Bài giảng Lịch sử Lớp 8 Sách KNTT - Bài 17: Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược từnăm 1858 đến năm 1884

LỊCH SỬ 8 - BÀI 17 
NÀM 
CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC TỪNĂM 
1858 ĐẾN NĂM 1884 
H 17.1. Liên quân Pháp – Tây Ban Nha tấn công Đà Nẵng (1858) 
? HS hoạt động cặp đôi trong thời gian 3 phút. Dựa vào lược đồ H17.2, nêu nét chính về quá trình thực dân Pháp xâm lược Việt Nam (ở Đà Nẵng và Đông Nam kì) từ năm 1858 – 1862 và cuộc kháng chiến của quân dân ta ở những nơi đó. 
Chiến sự ở Gia Định (1859) 
Pháp tấn công Đại đồn Chí Hoà (1861) 
Nghĩa quân Nguyễn Trung Trực đốt cháy tàu Ét-pê-răng của Pháp (1861) 
Nhóm 1,2. Hoàn thành phiếu học tập về cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Trung Trực 
KHỞI NGHĨA NGUYỄN TRUNG TRỰC 
a. Tiểu sử của Nguyễn Trung Trực 
- Năm sinh .. Năm mất .. 
- Nơi sinh: 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
 ......... 
 . 
Nhóm 3,4. Hoàn thành phiếu học tập về khởi nghĩa Trương Định 
KHỞI NGHĨA TRƯƠNG ĐỊNH 
a. Tiểu sử Trương Định 
- Năm sinh .. Năm mất 
- Nơi sinh: 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
 . 
Nhóm 5,6: Hoàn thành phiếu học tập về hoạt động kháng Pháp của Nguyễn Đình Chiểu 
HOẠT ĐỘNG KHÁNG PHÁP 
CỦA NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU 
a. Tiểu sử Nguyễn Đình Chiểu 
- Năm sinh Năm mất .. 
- Nơi sinh: 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
 ......... 
Nhóm 7,8: Hoàn thành phiếu học tập về hoạt động kháng Pháp của Nguyễn Hữu Huân. 
HOẠT ĐỘNG KHÁNG PHÁP 
CỦA NGUYỄN HỮU HUÂN 
a. Tiểu sử Nguyễn Hữu Huân 
- Năm sinh Năm mất . 
- Nơi sinh : 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
 . 
KHỞI NGHĨA NGUYỄN TRUNG TRỰC 
a. Tiểu sử của Nguyễn Trung Trực 
- Năm sinh 1838 Năm mất 1868 
- Nơi sinh: quê gốc tỉnh Bình Định nhưng sinh ra ở Long An 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
- Lãnh đạo nghĩa quân từ căn cứ Hòn Chông vượt biển tập kích đồn Kiên Giang. 
- Khi bị giặc bắt, đưa đi chém, ông tuyên bố: “Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam thì mới hết người Nam đánh Tây”. 
KHỞI NGHĨA TRƯƠNG ĐỊNH 
a. Tiểu sử Trương Định 
- Năm sinh 1820 Năm mất 1864 
- Nơi sinh: Bình Sơn, Quảng Ngãi. 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
- Lãnh đạo nhân dân lập căn cứ ở Gò Công, Tân Phước (Gia Định), anh dũng chiến đấu chống giặc. 
- Sau khi ông mất, con trài là Trương Quyền tiếp tục đưa quân lên Tây Ninh lập căn cứ, chiến đấu thêm một thời gian nữa. 
HOẠT ĐỘNG KHÁNG PHÁP 
CỦA NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU 
a. Tiểu sử Nguyễn Đình Chiểu 
- Năm sinh 1822 Năm mất 1888 
- Nơi sinh: Gia Định 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
- Dùng thơ văn để nói lên tội ác của giặc và chế diễu bọn tay sai bán nước. 
- Ca ngợi gương chiến đấu hi sinh của nghĩa quân . 
HOẠT ĐỘNG KHÁNG PHÁP 
CỦA NGUYỄN HỮU HUÂN 
a. Tiểu sử Nguyễn Hữu Huân 
- Năm sinh 1813 Năm mất 1875 
- Nơi sinh: Tiền Giang 
b. Hoạt động kháng Pháp: 
- Bị giặt bắt. Sau khi được thả, ông vẫn tiếp tục kháng Pháp. 
- Khi bị bắt lần thứ hai và đưa đi hành hình, ông vẫn ung dung làm thơ, khẳng định tinh thần yêu nước bất khuất của mình. 
Nhóm 1,2 
Nhóm 5,6 
Nhóm 3,4 
Nhóm 7,8 
Khu mộ và nhà thờ danh tướng Nguyễn Tri Phương 
D anh tướng Nguyễn Tri Phương ở nhà thờ Phong Điền -Huế 
 “Bây giờ nếu ta chỉ cố gắng lay lắt mà sống, sao bằng thung dung chết vì việc nghĩa”. (Nguyễn Tri Phương) 
Ô ng là người đức độ, tận lực với triều đình, chăm lo cho dân và quyết tâm đánh giặc giữ nước. Với công lao và sự nghiệp của ông, Nguyễn Tri Phương mãi được nhân dân Việt Nam nhớ tới như một vị anh hùng tộc. 
Lược đồ Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất 
Căn cứ khởi nghĩa nông dân 
Nơi thực dân Pháp chiếm đóng 
20-11-1873 
HƯNG YÊN 
Bài 17. CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC TỪ NĂM 1858 ĐẾN NĂM 1884 .  
Quá trình thực dân Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất 
Cuộc chiến đấu của nhân dân ta 
Cuối năm 1873, thực dân Pháp cử Ph. Gác-ni-ê đưa quân ra Bắc, dùng vũ lực chiếm thành Hà Nội. 
Tổng đốc Nguyễn Tri Phương chỉ huy binh sĩ anh dũng chống cự. 
Ph. Gác-ni-ê cho quân đánh chiếm nhiều tỉnh đồng bằng sông Hồng 
Quân ta khắp nơi nổi lên kháng chiến như: các cuộc chiến đấu của binh sĩ triều đình ở cửa ô Thanh Hà Hà Nội, của các đội nghĩa binh dưới sự lãnh đạo của cha con Nguyễn Mậu Kiến Thái Bình, Phạm Văn Nghị Nam Định, 
Ngày 20 - 11, quân Pháp tiến lên Sơn Tây, qua khu vực Cầu Giấy 
Quân triều đình phối hợp với quân Cờ Đen của Lưu Vĩnh Phúc phục kích, giết chết Ph.Gác-ni-ê 
Năm 1874, triều đình Huế kí với Pháp Hiệp ước Giáp Tuất, thừa nhận chủ quyền của Pháp ở cả sáu tỉnh Nam Kì và nhiều điều khoản bất lợi khác. 
Hiệp ước Giáp Tuất đã gây lên làn sóng phản đối mạnh mẽ trong dân chúng cả nước. 
Quân triều đình 
Quân Pháp 
Gồm 7000 quân, chưa kể lực lượng nhân dân phối hợp do Tổng đốc Hà Nội Nguyễn Tri Phương chỉ huy. 
Gồm 212 tên, 11 khẩu đại bác, 2 tàu chiến và một tàu đổ bộ do Ph.Gác-ni-ê cầm đầu. 
Tương quan lực lượng giữa quân triều đình và quân Pháp 
=> Quân triều đình đông gấp nhiều lần quân Pháp 
- Đường lối chính trị bạc nhược, chính sách quân sự bảo thủ của Triều đình Huế ( vẫn giữ tư tưởng chủ hòa, muốn thương lượng với Pháp để chuộc lại Nam Kì. ) 
- Do sự chủ quan của Nguyễn Tri Phương không ngờ địch trở mặt sớm nên không có sự chuẩn bị chu đáo để đối phó với Pháp. 
mà không thắng : 
Thành Hà Nội 
THÁI BÌNH 
Quân ta gồm 100 người, dưới sự chỉ huy của viên Chưởng cơ, chặn đánh địch quyết liệt ở cửa ô Thanh Hà. Họ đã hi sinh đến người cuối cùng. 
Lược đồ Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất 
Căn cứ khởi nghĩa nông dân 
Nơi thực dân Pháp chiếm đóng 
Căn cứ kháng chiến của Nguyễn Mậu Kiến (Thái Bình) 
Căn cứ kháng chiến của Phạm Văn Nghị (Nam Định) 
Tại căn cứ khởi nghĩa của Phạm Văn Nghị ông đã chiêu mộ được 7000 quân, xây dựng căn cứ, tổ chức chống Pháp. 
THÁI BÌNH 
Chiến thắng Cầu Giấy lần I 
Quân ta tiến công và chặn đánh quân Pháp 
Quân Pháp tiến công 
Thành Hà Nội 
Gác-ni-ê cùng nhiều sĩ quan thực dân và binh lính bị giết chết tại trận Cầu Giấy ngày 21 – 12 – 1873. 
Quân Cờ đen của Lưu Vĩnh Phúc 
Lưu V ĩ nh Phúc 
21 – 12 -1873 
Cầu Giấy 1884 
 Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 
 Hiệp ước Giáp Tuất 1874 
 Điểm khác nhau về nội dung của Hiệp ước Giáp Tuất 1874 với Hiệp ước Nhâm Tuất 1862? 
Cầu Giấy 1884 
 Với Hiệp ước Nhâm Tuất 1862 ba tỉnh Đông Nam Kì (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa) thuộc Pháp. 
 Với Hiệp ước Giáp Tuất 1874 sáu tỉnh Nam Kì (thêm Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên) hoàn toàn thuộc Pháp . 
=> Hiệp ước Giáp Tuất 1874 l àm mất đi nhiều hơn chủ quyền quốc gia và quyền lợi dân tộc . 
 Điểm khác nhau về nội dung của Hiệp ước Giáp Tuất 1874 với Hiệp ước Nhâm Tuất 1862? 
G I Á P T U Ấ T 
Đ U Y P U Y 
G Á C N I Ê 
N G U Y Ễ N T R I P H Ư Ơ N G 
 N G U Y Ễ N M Ậ U K I Ế N 
T U Ầ N V Ĩ N H 
Q U Â N C Ờ Đ E N 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
 Lực lượng dưới sự chỉ huy của Lưu Vĩnh Phúc? 
1 
2 
Ông là lãnh tụ của khởi nghĩa nông dân ờ Hà Đông? 
3 
 Ông là người đã xây dựng căn cứ và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa nông dân ở Thái Bình? 
4 
 Vị danh tướng chỉ huy quân triều đình chống quân Pháp khi chúng đánh thành Hà Nội là ai? 
5 
 Tên của tướng giặc cầm đầu quân xâm lược Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất? 
6 
 Hiệp ước này được triều đình Huế kí kết với thực dân Pháp năm 1874 làm mất đi một phần quan trọng chủ quyền lãnh thổ, ngoại giao và thương mại của Việt Nam? 
7 
 Tên lái buôn người Pháp gây rối ở Hà Nội tạo cớ cho thực dân Pháp Tiến đánh Bắc Kì lần thứ nhất? 
C 
Ầ 
U 
G 
I 
Ấ 
Y 
? 
Thảo luận nhóm 
Nhóm 1 . Tại sao đến năm 188 3 , thực dân Pháp lại tiến đánh Bắc Kì lần thứ hai? 
Nhóm 2. Nêu những sự kiện chính về quá trình Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai và cuộc kháng chiến của quân dân ta ở Bắc Kì. 
Nhóm 3. Tại sao thực dân Pháp không nhượng bộ triều đình Huế sau khi Ri-vi-e bị giết tại trận Cầu Giấy năm 188 3 ? 
Nhóm 4. Qua việc kí kết các Hiệp ước Giáp Tuất, Hác-măng, Pa-tơ-nốt, em đánh giá như thế nào về thái độ của triều đình nhà Nguyễn trước cuộc tấn công xâm lược của thực dân Pháp? 
b. Cuộc kháng chiến chống Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ hai (1882 – 1884) 
Hoàng Diệu 
(1829 – 1882) 
Sinh ra trong gia đình có truyền thống nho giáo 
Có 7 anh em, đều là những người tài giỏi 
Trải qua nhiều chức vụ 
Là Tổng đốc Hà Ninh, phụ trách thành Hà Nội, các vùng phụ cận (1879 – 1882) 
Nhóm 1 . Tại sao đến năm 188 3 , thực dân Pháp lại tiến đánh Bắc Kì lần thứ hai? 
- Từ sau năm 1874, CNTB ở Pháp đã phát triển mạnh. Việc xâm lược Việt Nam đã trở thành đường lối của bọn tư bản tài phiệt nắm chính quyền ở Pháp. 
- Sau khi điều tra tình hình biết được lượng tài nguyên, các đường giao thông thuỷ bộ, lập bản đồ gửi về Pháp, đồng thời củng cố một bước nền thống trị thực dân ở miền Nam, quân Pháp gấp rút chuẩn bị đánh chiếm Bắc Kì. 
- Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước Giáp Tuất, quân Pháp do H. Ri-vi-e cầm đầu đổ bộ lên Hà Nội khiêu khích, gửi tối hậu thư cho Tổng đốc Hoàng Diệu buộc ông phải giao thành. 
Năm 
Quá trình Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai 
Cuộc kháng chiến chống Pháp của quân dân ta ở Bắc Kì 
1882 
Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước Giáp Tuất, quân Pháp do H. Ri-vi-e cầm đầu đổ bộ lên Hà Nội khiêu khích. 
- Ngày 3- 4, quân Pháp chiếm thành Hà Nội. 
- Quân Pháp toả đi đánh chiếm Hồng Gai, Quảng Yên, Nam Định và nhiều tỉnh thành khác. 
- Quân ta anh dũng chống trả nhưng thất bại. Tổng đốc Hoàng Diệu đã tuẫn tiết trong vườn Võ Miếu. 
- Triều đình lo sợ, cử người đi cầu cứu nhà Thanh. 
- Quân triều đình hầu như tan rã. 
- Những người dân yêu nước vẫn kiên cường chiến đấu. 
188 3 
- Ngày 19- 5, một cánh quân Pháp do H. Ri-vi-e chỉ huy đánh ra Cầu Giấy. 
- Chiều 18-8, quân Pháp mở cuộc tấn công Thuận An (cửa biển sát kinh thành Huế). 
- Quân ta tổ chức phục kích, tiêu diệt H. Ri-vi-e và nhiều lính Pháp. Chiến thắng Cầu Giấy lần thứ hai gây được tiếng vang lớn, cổ vũ tinh thần chiến đấu của quân dân ta 
- Triều đình Huế vẫn nuôi ảo tưởng quân Pháp sẽ trả lại thành Hà Nội. 
- Triều đình hoảng hốt cử người tới điều đình và đã kí với đại diện của Pháp Hiệp ước Hác- măng do Pháp thảo sẵn. 
- Cuộc chiến đấu của nhân dân ta vẫn tiếp diễn ở các tỉnh Bắc Kì. 
1884 
Ngày 6- 6 , thực dân Pháp kí với triều Nguyễn Hiệp ước Pa-tơ-nốt, chính thức áp đặt quyền bảo hộ của Pháp ở Việt Nam. 
Triều đình Huế hoàn toàn đầu hàng thực dân Pháp. 
Nhân dân vẫn tiếp tục nổi dậy kháng Pháp ở khắp nơi. 
Cầu Giấy 
Nhóm 3. Tại sao thực dân Pháp không nhượng bộ triều đình Huế sau khi Ri-vi-e bị giết tại trận Cầu Giấy năm 188 3 ? 
- CNTB Pháp phát triển, tiềm lực kinh tế, tài chính, quân sự ngày càng mạnh. 
- Pháp nhận thấy triều đình Huế ngày càng suy yếu, lại có tư tưởng đầu hàng đặc biệt sau khi vua Tự Đức chết nên muốn lợi dụng cơ hội này buộc triều đình Huế đầu hàng, chấp nhận sự cai trị của chúng 
Quân Pháp tấn công cửa biển Thuận An 
Nhóm 4. Qua việc kí kết các Hiệp ước Giáp Tuất, Hác-măng, Pa-tơ-nốt, em đánh giá như thế nào về thái độ của triều đình nhà Nguyễn trước cuộc tấn công xâm lược của thực dân Pháp? 
+ Việc kí kết hiệp ước Giáp Tuất, Hác-măng và Pa-tơ-nốt đã cho thấy thái độ đi từ đầu hàng từng bước đến đầu hàng hoàn toàn của triều đình phong kiến nhà Nguyễn trước thực dân Pháp xâm lược (cắt từng bộ phận lãnh thổ rồi đi đến thừa nhận nền thống trị của Pháp trên toàn bộ lãnh thổ nước ta) . 
+ Với Hiệp ước ước Hác-măng và Pa-tơ-nốt, thực dân Pháp đã cơ bản hoàn thành quá trình xâm lược Việt Nam; Việt Nam từ một quốc gia độc lập, có chủ quyền đã trở thành thuộc địa của thực dân Pháp. 
Bản đồ nước ta ở hiệp ước Hác-măng và hiệp ước Pa-tơ-nốt 
Hiệp ước 
Hác-măng 
(1883) 
Hiệp ước 
Pa-tơ-nốt 
(1884) 
Đất 
của 
triều 
đình 
Nguyễn Trường Tộ (1828-1871) 
Nguyễn Trường Tộ khởi thảo điều trần 
 Nguyễn Trường Tộ sinh ra trong một gia đình nho học theo đạo thiên chúa giáo. Từ nhỏ ông đã nổi tiếng thông minh nhưng do chính sách kì thị những người theo đạo nên không được dự thi. Theo giáo mục Gô-chi-e, ông sang Pháp ở lại 2 năm, tranh thủ học tập, quan sát, nhờ vậy, kiến thức được tích luỹ, mở rộng. 
 Ông đưa ra chính sách cải cách toàn diện : 
- Kinh tế 
+ Nông nghiệp: áp dụng khoa học kĩ thuật, thủy lợi và bảo vệ rừng. 
+ Công nghiệp: khai thác mỏ có quy mô, hợp tác với nước ngoài để có vốn kinh doanh. 
+ Thương nghiệp: mở cửa buôn bán với các nước, phát triển nội thương . 
- Xã hội: Bãi bỏ các tập tục lạc hậu của chế độ phong kiến và các hình thức mê tín dị đoan. 
 - Văn hóa, giáo dục: cải cách toàn diện, phải thực học, không chỉ học chữ mà học kĩ thuật công thương, học ngoại ngữ, đi du học. 
 - Quân sự: phải xây dựng một đội quân mạnh, trang bị đầy đủ về kiến thức, vũ khí quân sự.