Giáo án Sinh học Lớp 8 - Chủ đề 13: Sinh sản - Năm học 2020-2021

Ngày soạn: 20/4/2021
CHỦ ĐỀ 13: SINH SẢN
(Kèm theo Công văn số 2214/SGDĐT-GDTrH ngày 3/11/2020 của Sở GD&ĐT Bình Định)
Tổng số tiết: 2 từ tiết: 63 đến tiết: 64
Giới thiệu Chủ đề/Bài học: Hệ cơ quan đảm nhiệm chức năng sinh sản giúp duy trì nòi giống đó là hệ sinh dục. Khi cơ thể bước vào tuổi dậy thì, có nhiều thay đổi cả về hình thái, tâm sinh lí. Ở độ tuổi này, cơ thể bắt đầu có khả năng có con. Khi trứng rụng, nếu được thụ tinh sẽ phát triển thành thai; nếu không được thụ tinh sẽ xảy ra hiện tượng kinh nguyệt.
I. Mục tiêu
1. Kiến thức, kĩ năng, thái độ
- Kiến thức 
+ HS nêu được các bộ phận của cơ quan sinh sản ở nam và ở nữ và chức năng của từng bộ phận
+ Biết cách vệ sinh thân thể, đặc biệt là nữ ở tuổi dậy thì vào những ngày có kinh nguyệt.
+ Nêu được điều kiện để trứng được thụ tinh và phát triển thành thai
+ Trình bày được sự nuôi dưỡng thai trong quá trình mang thai và điều kiện đảm bảo cho thai phát triển.
+ Giải thích được hiện tượng kinh nguyệt.
- Kỹ năng
Rèn cho HS các kĩ năng
+ Tìm kiếm và xử lí thông tin khi đọc SGK, quan sát tranh ảnh 
+ Giao tiếp, hợp tác, lắng nghe tích cực trong hoạt động nhóm.
+ Tự tin trong trình bày ý kiến trước tổ, lớp. 
- Thái độ
+ Giáo dục HS ý thức giữ gìn vệ sinh kinh nguyệt.
+ Có ý thức xây dựng lối sống lành mạnh, tình bạn trong sáng.
2. Định hướng các năng lực có thể hình thành và phát triển
 - Năng lực tự học, hợp tác nhóm, giao tiếp
 - Năng lực tìm tòi kiến thức qua quan sáttranh ảnh
 - Năng lực liên hệ thực tế để giải quyết vấn đề
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. Giáo viên
* ĐDDH 
- Tranh H60.1,2; H61.1,2 
- Tranh vẽ các hình H62.1, H62.2, H62.3
* Phương án tổ chức lớp học: trực quan, vấn đáp – tìm tòi, hoạt động cá nhân, thảo luận nhóm
2. Học sinh 
- Ôn lại kiến thức về tuyến sinh dục
- Tìm hiểu trước bài mới 60,61,62.
- Thực hiện trước các phần qtr187,190,193,194SGKvào vở bài tập
III. Tiến trình dạy học
Nội dung, phương thức tổ chức hoạt động học tập của học sinh
Dự kiến sản phẩm, đánh giá kết quả hoạt động
HĐ1: TÌNH HUỐNG XUẤT PHÁT (5 phút)
Mục tiêu hoạt động: Tạo tình huống có vấn đề à vào chủ đề mới
- Nhắc lại đặc điểm của 2 tuyến sinh dục 
- Tuyến sinh dục thuộc loại tuyến gì? Vì sao?
- Nguyên nhân nào dẫn tới sự biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì của nam và nữ?
=>Vì sao phụ nữ lại có khả năng có thai và sinh con? Trong thời gian mang thai thì không có kinh nguyệt? Cơ quan sinh dục có cấu tạo như thế nào? Ta lần lượt tìm hiểu qua chủ đề 13
* Dự kiến sản phẩm
 Câu trả lời đúng
* Đánh giá kết quả hoạt động Giáo viên đưa ra đáp án đúng, khen thưởng cho học sinh trả lời đúng. Đồng thời giáo viên dẫn dắt vào nội dung bài mới. 
HĐ2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (70 phút)
NỘI DUNG 1. CƠ QUAN SINH DỤC NAM- CƠ QUAN SINH DỤC NỮ (35 phút)
Mục tiêu hoạt động: Nêu được các bộ phận của cơ quan sinh dục nam, chức năng của các bộ phận và vai trò của tinh hoàn
I. Cơ quan sinh dục nam
* Yêu cầu HS nghiên cứu kĩ tranh H60.1, thảo luận nhóm, thống nhất bài tập điền từ vào vở bài tập
* Gọi đại diện các nhóm lần lượt trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
(Thứ tự đúng: tinh hoàn, mào tinh, bìu, ống dẫn tinh, túi tinh)
- Cơ quan sinh dục nam gồm những bộ phận nào ?
- Nêu chức năng của từng bộ phận
* Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II và quan sát tranh vẽ H60.2 SGK, trả lời các câu hỏi sau:
- Tinh trùng được sản sinh ở đâu? Khi nào? 
- Tinh trùng có đặc điểm về hình thái cấu tạo và hoạt động sống như thế nào?
(Tinh trùng là những tế bào rất nhỏ, dài 0,06mm gồm: đầu, cổ và đuôi dài. Đầu chứa nhân.Nhờ sự chuyển động của đuôi, mà tinh trùng di chuyển được với tốc độ 3-4mm/phút trong âm đạo, tử cung vào ống dẫn trứng. Tinh trùng sống được từ 3-4 ngày trong cơ quan sinh dục nữ)
-Có mấy loại tinh trùng?
* GV bổ sung hoàn thiện kiến thức.
* Dự kiến sản phẩm
Thảo luận nhóm hoàn thành bài tập
- Gồm: tinh hoàn, mào tinh, bìu, ống dẫn tinh, túi tinh, tuyến hành, tuyến tiền liệt
 - Tinh hoàn là nơi sinh tinh trùng, bắt đầu từ tuổi dậy thì
- Tinh trùng là những tế bào rất nhỏ, gồm: đầu, cổ, đuôi dài,chuyển động được
- Có 2 loại: tinh trùng X và tinh trùng Y
* Đánh giá kết quả hoạt động
Đánh giá kết quả cá nhân và nhóm
Đánh giá cả lớp
II. Cơ quan sinh dục nữ
* Yêu cầu HS quan sát và nghiên cứu kĩ tranh H61.1, thảo luận nhóm, thống nhất bài tập điền từ phần qtr190
* Gọi đại diện các nhóm lần lượt trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung
(Thứ tự đúng: buồng trứng, phễu dẫn trứng, tử cung, âm đạo,cổ tử cung, âm vật, ống dẫn nước tiểu, lỗ âm đạo)
- Cơ quan sinh dục nữ gồm những bộ phận nào ?
- Chức năng cơ bản của từng bộ phận là gì ?
* Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin mục II và quan sát tranh vẽ H61.2 SGK, trả lời các câu hỏi sau:
- Trứng được sinh ra ở đâu và bắt đầu từ khi nào?
- Trứng có đặc điểm gì về cấu tạo và hoạt động sống?
* Bổ sung:Trứng sống được 2 – 3 ngày và chỉ có khả năng thụ tinh trong vòng 1 ngày, nếu gặp tinh trùng.
- Trong cuộc đời người phụ nữ, có bao nhiêu trứng lúc trưởng thành?
(Có khoảng 400trứng)
* Dự kiến sản phẩm
Thảo luận nhóm hoàn thành bài tập
- Gồm: 2 buồng trứng, 2 ống dẫn trứng, tử cung, âm đạo, các tuyến tiền đình. 
- Buồng trứng sản sinh ra trứng bắt đầu từ tuổi dậy thì.
- Tế bào trứng nhỏ, chứa nhiều tế bào chất. 
- Trứng được thụ tinh sẽ phát triển thành thai ở tử cung)
* Đánh giá kết quả hoạt động
Đánh giá kết quả cá nhân và nhóm
Đánh giá cả lớp 
LUYỆN TẬP (5 phút)
Mục tiêu hoạt động: Củng cố kiến thức vừa học được vào làm bài tập
1/ Hãy trình bày chức năng và hoạt động của tinh hoàn và buồng trứng.
2/ Chọn đáp án đúng trong các câu sau:
1: Bao da bao bọc tinh hoàn được gọi là:
A: Mào tinh hoàn. B: Tinh trùng.
C: Bìu. D: Nang tinh hoàn
2:Bộ phận nào dưới đây là tuyến sinh dục nữ :
A : Buồng trứng. B: Ống dẫn trứng.
C : Tử cungD : Âm đạo
3:Bộ phận nhận trứng khi trứng chín và rụng :
A: Buồng trứng. B: Tử cung.
C: Âm đạo. D: Phễu dẫn trứng 
* Dự kiến sản phẩm
Đáp án đúng
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
NỘI DUNG 2: THỤ TINH, THỤ THAI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THAI (35 phút)
Mục tiêu hoạt động: Nêu được khái niệm thụ tinh, thụ thai. Chỉ ra được những điều kiện cần cho sự thụ tinh và thụ thai. HS trình bày được sự nuôi dưỡng thai trong quá trình mang thai và những điều kiện đảm bảo cho thai phát triển tốt. Giải thích được hiện tượng kinh nguyệt
I. Thụ tinh và thụ thai
* HS nghiên cứu thông tin mục I SGK, quan sát hình 62.1, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi sau: 
- Thế nào là sự thụ tinh?
- Thế nào là sự thụ thai?
- Điều kiện cần cho sự thụ tinh là gì?
- Điều kiện cho sự thụ thai là gì?
* GV liên hệ vận dụng vào thực hiện kế hoạch hóa gia đình và tác hại của việc nạo phá thai.
* Khi trứng được thụ tinh, bao noãn biến thành thể vàng, thể vàng tiết hoocmôn duy trì ổn định tử cung và còn kìm hãm tuyến yên không tiết hoocmôn kích thích trứng rụng nữa.
* Dự kiến sản phẩm
 -Thụ tinh: là sự kết hợp giữa trứng và tinh trùng tạo thành hợp tử
- Thụ thai: hợp tử bám vào lớp niêm mạc tử cung, làm tổ, phát triển thành thai
ž Điều kiện: 
+ Trứng rụng trong vòng 1 ngày,
+ Tinh trùng có trong cơ quan sinh dục nữ trong vòng 3-4 ngày 
+ TT gặp trứng ở 1/3 ống dẫn trứng ở phía trên
ž Hợp tử phải bám được vào thành tử cung
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
II. Sự phát triển của thai
* Yêu cầu HS đọc thông tin mục II kết hợp quan sát hình H62.2, trả lời các câu hỏi sau:
- Trong quá trình phát triển thai lấy chất dinh dưỡng ở đâu ?
- Quá trình phát triển của thai diễn ra như thế nào?
- Trong tử cung của mẹ, thai được bảo vệ như thế nào ?
- Thời gian mang thai của người mẹ bao lâu ?
- Sức khỏe của người mẹ ảnh hưởng như thế nào đối với sự phát triển của thai? Cần làm gì để thai phát triển tốt?
- Trong quá trình mang thai, người mẹ nên tránh những điều gì ?
* GV phân tích, bổ sung,khắc sâu kiến thức 
* Dự kiến sản phẩm
- Thai thực hiện trao đổi chất với cơ thể mẹ qua nhau thai.
-Trong tử cung, các tế bào của thai phân chia không ngừng hình thành 3 lớp tế bào g hình thành các bộ phận của cơ thể.
- Được che chở trong nước ối đảm bảo thai phát triển dễ dàng và tránh những va chạm cơ học
- Thời gian phát triển khoảng 280 ngày
ž Mẹ khỏe mạnh g thai phát triển tốt, nên người mẹ cần bồi dưỡng đủ chất và đủ lượng để đảm bảo đủ dinh dưỡng cho thai phát triển tốt.
- Người mẹ mang thai không được: hút thuốc, uống rượu, bia, vận động mạnh
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
III. Hiện tượng kinh nguyệt
* Yêu cầu HS đọc thông tin mục III SGK, quan sát hình H62.3,trả lời các câu hỏi sau:
- Hiện tượng kinh nguyệt là gì?
- Hiện tượng kinh nguyệt xảy ra khi nào?
(Giai đoạn dậy thì chính thức ở con gái và có khả năng sinh con)
- Do đâu có kinh nguyệt?
* GV liên hệ, giáo dục giới tính, vệ sinh kinh nguyệt, sức khỏe sinh sản, 
* Dự kiến sản phẩm
- Là hiện tượng trứng không được thụ tinh, lớp niêm mạc tử cung bong ra, thoát ra ngoài cùng với máu và dịch nhầy.
- Xảy ra theo chu kì: 28-32 ngày
- Do trứng không được thụ tinh, thể vàng bị tiêu biến, lượng prôgestêrôn giảm tới mức tối thiểu gây nên sự co thắt các mạch máu nuôi dưỡng lớp niêm mạc tử cung đồng thời với sự co thắt của cơ tử cung làm cho lớp niêm mạc bong ra, mạch bị đứt g máu chảy kéo theo lớp niêm mạc tử cung đã bị thoái hóa ra ngoài
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
HĐ3: LUYỆN TẬP (5 phút)
Mục tiêu hoạt động: Củng cố kiến thức vừa học được vào làm bài tập
Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong các thông tin sau:
1. Kinh nguyệt lần đầu tiên là dấu hiệu cho thấy nữ giới đã đến tuổi có khả năng . . . . . và . . . . 
2. Hằng tháng, một . . . chín và rụng từ một trong hai buồng trứng
3. Hiện tượng trứng chín rời khỏi buồng trứng được gọi là . . .
4. Trứng gặp tinh trùng trong ống dẫn trứng, sẽ xẩy ra hiện tượng . . . và phụ nữ sẽ . . . . 
5. Trứng đã thụ tinh bắt đầu phân chia, đồng thời di chuyển đến . . .
6. Để có thể phát triển thành thai, trứng đã thụ tinh cần phải bám và . . . trong lớp niêm mạc tử cung. Nơi bám đó sẽ phát triển thành . . . để nuôi dưỡng thai
7. Sự . . . kéo dài trong khoảng 280 ngày và đứa trẻ sẽ được sinh ra
* Dự kiến sản phẩm
* Các từ cần điền theo thứ tự: 
1: có thai, sinh con ; 2: trứng ; 
3: sự rụng trứng ; 4: thụ tinh, mang thai ; 
5: tử cung ; 6: làm tổ, nhau ; 
7: mang thai
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
HĐ4: VẬN DỤNG, TÌM TÒI, MỞ RỘNG (5 phút)
Mục tiêu hoạt động: Giúp HS củng cố lại những kiến thức về sinh sản. Giúp HS vận dụng được kiến thức vào thực tế cuộc sống
- Thế nào là sự thụ tinh và thụ thai? 
- Điều kiện cần cho sự thụ tinh và thụ thai là gì?
- Nếu có thai ở tuổi vị thành niên, thì sẽ gây ra những hậu quả gì?
* Dự kiến sản phẩm
- Là quá trình kết hợp giữa tinh trùng và trứng tạo thành hợp tử, phát triển thành thai nhi 
* Đánh giá kết quả hoạt động
Học sinh đánh giá chéo lẫn nhau, giáo viên đánh giá chung và kết luận
IV. Câu hỏi/ Bài tập kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh
1. Bảng mô tả ma trận kiểm tra, đánh giá theo các mức độ nhận thức
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Vận dụng cao
Nội dung 1
Trình bày chức năng của tinh hoàn
Là học sinh, em cần phải làm gì để tránh tình trạng có thai ở tuổi vị thành niên?
Nội dung 2
Nêu chức năng của các bộ phận của cơ quan sinh dục nữ
Vì sao khi trứng không được thụ tinh, lại xảy ra hiện tượng kinh nguyệt?
Trong quá trình mang thai, người mẹ cần làm gì để thai phát triển tốt?
Vì sao có trường hợp sinh đôi, sinh ba?
2. Câu hỏi/ Bài tập
Câu hỏi 1–[NB]:Trình bày chức năng của tinh hoàn
Câu hỏi 2–[NB]:Nêu chức năng của các bộ phận của cơ quan sinh dục nữ
Câu hỏi 3–[TH]:Vì sao khi trứng không được thụ tinh, lại xảy ra hiện tượng kinh nguyệt?
Câu hỏi 4–[VD]:Trong quá trình mang thai, người mẹ cần làm gì để thai phát triển tốt?
Câu hỏi 5–[VD]:Là học sinh, em cần phải làm gì để tránh tình trạng có thai ở tuổi vị thành niên?
Câu hỏi 6–[VDC]:Vì sao có trường hợp sinh đôi, sinh ba?