Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Bài 19: Văn bản Khi con tu hú (Tố Hữu)

HÌNH TƯỢNG NGƯỜI TÙ CÁCH MẠNG GIAI ĐOẠN 1930 - 1945Hình ảnh trên gợi cho bạn những liên tưởng gì?VĂN BẢNKHI CON TU HÚ- TỐ HỮU-Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiếng ve ngân Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào từng không... Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi. Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!I – TÌM HIỂU CHUNG1/ Tác giả	Tố Hữu (1920 – 2002), tên thật là Nguyễn Kim ThànhQuê quán: làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế.Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ (Huế), sau đó chuyển sang nhà lao Lao Bảo (Quảng Trị).Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến.Ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.Tác phẩm chính: các tập thơ Từ ấy (1937 – 1946); Việt Bắc (1946 – 1954); Gió lộng (1955 – 1961); Ra trận (1962 – 1971); Máu và hoa (1972 – 1977); Một tiếng đờn (1979 – 1992), Lao Thừa Phủ trong thời kỳ Mỹ chiếm đóngBên trong một khu nhà giam chungKhu biệt giam đối với loại tội phạm nguy hiểmCổng nhà giam các nữ phạm nhânNhà giam số 9, nơi từng giam giữ nhà thơ Tố HữuNhà lao Thừa Phủ ở đâu ?I – TÌM HIỂU CHUNG2/ Tác phẩmKhi con tu hú được sáng tác khi tác giả Tố Hữu mới bị bắt giam trong nhà lao Thừa Phủ, lúc đó là tháng 7/1939 (lúc đó ông 19 tuổi) và được in trong tập thơ Từ ấy.a/ Hoàn cảnh sáng tácCâu hỏi: Xác định nhân vật trữ tình của bài thơ.Ta – tác giả Tố HữuI – TÌM HIỂU CHUNG2/ Tác phẩmb/ Bố cục+) 6 câu thơ đầu: Tiếng chim tu hú thức dậy mùa hè rực rỡ trong lòng nhà thơ.+) 4 câu thơ cuối: Tiếng chim tu hú bừng thức khát vọng tự do cháy bỏng trong lòng người tù. 2 phần:I – ĐỌC HIỂU VĂN BẢN2/ Tác phẩmc/ Thể thơ và phương thức biều đạtThể thơ: thơ lục bátPhương thức biểu đạt: miêu tả kết hợp với biểu cảm3/ Chú thíchSGKII TÌM HIỂU BÀI THƠ 1. Ý nghĩa nhan đề:Em hiểu thế nào về ý nghĩa nhan đề của bài thơ?Là một mệnh đề phụ, chưa là câu câu nói nửa chừng gây sự chú ýTiếng chim: tín hiệu của mùa hè, tín hiệu của sự sống.2. Bức tranh mùa hè:Tiếng chim tu hú đã thúc dục tâm hồn người chiến sĩ từ trong tù một khung cảnh mùa hè như thế nào?Tiếng chim tu hú đã thúc dục tâm hồn người chiến sĩ từ trong tù một khung cảnh mùa hè 	Tìm những từ ngữ gợi tả khung cảnh?Hình ảnh : tiếng ve, lúa chiêm, bầu trời cao rộngMàu sác: bắp vàng, ánh đào, trời xanh, Âm thanh: tu hú, tiếng ve, diều sáoHương vị: lúa chín, trái cây ngọtMùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, chan hoà ánh nắngHai nét vẽ trên cao, dưới thấp nhưng thật hài hoà, thông nhấtII TÌM HIỂU BÀI THƠ 2. Bức tranh mùa hè:Thiên nhiênNgười tùTươi đẹp, tràn đầy sức sốngTrong 4 bức tường không Sức cảm nhận mãnh liệt, tinh tế của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời và đang khao khát tự do cháy bỏngTrước khung cảnh thiên nhiên đẹp như vậy, hoàn cảnh của người chiến sĩ như thế nào?Vậy bạn có nhận xét gì về tâm hồn của tác giả?II TÌM HIỂU BÀI THƠ II. TÌM HIỂU BÀI THƠ 3. Tâm trạng người tùCác bạn đọc khổ thơ cuối và cho mình biết về cách ngắt nhịp và cách dung từ của tác giả trong khổ thơ cuối này? Nêu tác dụng?Cách ngắt nhịp bất thường:6/2 ( câu 8 )3/3 ( câu 9 )Các động từ mạnh: đập tan, uấtTừ ngữ cảm thán: ôi, thôi,saoTâm trạng đau khổ, uất ức, ngột ngạtNgười chến sĩ cách mạng quá trẻ, tha thiết,yêu đời, yêu cuộc sống và khao khát tự doTâm trạng nhà thơ trong đoạn này được bộc lộ khác đoạn trên ở chỗ nào?Tếng chim tu hú ở đầu bài thơ và cuối bài thơ có gì khác nhau?Đoạn đầu: tiếng chim tu hú mở ra khung cảnh mùa hè khoáng đạt.Đoạn cuối: tiếng chim tu hú Nỗi oai oán, uất ức vì bị mất tự do Tiếng chim tu hú là tiếng gọi của tự do, tiếng gọi tha thiết của cuộc sốngIII – TỔNG KẾT1/ Nghệ thuậtThể thơ lục bát mềm mại, uyển chuyển linh hoạt.Giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán, khi tươi sáng, khoáng đạt, khi dằn vặt u uất.2/ Nội dungCả hai đoạn thơ tả cảnh và tình đều truyền cảm: cảnh thì thật đẹp, dạt dào sức sống rất gợi cảm và có hồn, tình thì sôi nổi, sâu lắng và da diết.Lòng yêu cuộc sống, niềm khát vọng tự do cháy bỏng của người chiến sĩ trong cảnh đầy tù.BÀI TẬP TRẮC NGHIỆMĐiền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu của bài thơ “Khi con tu hú”.“ Bằng tưởng tưởng, nhà thơ đã khắc hoạ một bức tranh mùa hè ” A. Tràn ngập âm thanh.B. Có màu sắc tươi sáng.C. Ảm đạm, ủ ê.D. Rộn rã âm thanh và rực rỡ màu sắc. Điền cụm từ thích hợp nhất để hoàn thành câu nhận xét về tâm trạng của nhân vật trong 4 câu thơ cuối của bài thơ “Khi con tu hú”.BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM“Những câu thơ cuối, nhà thơ đã chuyển từ giọng điệu tha thiết sang giọng điệu ”A. Dằn vặt, hối hậnB. Uất hận, sục sôi C. Tự do, tự tạiD. Thất vọng, buồn rầu Chọn đáp án đúng nhất.BÀI TẬP TRẮC NGHIỆMNghệ thuật nổi bật được sử dụng trong bài thơ là:A. Nghệ thuật tương phản, đối lậpB. Nghệ thuật liệt kêC. Nghệ thuật nhân hóa, so sánhD. Nghệ thuật điệp ngữChọn đáp án đúng nhất.BÀI TẬP TRẮC NGHIỆMNhan đề “Khi con tu hú” có đặc điểm nổi bật gì ?A. Ngắn gọn, xúc tíchB. Giai điệu vui tươi, đầm ấmC. Nhấn mạnh hình ảnh người tù cách mạng D. Mang điềm báo tốt, âm thanh trong trẻo của mùa hèChọn đáp án đúng nhất.BÀI TẬP TRẮC NGHIỆMCụm từ “đang chín” và “ngọt dần” trong 2 câu thơ đầu mang ý nghĩa gì ?A. Sự chín ngọt của trái cây, lúa thócB. Cảnh thiên nhiên mùa hè yên ảC. Thời gian trôi qua một cách chậm chạp, ngao ngánD. Cảnh sắc của mùa hè khiến tác giả thích thúHƯỚNG DẪN HỌC BÀIYêu cầu học thuộc lòng bài thơ.- Nắm được nội dung và nghệ thuật của bài thơ để thấy được tinh thần của tác giả Tố Hữu.- Hoàn thiện các bài tập trong vở bài tập.- Sưu tầm và tìm đọc các tác phẩm của Tố Hữu.- Phân tích văn bản: “ Khi con tu hú” để thấy được tinh thần ý chí cách mạng.- Soạn bài : Tức cảnh Pác Bó của Hồ Chí Minh