buån th­¬ng tr­íc c¶nh quª h­¬ng nhiÒu ®æi thay C. NgËm ngïi, hÉng hôt khi trë thµnh kh¸ch l¹ gi÷a quª h­¬ng D. §au ®ín, luyÕn tiÕc khi ph¶i xa chèn kinh thµnh Håi h­¬ng ngÉu th­ k× nhÞ	-H¹ Tri Ch­¬ng-	Phiªn ©m:	Li biÖt gia h­¬ng tuÕ nguyÖt ®a	CËn lai nh©n sù b¸n tiªu ma	Duy h÷u m«n tiÒn KÝnh Hå thñy	Xu©n phong bÊt c¶i cùu thêi ba.	DÞch th¬:	Tr¶i bao n¨m th¸ng xa quª	ChuyÖn ®êi ®iÓm l¹i nöa bÒ tiªu vong	ChØ cßn tr­íc cöa hå trong	Giã xu©n kh«ng xãa nh÷ng vßng sãng x­a.	Hồi Hương Ngẫu Thư (Thơ phổ nhạc) (Ý thơ Hạ Tri Chương) Thơ phóng tác: Vương Ngọc LongNhạc: Mai Đức VinhRa đi thuở hãy còn thơTuổi già mới được ngày mơ trở vềThưa rằng chẳng mất giọng quêTóc sương điểm bạc lòng tê tái sầuNgười quen cảnh cũ còn đâuBạn xưa chẳng nhận ra nhau...nghẹn ngàoTrẻ con lạ lẫm lao xaoHỏi cười “ Khách lạ phương nào đến đây ? “Đời như gió thoảng mây bayXa quê nào biết tháng ngày trôi quaChơi vơi lá rụng sân nhàĐìu hiu vườn cũ nhạt nhòa lệ rơiLong đong góc bể chân trờiBạn bè đếm được mấy người còn đâyThoảng nghe con nước thở dàiLung linh Hồ Kính nhà ai gợn sầu Mặc đời lắm cảnh bể dâuGió Xuân chẳng đổi thay màu sóng xưa Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai? Phiên âmThiếu tiểu li gia, lão đại hồi,Hương âm vô cải, mấn mao tồi.Nhi đồng tương kiến, bất tương thứcTiếu vấn: Khách tòng hà xứ lai?H­íng dÉn vÒ nhµ:	- Häc thuéc lßng bµi th¬.	- ViÕt ®o¹n v¨n ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ quª h­¬ng.	- So¹n bµi: “Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸” (§ç Phñ).Ngẫu Nhiên Khi Về Quê (Bài Hai)1-Năm tháng xa nhà chắc đã lâuBạn bè mất nửa, nửa về đâuHồ Gương trước cửa lung linh nướcGió chẳng làm thay gợn sóng sầu2-Quê nhà xa cách tháng nămBạn bè thưa thớt biệt tăm phương trờiMặt Hồ Gương trước ngõ soiGió xuân chắc chẳng đổi đời sóng xưaHải Đà Hồi Hương Ngẫu Thư (Kỳ Nhị)Ly biệt gia hương tuế, nguyệt đaCận lai nhân sự bán tiêu maDuy hữu môn tiền kinh hồ thủyXuân phong bất cải cựu thời baHạ Tri Chương Hồi Hương Ngẫu Thư (Thơ phổ nhạc)Thơ phóng tác: Vương Ngọc Long(Ý thơ Hạ Tri Chương)Nhạc: Mai Đức VinhRa đi thuở hãy còn thơTuổi già mới được ngày mơ trở vềThưa rằng chẳng mất giọng quêTóc sương điểm bạc lòng tê tái sầuNgười quen cảnh cũ còn đâuBạn xưa chẳng nhận ra nhau...nghẹn ngàoTrẻ con lạ lẫm lao xaoHỏi cười “ Khách lạ phương nào đến đây ? “Đời như gió thoảng mây bayXa quê nào biết tháng ngày trôi quaChơi vơi lá rụng sân nhàĐìu hiu vườn cũ nhạt nhòa lệ rơiLong đong góc bể chân trờiBạn bè đếm được mấy người còn đâyThoảng nghe con nước thở dàiLung linh Hồ Kính nhà ai gợn sầu Mặc đời lắm cảnh bể dâuGió Xuân chẳng đổi thay màu sóng xưa Ông về đó để tìm lại những kỷ niệm dấu yêu thời hãy còn thơ ấu, để tìm lại bạn bè thuở hàn vi nhưng những người bạn cũ đó, nếu may mắn còn sống được đến ngày nay như tuổi của ông thì thật là hiếm có vô cùng. Bạn bè kẻ mất người còn , "bán tiêu ma" (vắng đi một nửa).. nhưng thật ra khó mà tìm được bạn cũ người xưa còn nhớ ông để mà tri âm, kể lại chuyện vui buồn dĩ vãng thời niên thiếu .. Thương nhớ bạn bè xưa để mà suy ngẫm thân phận mình, về chuyện đời lắm nỗi thăng trầm dâu bể .. Tất cả đều đổi thay .. tang điền thương hải. Cuộc đời như giấc mộng, như gió thoảng, mây bay cuối trời .. Có còn lại chăng là cái hình ảnh của thiên nhiên vô thủy giữa cảnh trời đất mênh mông vô tận mặt Hồ Kính trước nhà vẫn lung linh , sóng nước lăn tăn vẫn còn đó, vẫn còn nguyên vẹn trước gió Xuân, dẫu qua bao cuộc bể dâu :Tiểu sử sơ lượcĐời Đường Trung Tông, Hạ Tri Chương đỗ tiến sĩ vào năm 684, được bổ làm Thái thường bác sĩ. Trong thời Khai nguyên, đời vua Đường Huyền Tông, ông làm Lễ bộ thị lang kiêm Tập hiền viện học sĩ, đổi làm Thái tử tân khách, rồi Bí thư giám. Đầu đời Thiên Bảo, ông xin từ quan về làm đạo sĩ.Ông cùng với Trương Húc, Trương Nhược Hư, Bao Dung được người đương thời gọi là Ngô trung tứ sĩ (Bốn danh sĩ đất Ngô). Trong quyển Thơ Đường, Trần Trọng San cho biết: "Ở vào thời Sơ Đường, thơ của Ngô trung tứ sĩ không nhiều thì ít đều kế tục di phong phù mỹ của thời Lục Triều, nên được xếp vào phái thơ Ỷ mỹ phái." [2] Ông là bạn vong niên với Lý Bạch, từng gọi Lý Bạch là "trích tiên" (tiên bị đày). Hạ Tri Chương thích uống rượu, tính tình hào phóng. Ông còn để lại 20 bài thơ, trong đó bài Hồi hương ngẫu thư là nổi tiếng nhất.Hạ Tri Chương tự Quý Chân, người quê Vĩnh Hưng thuộc Việt Châu (nay là Hợp Phố tỉnh Quảng Đông) . Ông đỗ Tiến Sĩ đời Vũ Hậu, làm quan đến chức Bí thư giám. Ông hơn Lý Bạch đến hơn bốn chục tuổi nhưng hai người kết bạn rất thân. Hạ Tri Chương giỏi về văn từ, có tài hùng biện, kiến thức uyên bác và trí nhớ đặc biệt , tính tình phóng khoáng , tự phong hiệu là “ Tứ Minh Cuồng Khách” . Ông mất năm 86 tuổi. Thơ văn của ông phần nhiều phục vụ cung đình. Có một số ít bài thơ xuất sắc phải kể đến là hai bài Hồi Hương Ngẫu Thư của Ông sáng tác khi từ quan về quê thăm nhà sau hơn năm mươi năm xa cách . Bài thơ dạt dào tình cảm, đã diễn tả những nỗi niềm chất phát bộc trực từ con tim và đáy lòng của nhà thơ. Ông đã từ giã quê hương ra đi để mưu tìm công danh sự nghiệp vào những năm còn trai trẻ, và qua bao nhiêu thăng trầm dâu bể của cuộc đời, bây giờ tóc đã rụng thưa, phơ phơ sương điểm, nhưng giọng nói quê cũ của ông vẫn chẳng bao giờ đổi thay, đã chứng tỏ tình cảm của ông vẫn luôn còn gắn bó tha thiết với quê hương cố quận, cho dù sống tha phương ngàn trùng xa cách , tận chân trời góc bể nào Đã bao nhiêu năm xa cách nơi chôn nhau cắt rún, chắc hẳn không phải là điều ngạc nhiên khi người thơ về thăm quê cha đất tổ và gặp đàn trẻ nhỏ chạy chơi quanh quẩn, nhìn ông như một người khách từ phương xa đến đây Cảm ơn thầy cô đã về dự