Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Chủ đề 1: “Tôi đi học” và “Trong lòng mẹ”, tính thống nhất về chủ đề và bố cục văn bản

Ngày soạn: 3/9 /2021 Tiết 1,2,3,4,5,6,7,8
Ngày giảng:..............
Chủ đề 1:
“TÔI ĐI HỌC” VÀ “TRONG LÒNG MẸ”, 
TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ VÀ BỐ CỤC VĂN BẢN
(Thời gian 8 tiết)
A. Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết trong bài học
- Góp phần giúp học sinh hình thành tình cảm trân trọng những kỉ niệm đối với tuổi thơ, bạn bè, mái trường và tình yêu quê hương đất nước.
- Nhận biết được chủ đề của văn bản.
- Chỉ ra tính thống nhất về chủ đề của văn bản trên cả 2 phương diện nội dung và hình thức.
- Hiểu rõ cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát nghĩa của từ ngữ.
B. Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học
Tiết 
Nội dung
1,2, 3, 4
Khởi động, hình thành kiến thức:
 Văn bản “Tôi đi học”; Tính thống nhất về chủ đề văn bản, Bố cục của văn bản 
5,6
Luyện tập: “Trong lòng mẹ”, Bố cục của văn bản
7
Vận dụng 
8
Tìm tòi, mở rộng, sáng tạo, tổng kết chủ đề
C. Bước 3: Xác định mục tiêu bài học
1. Về kiến thức:
- Học sinh cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “Tôi” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện, nghệ thuật miêu tả tâm lí của tác giả.
- Hiểu được tình cảnh đáng thương của chú bé Hồng và tâm địa độc ác xấu xa của bà cô. 
- Nắm được chủ đề của văn bản và tính thống nhất về chủ đề của văn bản. Hiểu những thể hiện của chủ đề trong 1 văn bản.
- Nắm được bố cục của văn bản, đặc biệt là cách sắp xếp nội dung trong phần thân bài, tác dụng của việc xây dựng bố cục.
 2. Về kĩ năng:
 * Kĩ năng bài học : 
- Đọc diễn cảm văn bản, phát hiện và phân tích tâm trạng nhân vật tôi - người kể chuyện. Trình bày những suy nghĩ, tình cảm về 1 sự việc trong cuộc sống của bản thân.
- Vận dụng được kiến thức vào việc tạo dựng các văn bản nói, viết đảm bảo tính thống nhất về chủ đề. 
- Biết xây dựng bố cục văn bản một cách mạch lạc, phù hợp với đối tượng và nhận thức của người đọc. 
 * Kĩ năng sống:
+ Kĩ năng giao tiếp: bộc lộ sự sẻ chia, đồng cảm, niềm hạnh phúc của nhân vật tôi lần đầu tiên đến trường;
+ KN tư duy sáng tạo: phân tích, trình bày cảm nhận về cách biểu hiện diễn biến tâm lí của nhân vật tôi và cũng là tâm trạng chung của mỗi đứa trẻ khi lần đầu tiên đến trường (Sử dụng các PP động não, thảo luận, trình bày 1 phút...)
3. Về thái độ
- Giáo dục lòng yêu mến, kính trọng thầy cô, yêu trường lớp, bạn bè.
- Giáo dục cho hs lòng yêu thương con người.
- Có ý thức sử dụng trường từ vựng một cách đúng đắn khi học văn và làm văn. 
* Tích hợp:
- Giáo dục đạo đức: 
+ Biết tôn trọng những ước mơ, khát vọng hạnh phúc của con người được đến trường
+ Giáo dục cho HS trân trọng tình mẫu tử, biết yêu thương và hiểu được giá trị của cuộc sống khi có mẹ ở bên. Biết hạnh phúc trong niềm hạnh phúc của người khác. 
+ biết tôn trọng những ước mơ, khát vọng hạnh phúc của con người được đến trường => giáo dục về giá trị TÔN TRỌNG, HẠNH PHÚC, TRÁCH NHIỆM...
+ Học sinh có trách nhiệm trong việc xác định được chủ đề, bố cục, cách liên kết, cách trình bày đoạn văn trong các văn bản được học
 4. Năng lực: 
 * Năng lực chung:
- Năng lực giải quyết vấn đề
 - Năng lực giao tiếp
 - Năng lực sử dụng ngôn ngữ
 - Thu thập kiến thức xã hội có liên quan;
 - Tự lập, tự tin, có tinh thần vượt khó;
 * Năng lực chuyên biệt:
 - Năng lực đọc hiểu văn bản
 - Năng lực sáng tạo trong cảm thụ tác phẩm
- Năng lực khái quát, tổng hợp về các tác phẩm
D. Bước 4: Xác định và mô tả mức độ yêu cầu
Mức độ nhận biết
Mức độ thông hiểu
Mức độ vận dụng và 
vận dụng cao
Nêu những nét chính về tác giả.
Chỉ ra những biểu hiện về con người tác giả được thể hiện trong tác phẩm.
Nêu những hiểu biết thêm về tác giả qua việc văn bản.
Nêu xuất xứ văn bản.
Phân tích tác động của hoàn cảnh ra đời đến việc thể hiện nội dung tư tưởng của văn bản.
Nêu những việc sẽ làm nếu ở vào hoàn cảnh tương tự của tác giả.
Xác định thể loại văn bản.
Chỉ ra những đặc điểm về bố cục, thể loại, PTBĐ của văn bản.
Đánh giá tác dụng của thể loại trong việc thể hiện nội dung văn bản.
Xác định nhân vật trữ tình. 
- Nêu cảm xúc của nhân vật trữ tình trong văn bản.
Nhận xét về tâm trạng của nhân vật trữ tình trong văn bản.
Xác định nghệ thuật, nội dung của văn bản..
- Lí giải tư tưởng của nhà văn trong văn bản.
- Đánh giá cách xây dựng hình tượng nghệ thuật.
- Nhận xét về tư tưởng của tác giả được thể hiện trong văn bản.
Nêu đặc điểm bố cục và chủ đề của văn bản.
- Phân tích những đặc bố cục, chủ đề của văn bản
- Xác định được chủ đề và bố cục của văn bản mới
E. Bước 5: Biên soạn câu hỏi/bài tập cụ thể theo các mức độ yêu cầu đã mô tả
1. Dạng bài tập nhận biết, thông hiểu
- Nêu những nét chính về tác giả. Điều đó được thể hiện ntn trong tác phẩm.
- Truyện ngắn giúp em hiểu thêm gì về tác giả?
- Truyện được viết trong hoàn cảnh nào?
- Nhân vật trữ tình trong truyện là ai?
- Hiểu như thế nào về tính thống nhất chủ đề của văn bản? 
- Tính thống nhất thể hiện ở những phương diện nào trong văn bản?
? Vì sao vb lại phải trình bày theo bố cục? Mỗi Vb trình bày theo bố cục có góp phần vào thể hiện tính thống nhất chủ đề không?
2. Dạng bài tập vận dụng
- Nếu ở vào hoàn cảnh tương tự của nhân vật, em sẽ làm gì?
- Em có nhận xét gì về tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ?
- Em có nhận xét gì về tư tưởng của tác giả được thể hiện trong văn bản?
- Nêu sự giống nhau và khác nhau giữa 2 văn bản
- Mối liên hệ giữa tính thống nhất chủ đề và bố cục văn bản?
- Hãy rút ra cách tìm hiểu truyện kí hiện đại.
- Viết đoạn văn, bài văn cảm nhận về tình mẫu tử; cảm xúc ngày đầu tiên tựu trường.
G. Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học
Tiết chủ đề : 1,2,3,4
Văn bản: TÔI ĐI HỌC
 	*HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
- Mục tiêu: tạo hứng thú, tâm thế cho học sinh; tạo tình huống/vấn đề học tập nhằm huy động kiến thức, kinh nghiệm hiện có của học sinh và nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập 
- Thời gian: 5 phút 
- Cách tiến hành:
Giáo viên chiếu tranh
? Em hãy đặt tên cho chủ đề các bức tranh 
Dự kiến trả lời: Đi học
 Vận dụng kiến thức liên môn: Môn Âm nhạc
Học sinh bộc lộ.
 Giáo viên: chốt lại và vào bài mới.
 Đối với mỗi con người, kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường bao giờ cũng vô cùng thiêng liêng và đáng nhớ. Cái cảm giác vừa quen vừa lạ, hồi hộp, lo lắng, bỡ ngỡ nó đã trở thành một dấu ấn không thể nào quên được trong cuộc đời mỗi chúng ta. Văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh sẽ đưa chúng ta về với những kỉ niệm xa xưa ấy.
*HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
- Mục tiêu: 
+ Nắm được cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Tôi đi học”.
+ Hiểu được nghệ thuật miêu tả tâm lý của trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn bản tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh.
+ Biết trình bày suy nghĩ, tình cảm về một sự việc trong cuộc sống của bản thân.
- Phương pháp/Kỹ thuật dạy học: Gợi mở, động não, nêu vấn đề, giảng bình, trình bày 1phút.
- Thời gian : . phút (tiết 1,2,3,4)
- Cách tiến hành:
* Cho HS quan sát chân dung tác giả
? Hãy giới thiệu những nét tiêu biểu về tác giả?
Trình bày.
I. Giới thiệu chung
1. Tác giả
- Thanh Tịnh (1911-1988) 
- Tên khai sinh là Trần Văn Ninh sau đổi thành Trần Thanh Tịnh. 
- Là nhà giáo, nhà văn, nhà thơ.
- Sáng tác của ông toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
* Bổ sung: Mảnh đất quê hương với thiên nhiên thơ mộng buồn lặng, với những điệu Nam ai, Nam bình, mái nhì, mái đẩy trên sông nước đã ảnh hưởng sâu sắc đến hồn thơ của Thanh Tịnh. Sáng tác của ông từ thơ đến truyện đều đậm chất trữ tình, toát lên vẻ đẹp đằm thắm và trong sáng.
 - Ông đã có mặt trên khá nhiều lĩnh vực: Truyện ngắn, thơ, ca dao, bút kí văn học. Song có lẽ thành công hơn cả là truyện và thơ.
 - Tình yêu lai láng man mác đối với làng quê thơ mộng trong những đêm trăng sáng trên sông nước, niềm đồng cảm với những con người có tâm hồn mộc mạc mà đằm thắm đã làm nên sức hẫp dẫn riêng của nhiều trang văn Thanh Tịnh, “Tôi đi học” là một truyện ngắn như thế.
? Kể tên những tác phẩm chính của Thanh Tịnh? + Quê mẹ (truyện ngắn 1941)
+ Ngậm ngải tìm trầm (truyện ngắn 1943)
+ Đi từ giữa mùa sen (truyện ngắn 1973)
? Hãy giới thiệu khái quát về truyện ngắn "Tôi đi học"?
Trình bày.
2. Tác phẩm
- Truyện ngắn đậm chất hồi kí in trong tập “Quê mẹ” -1941
? Theo em, truyện cần đọc với giọng đọc như thế nào cho phù hợp ? 
Chia sẻ.
Đây là một văn bản tự sự giàu chất trữ tình-> Đọc với giọng nhẹ nhàng, sâu lắng, ngọt ngào.
- Giọng tự truyện, cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ.
Đọc mẫu từ đầu-> Như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi.
H1: Đọc tiếp-> Lòng tôi vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào hết.
H2: Đọc phần còn lại của văn bản
H khác nhận xét, cho điểm.
Nhận xét.
? Hãy tìm 1 số từ ngữ đọc chú thích có liên quan đến kỉ niệm lần đầu tiên đi học của nhân vật “tôi” và giải thích các chú thích đó?
 Giải thích chú thích 2, 5, 6, 7 SGK
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc - chú thích
? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể?
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất. Ngôi kể này giúp cho người kể chuyện dễ dàng bộc lộ cảm xúc, tình cảm của mình một cách chân thực nhất.
? Bố cục của VB được xây dựng trên cơ sở nào?
- Theo dòng hồi tưởng của nhân vật tôi: Từ thời gian và không khí ngày tựu trường ở thời điểm hiện tại, nhân vật tôi hồi tưởng về kỉ niệm ngày đầu tiên đi học.
? Theo mạch hồi tưởng ấy em thấy văn bản xuất hiện những nhân vật nào?
- Tôi, mẹ, ông đốc, những cậu học trò...
? Nhân vật chính là ai? Vì sao em cho là như vậy?
- Tôi là nhân vật chính. Vì mọi sự việc đều được kể từ sự cảm nhận của nhân vật này.
? Từ sự cảm nhận của nhân vật “tôi” em hãy nêu bố cục của văn bản ?
- Đoạn 1: Từ đầu -> “Trên ngọn núi”: Cảm nhận của nhân vật tôi trên đường đến trường.
- Đoạn 2: Tiếp -> “Cả ngày nữa”: Cảm nhận của nhân vật tôi lúc ở sân trường. 
- Đoạn 3: Tiếp -> Hết: Cảm nhận của tôi trong lớp học. 
Chiếu, yêu cầu HS ghi.
? Văn bản là một truyện ngắn được viết theo phương thức tự sự. So với các văn bản tự sự khác em thấy văn bản “Tôi đi học” có điều gì khác biệt?
- Không xây dựng cốt truyện (không có cốt truyện) với các sự kiện nhân vật để phản ánh những xung đột xã hội.
- Xoay quanh tình huống “Tôi đi học” là những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường: Bộc lộ tâm trạng của nhân vật “tôi”.
* Bình: Đây là một truyện ngắn tuy không có nhiều sự kiện, nhân vật, xung đột mà toàn tác phẩm là những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường đầu tiên được tái hiện theo dòng hồi tưởng của kí ức mà yếu tố xuyên suốt là dòng cảm xúc thiết tha nguyên khiết của tuổi học trò trong buổi tựu trường đầu tiên.
? Từ đó em rút ra những nhận xét gì về đặc điểm của văn bản? ( Dành cho HG)
 Văn phong của Thanh Tịnh đậm chất trữ tình
(Văn bản tự sự nhưng giầu giá trị biểu cảm). 
=> Tự sự trữ tình
? Truyện được kể theo trình tự nào?
- Truyện được kể theo dòng hồi tưởng từ hiện tại nhớ về quá khứ với trình tự thời gian.
? Qua dòng hồi tưởng ấy, tác giả muốn diễn tả điều gì ?
Cảm xúc và tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên.
 Xuyên xuốt toàn bộ tác phẩm là những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường qua hồi tưởng của tác giả. Đó cũng chính là chủ đề của tác phẩm. Để hiểu rõ hơn về chủ đề, chúng ta sẽ chuyển sang phần phân tích => phần 3.
2. Kết cấu, bố cục
- Thể loại: Bút kí (Văn bản nhật dụng).
- PTBĐ: Miêu tả, biểu cảm, chứng minh.
- Bố cục: 3 phần.
Hs theo dõi phần đầu văn bản và cho biết:
 ? Kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật tôi được miêu tả ở những thời điểm nào 
Quan sát toàn bộ tác phẩm chỉ ra các thời điểm: 
- Khi cùng mẹ trên đường tới trường.
- Lúc ở sân trường
- Khi ngồi trong lớp học.
3. Phân tích
3.1. Tâm trạng của nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên.
? Những gì đã gợi lên trong lòng tôi kỷ niệm về ngày đầu tiên đi học? Vì sao nỗi nhớ buổi tựu trường đầu tiên lại được khơi nguồn từ hình ảnh ấy
- Chuyển biến của cảnh vật sang thu, hình ảnh các em nhỏ núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường...
? Những kỉ niệm lần đầu tiên đi học được gắn với thời gian, không gian cụ thể nào ? Vì sao thời gian, không gian ấy lại trở thành kỷ niệm trong trí tưởng tượng của tôi ?
- Thời gian: buổi mai đầy sương thu và gió lạnh...
- Không gian: trên con đường làng dài và hẹp......
=> Đó là thời điểm, nơi chốn gần gũi, quen thuộc gắn liền với tuổi thơ, gắn với tình yêu quê hương của tác giả.
? Đắm mình trong không gian gợi kỉ niệm ấy, nhân vật tôi có cảm xúc ra sao ? Cảm xúc ấy được diễn tả cụ thể qua hình ảnh như thế nào?
- Nao nức-> như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
? Hãy phân tích nét đặc sắc của câu văn đó?
- Hình ảnh so sánh rất đẹp gắn với cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng, trữ tình kết hợp với nghệ thuật nhân hóa tạo ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc.
 Ngay từ những dòng đầu của tác phẩm, những câu văn thấm đẫm chất trữ tình như một cánh cửa dịu dàng mở ra dẫn người đọc vào một thế giới đầy ắp những sự vật, những con người, những cung bậc tình cảm đẹp đẽ trong sáng, đáng nhớ. Quá khứ được đánh thức với bao kỉ niệm ùa về. Cả một chuỗi tâm trạng lần lượt hiện lên trên từng trang truyện.
a. Khơi nguồn kỉ niệm: ( 5’)
- Thời điểm gợi nhớ: cuối thu.
- Cảnh thiên nhiên: Biến chuyển của cảnh vật sang thu.
- Cảnh sinh hoạt: Hình ảnh những em bé núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường.
? Tìm câu văn miêu tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật tôi trên đường đến trường?
Dùng bút chì gạch chân từ ngữ quan trọng.
+ Cảm nhận con đường làng vốn quen thuộc tự nhiên thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi.
+ Cảm thấy mình đứng đắn trang trọng trong bộ quần áo với mấy quyển vở mới trên tay
+ Thận trọng nâng niu mấy quyển vở, vừa lúng túng, vừa muốn thử sức, muốn kiểm định mình khi xin mẹ được cầm cả bút thước như các bạn khác.
? Hãy chỉ ra ý nghĩa của hai chi tiết sau :
(Dành cho HS khá, giỏi)
- Con đường quen........lạ
- Cảm thấy trang trọng............
=> Đó là dấu hiệu sự đổi khác trong tình cảm và nhận thức của cậu bé => Tất cả những cảm giác ấy do một sự kiện quan trọng: hôm nay tôi đi học.
Gợi ý: 
? Theo em vì sao nhân vật tôi lại có những cảm giác ấy?
 Đó là dấu hiệu sự thay đổi trong tình cảm và nhận thức của cậu bé chứng tỏ cậu bé có chí học hành, có tinh thần tự lực, không muốn thua kém bạn bè.
? Qua những chi tiết, em cảm nhận được tâm trạng, cảm giác của nv tôi lúc này như thế nào? Vì sao tôi có tâm trạng đó?
- Đó là cảm giác hồi hộp lạ thường. Tất cả những cảm giác ấy do một sự kiện quan trọng hôm nay tôi đi học. Vì đối với một em bé mới chỉ biết chơi đùa qua sông thả diều, ra đồng chạy nhảy với các bạn, hôm nay đi học quả là sự kiện lớn, một bước ngoặt của tuổi thơ. Vì thế hôm nay cậu cảm thấy mình đứng đắn chững trạc trang trọng hơn trong bộ quần áo mới, vì thế tôi muốn thử sức mình.
Cảm giác này được tg ghi lại thật tinh tế, chân thực
* Đưa câu hỏi lên bảng phụ (Dành cho HS khá giỏi) 
? Trong cái ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ: Chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước. Tác giả viết “Ý nghĩ ấy thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi”. Em hãy phân tích ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong câu văn?
- Hình ảnh so sánh đẹp, xác thực gắn liền với thiên nhiên tươi đẹp, mềm mại=> Câu văn giàu chất thơ, giàu chất tạo hình, khẳng định một kỉ niệm đẹp, đề cao sự học hành của con người.
* Bình: Tâm trạng được bộc lộ theo dòng hồi tưởng, kết hợp hài hòa giữa kể và tả, bộc lộ cảm xúc góp phần quan trọng tạo nên chất trữ tình của tác phẩm=> Điều đó tiếp tục được khẳng định ở phần sau của văn bản.
b. Khi cùng mẹ đi trên đường tới trường (18’)
- Con đường làng vốn quen thuộc tự nhiên thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi.
- Đứng đắn chững chạc, trang trọng hơn. 
- Muốn làm người lớn, muốn khẳng định mình.
-> Hồi hộp, phấn chấn lạ thường 
-> Những cảm giác tinh tế, chân thực
TÔI ĐI HỌC (tiết 2)
 Quan sát đoạn văn: trước sân trường -> cả ngày cơ mà.
? Cảnh sân trường Mĩ Lí lưu lại trong tâm trí tôi có gì nổi bật? Cảnh tượng ấy phản ánh điều gì?
Liệt kê các chi tiết.
- Bỗng thấy sân trường hôm nay dày đặc cả người, ai cũng áo quần sạch sẽ gương mặt vui tươi sáng sủa.
- Nhìn ngôi trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hòa Ấp.
-> Phản ánh không khí đặc biệt của ngày hội khai trường từ xưa đến nay ở nước ta.
? Ngôi trường được so sánh với cái đình làng, theo em sự so sánh ấy có ý nghĩa như thế nào?
- Diễn tả cảm xúc trang nghiêm về mái trường và đề cao tri thức con người trong trường học.
? Cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi cũng như các bạn nhỏ khác lúc này được miêu tả như thế nào?
- Cảm thấy mình nhỏ bé đâm ra lo sợ vẩn vơ, bỡ ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám nhìn một nửa hay chỉ dám đi từng bước nhẹ.
- Họ như những con chim non....... e sợ. 
? Chỉ ra cái hay của hình ảnh so sánh “Họ như con chim .... e sợ”? 
- Sự so sánh chính xác, sinh động, tinh tế miêu tả đúng tâm trạng của các em nhỏ lần đầu tiên tới trường.
* Bình: Câu văn gợi sự liên tưởng về một thời tuổi thơ đứng dưới mái trường mến yêu. Mỗi một học trò hồn nhiên ngây thơ như một cánh chim đầy khát vọng với biết bao bồi hồi lo lắng nhìn bầu trời tri thức cao rộng, chân trời học vấn mênh mang.
? Khi nghe tiếng trống trường nhân vật tôi có những biểu hiện ntn?
 Khi hồi trống thúc vang, học trò cũ bước vào lớp thì cái cảm giác chơ vơ ập đến khiến chú bé và các cậu trò mới đều lúng túng.
? Tâm trạng đó tiếp tục được thể hiện ntn khi nghe ông đốc gọi tên?
Khi ông đốc đọc tên từng người, tôi cảm thấy như quả tim tôi ngừng đập đến quên cả mẹ đứng sau tôi. Khi nghe gọi đến tên tôi tự nhiên giật mình lúng túng. Được mọi người ngắm nhìn nhiều hơn hết, đã lúng túng chúng tôi càng lúng túng hơn.
- Bỗng cảm thấy sợ khi sắp rời bàn tay mẹ. Những tiếng khóc nức nở hay thút thít cứ bật ra tự nhiên như phản ứng dây chuyền. Cảm thấy chưa lần nào xa mẹ như lần này.
? Trong những từ ngữ miêu tả tâm trạng, từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần nhất? hãy phân tích tác dụng của việc lặp từ đó?
- Riêng từ “lúng túng” điệp tới 4 lần:
+ Chung quang là những cậu bé vụng về lúng túng như tôi cả.
+ Nghe gọi đến tên tôi tự nhiên giật mình và lúng túng
+ Chúng tôi được người lạ ngắm nhìn đã lúng túng, càng lúng túng hơn.
* Bình: Đây là một từ có ý nghĩa khái quát, giúp ta hiểu sâu thêm nỗi lòng của nhân vật và tài năng của nhà văn trong việc diễn tả tinh tế cái vụng về, bỡ ngỡ, nỗi sợ sệt, lo âu của những đứa trẻ. 
? Có nhận xét cho rằng: Tiếng khóc của các cậu trò nhỏ như một phản ứng dây truyền, rất tự nhiên, rất ngây thơ, giàu ý nghĩa. Theo em nhận xét đó có đúng không? Vì sao?
Thảo luận, cử đại diện trình bày.
- Vừa lúc nãy, trên đường tới trường các cô còn náo nức, muốn tỏ ra mình đã lớn, cũng vừa lúc nãy, cảm thấy hãnh diện vì nhiều người chú ý, mà giờ đây lại khóc => tiếng khóc như phản ứng dây chuyền rất tự nhiên, ngây thơ và rất giàu ý nghĩa:
+ Đó là tiếng khóc của sự nuối tiếc những ngày chơi đùa thoải mái, sự lưu luyến những người thân.
+ Cũng là tiếng khóc của sự e sợ trước một thời kì thử thách, trước không ít khó khăn của thế giới học đường hay đây là tiếng khóc của niềm vui, niềm quan tâm để bước vào một thế giới khác lạ đầy hẫp dẫn
+ Báo hiệu sự trưởng thành. 
? Nhận xét từ ngữ và biện pháp miêu tả của tác giả trong đoạn văn trên? Qua đó tác giả đã làm nổi bật tâm trạng của nhân vật tôi ntn?
- Tác giả đã sử dụng một loạt động từ đặc tả tâm trạng, cảm giác như: cảm giác ngập ngừng, e sợ, bỡ ngỡ, rụt rè, lúng túng, dềnh dàng, run run...
=> Miêu tả tinh tế, chân thực, chính xác tâm trạng của nhân vật tôi.
 *Bình: Một lần nữa ta lại thấy cây bút văn xuôi Thanh Tịnh truyền cảm biết bao, trữ tình biết bao, thấu tỏ lòng người biết bao. Ta thấy ông đâu phải là viết văn mà đang sống lại những kỉ niệm của chính mình. Ông giãi bày tuổi thơ của chính mình. Những kỉ niệm ấy trong sáng chân thực đến vô cùng.
? Tâm trạng của nhân vật tôi trong đoạn văn gợi trong lòng người đọc suy nghĩ gì?
- Là tâm trạng của bất cứ ai từng cắp sách đến trường=> làm sống lại kỷ niệm của chính mình=> điều này khiến cho tác phẩm có sức sống đặc biệt trong lòng người đọc.
Phút cuối của buổi tựu trường cảm xúc của nhân vật tôi càng trong sáng và chân thực hơn.
Theo dõi đoạn cuối.
I.Giới thiệu chung
II. Đọc - hiểu văn bản
3. Phân tích
c. Khi đứng giữa sân trường: (20’)
- Cảm thấy ngôi trường vừa cao, vừa sạch sẽ, vừa oai nghiêm.
-> Không khí cuả ngày hội tựu trường: náo nức, vui vẻ nhưng cũng rất trang trọng.
- Lo sợ vẩn vơ
- Khi nghe tiếng trống trường: chơ vơ, vụng về.
- Nghe gọi tên: Hồi hộp lúng túng, quả tim như ngừng đập.
- Cảm thấy sợ khi sắp rời bàn tay mẹ -> nức nở khóc.
- Một loạt động từ đặc tả, miêu tả chân thực, chính xác, tinh tế, phép so sánh đặc sắc 
=> tâm trạng lúng túng, rụt rè, lo lắng, sợ hãi thể hiện cảm xúc hồn nhiên, trong sáng của tuổi thơ.
? Tìm những chi tiết, hình ảnh. cảm xúc, tâm trạng của nhân vật tôi khi ngồi trong lớp học? Tại sao nhân vật tôi có cảm giác đó?
- Thấy mùi hương lạ xông lên trong lớp bàn ghế chỗ ngồi tự nhiên lạm nhận làm vật riêng của mình
- Nhìn người bạn không cảm thấy xa lạ chút nào
- Chăm chỉ nhìn thầy viết và lẩm nhẩm học vần
 + Lạ bởi lần đầu tiên được vào lớp học.
 + Gần gũi bởi tôi ý thức được rằng mọi thứ sẽ gắn bó, thân thiết với mình bây giờ và mãi mãi.
 + T/c của tôi trong sáng, hồn nhiên, chân thực.
? Đoạn văn kết thúc bằng những hình ảnh đẹp và nhiều ý nghĩa. Đó là những hình ảnh nào? Những hình ảnh ấy giúp em hiểu thêm gì về nhân vật tôi ?
- Chú chim hót....... bay cao.
- Kỉ niệm bẫy chim
- Tiếng phấn...
=> Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ, bắt đầu trưởng thành trong nhận thức và bắt đầu vào việc học hành. Phải chăng đay là phút sang trang của một tâm hồn trẻ dại, tạm biệt thời thơ ấu để bước vào thế giới tuổi học trò đầy khó khăn mà biết bao hấp dẫn.
- Ngoài nhân vật tôi còn có các nhân vật khác: Ông đốc, phụ huynh, thầy giáo.
d. Khi ngồi trong lớp đón giờ học đầu tiên (8’)
- Xốn sang những cảm giác lạ, quen, ngỡ ngàng, gần gũi. 
=> Kỉ niệm đẹp chân thực, trong sáng đến vô cùng.
? Hình ảnh những người lớn hiện ra trong kí ức tuổi thơ của nhân vật tôi như thế nào?
- Ông đốc: Nhìn các em với cặp mắt hiền từ và cảm động, lời nói khẽ khàng đầy yêu thương, lại tươi cười nhẫn nại dỗ dành các em khóc vì phải xa mẹ.
- Thầy giáo: Gương mặt tươi cười đón các em trước cửa lớp.
- Phụ huynh: Dẫn các em đến trường chu đáo.
- Mẹ: ân cần dịu dàng.
? Em có cảm nhận như thế nào về tình cảm của những người lớn đối với những em bé lần đầu đi học?
Trình bày.
* Bình: Nếu ví các em nhỏ ngày đầu tiên đi học là những cánh chim đang chập chững rời tổ để bay vào bầu trời bao la đầy nắng và gió thì cha mẹ, thầy cô chính là những bàn tay nâng đỡ, những làn gió đưa, những tia nắng soi đường để cánh chim được cất lên mạnh dạn khoáng đạt trên bầu trời. Nhờ những bàn tay, những làn gió mát, những tia nắng chứa chan tình thương và trách nhiệm ấy, cậu học trò trong câu chuyện này đã nhanh chóng hoà nhập vào cái thế giới kì diệu của mái trường.
3.2. Hình ảnh những người lớn trong buổi học đầu tiên của các em (5’)
- Tất cả đều dịu dàng, yêu thương, chăm chút, khuyến khích các em. 
*Bài tập nhanh:
 Những nhận định sau đây về văn bản “Tôi đi học” là đúng hay sai?
STT
Nhận định
Đúng
Sai
1
Phương thức biểu đạt của văn bản là tự sự kết hợp với miêu tả, thuyết minh.
2
Văn bản rất giàu chất thơ.
3
Văn bản sử dụng các số liệu minh chứng phong phú và giàu sức thuyết phục
4
Những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng tôi là tình yêu và niềm trân trọng sách vở, bàn ghế, lớp học, bạn bè, thầy giáo, gắn liền với mẹ và quê hương, cảm xúc trong sáng về tuổi thơ và mái trường quê hương.
Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn?
? Tìm những hình ảnh so sánh được nhà văn sử dụng trong bài?
- Dùng kthuật thi đọc nhanh, tìm đúng hướng dẫn.
- Cách tiến hành: mỗi đội ghi câu văn có chứa hình ảnh so sánh ra giấy. Đội nào tìm được đúng, nhanh và chứa nhiều câu chứa hình ảnh so sánh sẽ thắng cuộc.
=> Trong truyện có 12 lần tg sử dụng biện pháp tu từ so sánh.
? Em học tập được gì qua nghệ thuật kể chuyện của nhà văn?
=> Muốn kể chuyện hay cần có nhiều kỉ niệm và giàu cảm xúc 
4. Tổng kết
4.1. Nghệ thuật
- Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của ngày đầu tiên đi học.
- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so sánh độc đáo ghi lại dòng liên tưởng, hồi tưởng của nhân vật tôi.
- Giọng điệu trữ tình trong sáng.
- Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí tinh tế, nhẹ nhàng tha thiết.
- Bố cục truyện theo dòng hồi tưởng cảm xúc.
?Nêu ý nghĩa văn bản?
? Những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng tôi là những cảm giác nào?
- Tình yêu và niềm trân trọng sách vở, bàn ghế, lớp học, bạn bè, thầy giáo, gắn liền với mẹ và quê hương.
- Cảm xúc trong sáng về tuổi thơ và mái trường quê hương.
? Từ đó em cảm nhận gì về nhân vật?
 Hồn nhiên, ngây thơ, tình cảm trong sáng, không chỉ yêu TN tuổi thơ mà còn yêu sự học hành để trưởng thành. Là người giàu tình cảm, cảm xúc
? Viết đoạn văn từ 5- 7 câu ghi lại ấn tượng đẹp trong buổi tựu trường đầu tiên?
- Báo cáo kết quả chuẩn bị ở nhà.
- Bài HS đã gửi qua trường học kết nối.
- Chọn khoảng 3 bài tiêu biểu chiếu lên màn hình.
- HS khác nhận xét về hình thức và nội dung viết đoạn văn.
- GV chốt động viên.
 HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
- Mục tiêu: ý thức vận dụng nội dung bài học vào đọc, hiểu văn bản tự sự.
- Phương pháp: vấn đáp.
- Phương tiện: Máy chiếu
- Kĩ thuật: động não, trình bày một phút.
GV Hệ thống lại toàn bộ nội dung của bài học
 ? Khái quát lại cảm nhận của tôi khi ở sân trường và trong lớp học
 ? Tình cảm của những người lớn đối với các em nhỏ trong ngày khai trường
 ? Ý nghĩa văn bản
? Từ văn bản em có suy nghĩ gì về sự quan tâm của nhà nước ta đối với giáo dục ngày nay.
 HS : Nêu suy nghĩ. 
4.2. Nội dung- Ý nghĩa văn bản
 * Nội dung : Ghi lại kỷ niệm trong sáng của tuổi học trò trong ngày tựu trường hết sức chân thực, tinh tế qua dòng hồi ức của nhà văn .
 * Ý nghĩa: Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh.
*Luyện tập
- Buổi tựu trường đầu tiên sẽ mãi không thể nào quên trong kí ức của nhà văn Thanh Tịnh .
Hoạt động tiếp nối: (củng cố, hướng dẫn về nhà)
- Học, hoàn thành bài tập
- Tìm đọc tư liệu về văn bản
- Chuẩn bị cho hoạt động sau: Tính thống nhất về chủ đề văn bản.
 Phần I: Chủ đề văn bản
 ? Đọc lại văn bản "Tôi đi học" của Thanh Tịnh cho biết tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thở thiếu thời của mình?
? Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong lòng tác giả?
? Em hãy phát biểu chủ đề của văn bản này?
? Vậy theo em chủ đề của văn bản là gì?
Phần II: Tính thống nhất về chủ đề văn bản
? Nhan đề của VB cho em biết gì ?
? Em có nhận xét gì về trình tự kết cấu VB ? Kỷ niệm nào được tái hiện qua hồi tưởng của “Tôi”.
? Cùng với những Khái niệm là những cảm xúc in sâu trong kí ức, Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật tôi suốt cuộc đời?
Ngày dạy:..................
TÍNH THỐNG NHẤT VỀ CHỦ ĐỀ CỦA VĂN BẢN (Tiết 3,4)
 Tự học có hướng dẫn: CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT NGHĨA CỦA TỪ NGỮ
Hoạt động gv và hs
Nội dung
? Đọc lại văn bản "Tôi đi học" của Thanh Tịnh cho biết tác giả nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thở thiếu thời của mình?
? Tác giả đã nhớ lại những kỉ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình ?
Kỉ niệm sâu sắc ngày đầu tiên đi học.
? Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng gì trong lòng tác giả?
Trình bày:
- Những cảm xúc hồi hộp, bỡ ngỡ.
- Những kỷ niệm đã theo suốt cuộc đời.
Như vậy, đối tượng và vấn đề chính mà văn bản biểu đạt gọi là chủ đề của văn bản. Vậy thế nào là chủ đề của văn bản?
Trình bày.
Bất cứ văn bản nào cũng phải có chủ đề, song để tạo nên một văn bản thì yêu cầu đặt ra là văn bản phải có tính thống nhất về chủ đề -> Điều này giúp ta phân biệt văn bản với những câu hỗn độn, với những chuỗi bất thường về nghĩa. 
Yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK-12
Đọc ngữ liệu SGK.
? Căn cứ vào đâu em biết văn bản "Tôi đi học" nói lên những kỉ niệm của tác giả về buổi đầu tiên đến trường?
Gợi ý: Chú ý nhan đề, các từ ngữ, các câu văn, trình tự kết cấu trong văn bản... 
? Nhan đề của văn bản cho em biết gì ?
? Em có nhận xét gì về trình tự kết cấu văn bản ? Kỷ niệm nào được tái hiện qua hồi tưởng của “ Tôi” ?
-> Đó là trình tự những kỉ niệm được tái hiện:
 Kỉ niệm trên con đường làng: cảm nhận về sự thay đổi
 Kỉ niệm khi đứng ở sân trường: Cảm nhận về ngôi trường, khi xếp hàng vào lớp.
 Kỉ niệm buổi học đầu tiên cảm thấy xa mẹ...
? Cùng với những kỷ niệm là những cảm xúc in sâu trong kí ức. Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng đó in sâu trong lòng nhân vật tôi suốt cuộc đời?
 Những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường...
 Lần đầu tiên đến trường, đi học, 2 quyển vở mới...
 Hôm nay tôi đi học...,Tôi quên thế nào được cảm giác trong sáng ấy.., Đoạn miêu tả: mang sách vở ...
? Tìm các từ ngữ các chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật tôi khi cùng mẹ tới trường và khi cùng các bạn vào lớp?
Các từ láy: náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã.
...cảm thấy chơ vơ..., vụng về lúng túng...tiếng trống thúc vang dội vào lòng tôi...quả tim ngừng đập ...lúng túng...bật khóc.
? Cách triển khai nội dung văn bản có đảm bảo cho tính thống nhất của chủ đề văn bản không ?
=> Tập trung làm rõ những kỉ niệm và Cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên, được xuyên suốt trong văn bản => Tạo tính thống nhất về chủ đề của văn bản.
? Phải làm như thế nào để tìm hiểu tính thống nhất của văn bản.
=> Phải lưu ý tìm hiểu nhan đề, quan hệ giữa các phần của văn bản: phát hiện các câu, các từ ngữ tập trung biểu hịên chủ đề đó như thế nào.
? Em hiểu như thế nào về tính thống nhất chủ đề của văn bản? 
=> Biểu đạt chủ đề xác định: ý đồ, ý kiến, cảm xúc nhất quán, không xa rời hoặc lạc sang chủ đề khác.
? Tính thống nhất này thể hiện ở những phương diện nào trong văn bản?
- Phương diện ND: Các phần cùng nói về 1 vấn đề ( đặt được nhan đề).
- Phương diện đối tượng: Xoay quanh nhân vật chính
- Phương diện HT: Từ ngữ, câu,