Bài giảng Lịch sử Lớp 8 - Bài 28: Trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX

BÀI 28: TRÀO L Ư U CẢI CÁCH DUY TÂN 
Ở VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
I/Mục tiêu b à i học 
1/ Kiến thức, kĩ năng, thái độ: 
a. Kiến thức 
- Giúp học sinh nhận biết về phong tr à o cải cách kinh tế, xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX 
- Những nguyên nhân chủ yếu khiến cho các đề nghị cải cách không thực hiện được. 
b. Kĩ năng: Rèn luyện cho HS kĩ năng phân tích, đánh giá, nhận định liên hệ lí luận với thực tiễn. 
c. Tư tưởng: Nhận thức đây l à một hiện tượng mới trong lịch sử, thể hiện một khía cạnh của truyền thống yêu nước. Khâm phục lòng dũng cảm, cương trực thẳng thắn của các nh à Duy Tân ở Việt Nam. 
2/ Năng lực có thể hình th à nh cho học sinh: 
Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, hợp tác, 
II/ Chuẩn bị về t à i liệu v à phương tiện dạy học 
a. Giáo viên: Tư liệu về các cuộc cải cách Duy Tân, chân dung của các nh à lãnh đạo Duy tân. 
T à i liệu về các nhân vật: Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch. 
b. HS: chuẩn bị b à i 
III/ Tổ chức hoạt động học cho học sinh 
1/Hoạt động dẫn dắt v à o b à i: 5’ 
 Ổn định , kiểm tra b à i cũ 
 Khởi động: 
 Cuối thế kỉ XIX, thực dân Pháp âm mưu đặt ách thống trị lên đất nước ta. Nhân dân ta phải đứng lên chống ách xâm lược. Bên cạnh các cuộc đấu tranh chống Pháp trên chiến trường, lòng yêu nước của nhân dân ta còn được thể hiện bằng nhiều h à nh động khác nhau, trong đó có việc đề xuất các đề nghị cải cách m à chúng ta tìm hiểu trong b à i hôm nay 
2/Hoạt động hình th à nh kiến thức: 
N ỘI DUNG 
 I . TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX . 
II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM VÀO NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX . 
 III . KẾT CỤC CỦA CÁC ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH . 
I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
 * Ho à n cảnh 
TIẾT 39- BÀI 28: TRÀO L Ư U CẢI CÁCH DUY TÂN Ở 
VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
- V à o những năm 60 của thế kỉ XIX, Pháp ráo riết mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược Nam Kì, chuẩn bị tấn công đánh chiếm cả nước ta. 
- Triều đình Huế vẫn thực hiện chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời, lạc hậu. 
=> Việt Nam rơi v à o khủng hoảng: 
+ Chính trị : bộ máy chính quyền mục mát từ trung ương đến địa phương 
+ Kinh tế: nông nghiệp, thủ công nghiệp v à thương nghiệp đình trệ, t à i chính cạn kiệt. 
+ Xã hội: đời sống nhân dân khốn khổ, mâu thuẫn dân tộc, giai cấp, gay gắt, khởi nghĩa nông dân bùng nổ dữ dội.... 
=> Các tr à o lưu cải cách duy tân ra đời 
Cuộc bạo loạn Tạ Văn Phụng (1861-1865) 
Nông Hùng Thạc ( Tháng 9/1862 ) 
Nhóm thổ phỉ người Trung Quốc 
Nguyễn Thịnh 
( năm 1862) 
Khởi nghĩa của binh lính v à dân phu 
( năm 1866) 
Bản đồ khởi nghĩa nông dân nửa cuối thế kỉ XIX 
HUẾ 
HÀ NỘI 
GIA ĐỊNH 
TUYÊN QUANG 
THÁI NGUYÊN 
BẮC NINH 
QUẢNG YÊN 
NGHỆ AN 
I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM GIỮA THẾ KỈ XIX 
1. Nguyên nhân 
- Đất nước ng à y c à ng nguy khốn. 
- Xuất phát từ lòng yêu nước, thương dân, muốn cho đất nước gi à u mạnh, chống lại các cuộc tấn công của kẻ thù.... 
=> Một số quan lại, sĩ phu đã mạnh dạn đưa ra những đề nghị cải cách trên các lĩnh vực: đối nội, đối ngoại, kinh tế, chính trị, văn hóa..... 
I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM GIỮA THẾ KỈ XIX 
1. Nguyên nhân 
2. Nội dung cải cách 
TÊN QUAN LẠI, SĨ PHU 
THỜI GIAN 
NỘI DUNG CẢI CÁCH 
TÊN QUAN LẠI, SĨ PHU 
THỜI GIAN 
NỘI DUNG CẢI CÁCH 
Xin mở cửa biển Tr à Lý ( Nam Định) 
1868 
Trần Đình Túc 
Nguyễn Huy Tế 
Xin đẩy mạnh việc khai khẩn ruộng hoang, khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng. 
1868 
Đinh V ă n Điền 
 Đề nghị chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển công thương nghiệp v à t à i chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao, cải tổ giáo dục 
1863 -1871 
Nguyễn Tr ườ ng Tộ 
 Đ ề nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bảo vệ đất nước. 
1877- 
1882 
Nguyễn Lộ Trạch 
Xin mở ba cửa biển ở miền Bắc v à miền Trung để thông thương với bên ngo à i. 
1872 
Viện Th ươ ng bạc 
Những đề nghị cải cách ở Việt Nam v à o nửa cuối thế kỉ XIX. 
Nội dung các bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ 
Về mặt quân sự : Ông cho rằng tuy "chủ ho à " nhưng không có tư tưởng "chủ h à ng" một cách nguyên tắc. Ông khuyên triều đình ưu ái người lính, biên soạn binh pháp, đ à o tạo sĩ quan, mua sắm t à u thuyền vũ khí, xây dựng phòng tuyến cả ở th à nh thị lẫn nông thôn, đề phòng quân Pháp xâm lược lan ra cả nước... 
Về mặt ngoại giao : Ông phân tích cho triều đình thấy rõ cục diện chính trị trên to à n thế giới thời đó, khuyên triều đình nên ngoại giao trực tiếp với chính phủ Pháp tìm cách ngăn chặn âm mưu xâm lược của bọn Pháp bên n à y, khéo léo chọn thời cơ lấy lại 6 tỉnh Nam Kỳ, xác lập "tư thế l à m chủ đón khách".... 
NGUYỄN TRƯỜNG TỘ 
(1828 – 1871) 
Về mặt kinh tế: Ông quan tâm đến công, nông, thương nghiệp. Mở mang buôn bán trong nước v à giao thương với nước ngo à i , mời các công ty nước ngo à i đến giúp ta khai thác t à i lợi, sửa đổi thuế k hoá 
Về mặt văn hóa - giáo dục : Ông đề xuất cải cách phong tục , chủ trương coi trọng dân, sửa đổi chế độ thi cử mở mang việc học h à nh, thay đổi nội dung giáo dục ... 
Nguyễn Tr ườ ng Tộ (1828 – 1871). 
Ng ười l à ng Bùi Chu, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Sinh ra trong một gia đình Nho học theo đạo thiên chúa. Từ nhỏ đã nổi tiếng thông minh nhưng do chính sách kì thị những người theo đạo nên không dự thi. 
 Theo giám mục Gô–chi-ê Nguyễn Trường Tộ đã sang Pháp ở lại Pa ri 2 năm để học tập, quan sát. Ông trở về Việt Nam l à m thông ngôn cho Pháp nhưng vẫn nặng lòng với nước. Từ năm 1863 đến 1871 ông liên tiếp dâng các bản điều trần lên triều đình. 
Nguyễn Tr ườ ng Tộ 
 (1828 – 1871). 
Em có nhận xét gì về bản điều trần của Nguyễn Trường Tộ? 
To à n diện 
Đề cập đến tất cả những vấn đề bức thiết xã hội 
Cải cách của Nguyễn Trường Tộ 
Tiến bộ 
NGUYỄN LỘ TRẠCH 
Nh à chiến lược cách tân cuối thế kỷ 19. Tự l à H à Nhân, hiệu Kỳ Am, biệt hiệu Quỳ Ưu, Hồ Thiên Cư Sĩ, B à n Cơ Điếu Đồ, quê ở l à ng Kế Môn, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên. 
Năm 1877, ô ng dâng một bản Thời vụ sách nêu lên những yêu cầu bức thiết của nước nh à . Năm 1882, ông lại dâng bản Thời vụ sách 2 gồm 5 điều cốt yếu để bảo vệ đất nước, trong đó có điểm dời đô về Thanh Hóa lấy chỗ hiểm yếu để giữ vững gốc nước. Triều đình Tự Đức vẫn không chấp nhận những ý kiến gan ruột của ông. Năm 1892 triều Th à nh Th á i, Ông lại dâng lên bản Thiên hạ đại thế luận (B à n chuyện lớn trong thiên hạ), nhưng vẫn bị bỏ qua. Tuy vậy bản Thiên hạ đại thế luận lại được sĩ phu v à những người có tư tưởng cách tân nhiệt liệt hưởng ứng, bái phục t à i năng xuất chúng của ông. Nguyễn Lộ Trạch được xem l à nh à cách tân đất nước tiêu biểu của thế kỷ XIX. 
Ông bị bệnh mất sớm ở tuổi 45 tại tỉnh Bình Định. 
I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM GIỮA THẾ KỈ XIX 
1. Nguyên nhân 
2. Nội dung cải cách 
TÊN QUAN LẠI, SĨ PHU 
THỜI GIAN 
NỘI DUNG CẢI CÁCH 
3. Nhận xét 
- Cải cách mang tính chất to à n diện, trên mọi lĩnh vực 
- Thể hiện lòng yêu nước, kiến thức sâu rộng, l à những ng t à i giỏi, hiểu biết 
I. TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX 
II. NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH Ở VIỆT NAM GIỮA THẾ KỈ XIX 
III. KẾT CỤC CỦA NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH 
- Ý nghĩa: 
+ Đã gây được tiếng vang lớn, dám tấn công v à o những tư tưởng lỗi thời, bảo thủ, cản trở bước tiến của dân tộc. 
+ Phản ánh trình độ nhận thức của người Việt Nam, hiểu biết, thức thời. 
a. Kết cục: triều đình Huế cự tuyệt, ko chấp nhận các đề nghị cải cách. 
b. Tác động 
-Tích cực : Đáp ứng phần n à o yêu cầu của nước ta lúc đó, tác động đến cách nghĩ, cách l à m của 1 bộ phận quan lại triều đình 
- Hạn chế: cáccải cách đưa ra còn lẻ tẻ, rời rạc, chưa xuất phát từ mâu thuẫn cơ bản của xã hội Việt Nam lúc đó. 
 - So sánh tr à o l ư u cải cách Duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX với cuộc Duy tân Minh Trị ở Nhật Bản (1868) giống v à khác nhau như thế n à o ? 
Gợi ý: 
Về giống nhau: thời điểm diễn ra vào thời gian nào, hoàn cảnh ra sao, nội dung là gì ? 
Về khác nhau: lãnh đạo là ai, cuộc cải cách đó ra sao, như thế nào? 
VIỆT NAM 
- Người đề xướng l à quan lại , sĩ phu nhưng bị triều đình cự tuyệt 
NHẬT BẢN 
- Người khởi xướng v à thực hiện l à vua Minh Trị 
- Kết cục : Cải cách không thực hiện được Việt Nam vẫn lạc hậu v à khủng hoảng v à bị Thực dân Pháp xâm lược ,thống trị 
- Kết quả : Cải cách đã thực hiện được Nhật Bản phát triển th à nh một nước đế quốc hùng mạnh. 
* Khác nhau : 
* Giống nhau : - Thời điểm: Nửa cuối thế kỉ XIX. 
 - Ho à n cảnh: Chính trị, kinh tế, xã hội khủng hoảng. 
 - Nội dung: Đều cải cách trên nhiều lĩnh vực.... 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Gợi ý 
Từ khóa 
V 
I 
EÄ 
N 
T 
H 
Ö 
Ô 
N 
G 
B 
AÏ 
C 
Q 
U 
AÛ 
N 
G 
Y 
EÂ 
N 
H 
O 
AØ 
N 
G 
H 
O 
A 
T 
H 
AÙ 
M 
N 
G 
U 
Y 
EÃ 
N 
L 
OÄ 
T 
R 
AÏ 
C 
H 
T 
R 
AÀ 
N 
Ñ 
Ì 
N 
H 
T 
UÙ 
C 
K 
H 
UÛ 
N 
G 
H 
O 
AÛ 
N 
G 
Cơ quan n à o đã xin mở 3 cửa biển. 
Nơi nổ ra cuộc bạo loạn của Tạ Văn Phụng 
Lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Yên Thế giai đoạn 1893-1913 
Người đã dâng 2 bản “ Thời vụ sách”. 
Người xin mở cửa biển Tr à Lí ( Nam Định) 
Tình hình Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX rơi v à o tình thế như thế n à o? 
Thái độ n à y của nh à Nguyễn trước các đề nghị cải cách v à o nửa cuối thế kỉ XIX. 
B 
AÛ 
O 
T 
H 
UÛ 
B 
AÛ 
O 
T 
H 
UÛ 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
Nguyên nhân n à o dẫn đến sự ra đời của tr à o lưu cải cách Duy tân. 
Vì sao những cải cách Duy tân cuối thế kỉ XIX không được thực hiện? Ý nghĩa của cải cách. 
Kể tên những nh à cải cách Duy tân cuối thế kỉ XIX? Nội dung cải cách? 
1 . 
2. 
3. 
BÀI VỪA HỌC 
4. 
2. 
Nắm rõ các nhân vật lịch sử Việt Nam . 
BÀI SẮP HỌC: 
1. 
Xem lại nội dung b à i 24 đến b à i 28. 
3. 
Chú ý từng câu hỏi cuối của mỗi b à i . 
Chú ý từng mốc thời gian v à sự kiện của từng b à i. 
ÔN TẬP