Bài giảng môn Sinh học Lớp 8 - Tiết 8, Bài 8: Cấu tạo và tính chất của xương

SINH HỌC 8HOẠT ĐỘNG 2. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xương1.Cấu tạo xương dài :SụnMô xương xốpMô xương cứng Khoang xương Nan xươngHình 8-1: Cấu tạo xương dài (xương đùi)Hình 8-2:cấu tạo đầu xương dài Quan sát H8-1 Xương dài gồm những phần nào ?Cấu tạo của từng phần và H8-2 kết hợp với thông tin SGK em hãy cho biết :Xương dài gồm những phần nào ?Cấu tạo của từng phần KIỂM TRA BÀI CŨCâu 1 : Bộ xương người gồm mấy phần? Mỗi phần gồm những xương nào?Bộ xương người: gồm 3 phần Xương đầu: - Xương sọ: có 8 xương lớn ghép lại thành hộp sọ lớn chứa não. - Xương mặt nhỏ, xương hàm ít phát triển có hình thành lồi cằm.Xương thân: - Cột sống: gồm nhiều đốt khớp lại với nhau, có 4 chỗ cong.- Lồng ngực: gồm các xuơng sườn gắn với cột sống và gắn với xương ứcXương chi: - Xương chi trên: nhỏ bé, linh hoạt.- Xương chi dưới to, khoẻ, chắc, ít cử độngCác em hãy xem cô làm một thử nghiệm sau Đặt xương dùi ếch lên 2 đầu bàn , để lên đĩa treo ở giữa xương quả cân 2kg rồi lần lượt thêm vào các quả cân nhỏ hơn cho tới 3,5kg . Đố các em xương đùi ếch gãy không ?Sao lạ vậy ?để giải thích được điều này hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu qua bài “cấu tạo và tính chất của xương”Xương đùi ếch không bị gãy Xương đùi ếch không bị gãy I.Cấu tạo của xươngCăn cứ vào hình dạng và cấu tạo người ta phân biệt mấy loại xương Căn cứ vào hình dạng và cấu tạo người ta phân biệt ba loại xương :xương dài ,xương ngắn và xương dẹt Vậy những xương này có cấu tạo như thế nào ?chúng ta sẽ lần lượt đi tìm hiểu .Trước tiên chúng ta tìm hiểu cấu tạo của xương dài .1.Cấu tạo xương dài :Hai đầu xương là mô xương xốp có các nan xương xếp theo kiểu vòng cung, bọc hai đầu xương là lớp sụn.- Thân xương hình ống có màng xương, mô xương cứng, khoang xương chứa tủy.HOẠT ĐỘNG 2. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGSụnMô xương xốpMô xương cứng Khoang xương Nan xươngThân xương hình ống có màng xương, mô xương cứng, khoang xương chứa tủy. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xương1.Cấu tạo xương dài :SụnMô xương xốpMô xương cứng Khoang xương Nan xươngHình 8-1: Cấu tạo xương dài (xương đùi)Hình 8-2:cấu tạo đầu xương dài Cấu tạo hình ống, nan xương ở đầu xương xếp vòng cung có ý nghĩa gì đối với chức năng nâng đỡ của xương?- Cấu tạo hình ống giúp xương nhẹ và vững chắc - Nan xương xếp vòng cung có tác dụng phân tán lực, làm tăng khả năng chịu lực. Người ta ứng dụng cấu tạo xương hình ống và cấu trúc hình vòm vào thực tiễn để làm gì? CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGTrong xây dựng người ta đã vận dụng kiểu hình ống của xương và cấu trúc hình vòm của nan xương vào thiết kế trụ cầu hoặc vòm cửa để vừa đảm bảo độ bền vững mà lại tiết kiệm được nguyên vật liệu khi thi công. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xương1.Cấu tạo xương dài :2.Chức năng của xương dài :Qua kiến thức vừa phân tích kết hợp thông tin bảng 8-1 SGK hãy thảo luận nhóm về cấu tạo và chức năng của xương dài? Bảng 8-1 tr 29 SGK CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xương1.Cấu tạo xương dài :2.Chức năng của xươg dài :3.Cấu tạo xương ngắn và xương dẹt :Hình 8-1: Cấu tạo xương dài (xương đùi)Hình 8-3: Cấu tạo xương ngắn điển hình là đốt sốngQuan sát tranh, tìm điểm khác nhau cơ bản giữa xương dài với xương ngắn và xương dẹt ?Điểm khác nhau cơ bản giữa xương dài với xương ngắn và xương dẹt là: xương ngắn và xương dẹt không có cấu tạo hình ống Xương ngắn và xương dẹt cấu tạo gồm những thành phần nào? Gồm: mô xương cứng ở bên ngoài và bên trong là mô xương xốp gồm nhiều nan xương và hốc trống nhỏ chứa tuỷ đỏ CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xương1.Cấu tạo xương dài :2.Chức năng của xươg dài :3.Cấu tạo xương ngắn và xương dẹt : Không có cấu tạo hình ống - Ngoài là mô xương cứng (mỏng )- Trong toàn là mô xương xốp, chứa tuỷ đỏ II. Sự to ra và dài ra của xương Dựa vào thông tin SGK em hãy cho biết xương to ra về bề ngang do đâu? - Xương to ra về bề ngang là nhờ các tế bào màng xương phân chia CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGII. Sự to ra và dài ra của xương Hình 8-5: Vai trò của sụn tăng trưởng trong sự dài ra của xương Mô tả thí nghiệm chứng minh vai trò của sụn tăng trưởng: dùng đinh platin đóng vào vị trí A, B, C, D ở xương đùi một con bê. B và C ở phía trong sụn tăng trưởng. A và D ở phía ngoài sụn tăng trưởng của hai đầu xương. Sau vài tháng được kết quả như hình vẽ. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGII.Sự to ra và dài ra của xương Hình 8-5: Vai trò của sụn tăng trưởng trong sự dài ra của xương Dựa vào kiến thức toán học : Em hãy nhận xét khoảng cách hai điểm B và C ,A và B, C và D ban đầu với sau vài tháng làm thí nghiệm?Về mặt cấu tạo thì đoạn AB và CD có gì khác đoạn BC ?Đoạn AB và đoạn CD có sụn tăng trưởng, còn đoạn BC không có sụn tăng trưởng.Từ đó em hãy rút ra vai trò của sụn tăng trưởng? CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGI.Cấu tạo của xươngII.Sự to ra và dài ra của xương Xương to ra về bề ngang là nhờ các tế bào màng xương phân chiaXương dài ra do các tế bào ở sụn tăng trưởng phân chia và hoá xương Hình 8-4: Phim chụp sụn tăng trưởng ở xương trẻ em CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGỞ tuổi dậy thì các tế bào của sụn tăng trưởng phân chia rất nhanh nên đây là lứa tuổi có sự thay đổi nhanh về chiều cao. Vì thế chúng ta cần có chế độ dinh dưỡng hợp lí và tập thể dục thể thao vừa sức, thường xuyên, đều đặn để bộ khung xương phát triển tốt và khỏe mạnh. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGDựa vào kiến thức môn thể dục em hãy kể tên một số môn thể thao giúp phát triển chiều cao nhanh ?Một số môn thể thao giúp phát triển nhanh chiều cao như :bơi lội ,bóng đá,bóng rổ ,cầu lông hay đi xe đạp .Dựa vào kiến thức môn Em hãy cho biết chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp phát triển nhanh chiều cao ?Chế độ dinh dưỡng hợp lý là: bữa ăn phải đủ bốn nhóm chất: gluxit - protein –lipit và tinh bột. Ngòai ra phải cung cấp thêm vitamin và khoáng chất đặc biệt là canxi. Canxi có nhiều trong tôm, cua, tép trứng, sữa đậu nành và các loại rau. Cần ăn uống đa dạng các loại thức ăn, không kiêng kem và thường xuyên tắm nắng để phát triển chiều cao tối ưu CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGChiều cao trung bình của người Việt Nam là 1,64 m ở nam và 1,53 m ở nữ, thấp hơn so với nhiều nước. Cứ 10 năm, chiều cao người Việt chỉ tăng thêm 1 cm. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGNhìn vào trên ta thấy chiều cao trung bình của ngườì Việt Nam thấp hơn rất nhiều so với các nước trên thển giới. Nên các em đang ở lứa tuổi phát triển là những chủ nhân tương lai của đất nước phải về nhà lựa chọn cho mình một môn thể thao phù hợp và tích cực luyện tập kết hợp với ăn uống đủ chất dinh dưỡng để phát triển được chiều cao tối ưu. Góp phần nâng cao chiều cao của nước nhà . CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGIII.Thành phần hoá học và tính chất của xương Từ các thí nghiệm trên, em có thể rút ra kết luận gì về thành phần, tính chất của xương?Xương gồm 2 thành phần hoá học là:cốt giao và muối khoáng (chủ yếu là canxi ). Sự kết hợp 2 thành phần này làm cho xương bền chắc và có tính mềm dẻo.Xương có hai đặc tính cơ bản: mềm dẻo và bền chắc. Nhờ tính mềm dẻo nên xương có thể chống lại tất cả các lực cơ học tác động vào cơ thể, nhờ tính bền chắc mà bộ xương có thể nâng đỡ cơ thể. Độ bền chắc của xương người trưởng thành có thể gấp 30 lần so với loại gạch tốt. Sở dĩ xương có được hai tính chất trên là nhờ vào thành phần hóa học. Xương được cấu tạo từ 2 chất chính: một loại chất hữu cơ gọi là cốt giao và một số chất vô cơ là các muối can-xi. Chất khoáng làm cho xương bền chắc, cốt giao đảm bảo tính mềm dẻo. Tỉ lệ cốt giao thay đổi tùy theo tuổi. Trong xương người trưởng thành, cốt giao chiếm 1/3 còn các muối can-xi chiếm khoảng 2/3. Nếu ta đem tách riêng hai chất này thì xương không đạt đủ hai đặc tính trên. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGIII.Thành phần hoá học và tính chất của xương Về tỉ lệ chất cốt giao thay đổi theo lứa tuổi . Ở trẻ em cốt giao nhiều hơn nên xương mềm dẻo hơn, còn người già cốt giao ít hơn.Tại sao xương người già giòn ,dễ gãy? Thành phần cốt giao ít nên giòn dễ gãy. Xương người già dòn dễ gãy và các tế bào xương không còn khả năng phân chia vì thế xương người già khi bị gãy sẽ lâu lành hơn trẻ em. Còn xương trẻ em các tế bào còn khả năng phân chia nên nhanh chóng hình thành các tế bào xương mới vì thế dễ tạo ra các tật ở chỗ bị gãy nếu ta băng bó không cẩn thận. - Xương gồm 2 thành phần hoá học là:cốt giao và muối khoáng (chủ yếu là canxi ). Sự kết hợp 2 thành phần này làm cho xương bền chắc và có tính mềm dẻo. CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGĐÂY LÀ HÌNH ẢNH GÌ ? CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGĐây là một trong các hoạt động thải khí co2 ra môi trường làm môi trường bị o nhiễm .co2 là .Em hãy kể một số nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường do thải khí co2?Những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường do thải khí co2 là:- CO2 phát thải khi đốt cháy nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí). CO2 cũng sinh ra từ các hoạt động công nghiệp như sản xuất xi măng và cán thép. Đốt phá rừng Hoạt động của nhà máy, xí nghiệp Hoạt động của ngành hàng không Do xe cộ Do rác thải, nước thải sinh hoạt CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGRác thải sinh hoạtNước thải sinh hoạt Chặt phá rừng bừa bãi Cháy rừng CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNG CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNG Do xe cộ CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGBản thân em phải làm gì để góp phần hạn chế khí thải co2 ra môi trường?Những biện pháp giúp hạn chế thải khí CO2 ra môi trường là: Hãy đi bộ, đi xe đạp, đi chung xe hoặc sử dụng phương tiện công cộng bất cứ khi nào có thể. Không chặt phá rừng, không đốt rừng Trồng cây gây rừng, bảo bệ rừng Giảm lượng chất thải sinh hoạt CẤU TẠO VÀ TÍNH CHẤT CỦA XƯƠNGThu gom rác thải Trồng cây gây rừng