Bài giảng Vật lí Lớp 8 - Tiết 22, Bài 19: Các chất được cấu tạo như thế nào? Nguyên tử, phân tử chuyển động hay đứng yên

CHƯƠNG IINHIỆT HỌCChương II: NHIỆT HỌC Các chất được cấu tạo như thế nào? Nhiệt năng là gì? Có mấy cách truyền nhiệt năng? Nhiệt lượng là gì? Xác định nhiệt lượng như thế nào? Mối quan hệ giữa nhiệt lượng tỏa ra và nhiệt lượng thu vào?Đổ 50 cm3 rượu vào 50 cm3 nước.Ta sẽ thu được hỗn hợp rượu và nước có thể tích bằng bao nhiêu?100604020800100604020800100604020800RượuNướcVnước = 50 cm3Vrượu = 50 cm3Vrượu + Vnước =100 cm3100604020800100604020800100604020800100604020800100604020800Vậy khoảng 5 cm3 hỗn hợp còn lại đã biến đi đâu? Ta không thu được 100 cm3 hỗn hợp rượu và nước mà chỉ thu được khoảng 95 cm3Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?CÂU HỎI THẢO LUẬN Câu 1. Các chất liền một khối hay được cấu tạo từ các hạt riêng biệt?Câu 3. Tại sao các chất lại nhìn có vẻ như liền một khối? Câu 2. Những hạt riêng biệt đó được gọi là gì? - Những hạt riêng biệt này được gọi là nguyên tử, phân tử.- Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt- Vì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên các chất vô cùng nhỏ bé, nên các chất nhìn có vẻ như liền một khối. Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?- Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là nguyên tử, phân tử.- Vì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên các chất vô cùng nhỏ bé, nên các chất nhìn có vẻ như liền một khối. Để quan sát nguyên tử và phân tử, người ta dùng kính hiển vi hiện đại.Nguyên tử SắtNguyên tử SilicNguyên tử đồngPhân tử nướcPhân tử muối ănCoù theå em chöa bieát* Nếu tưởng tượng mỗi vật đều lớn gấp một triệu lần, nghĩa là một con muỗi trở thành một con vật khổng lồ dài tới 10km thì kích thước mỗi phân tử vẫn chưa lớn bằng một dấu chấm (.).2* Khối lượng của trái đất lớn hơn khối lượng của quả cam bao nhiêu lần thì khối lượng của quả cam lớn hơn khối lượng của phân tử hiđrô bấy nhiêu lần.mtrái đất = 5,9.1024 kgmquả cam ≈ 0,15kg.mtrái đất ≈ 39.1024 mquả cammquả cam ≈ 39.1024 mH* Nếu xếp một triệu phân tử nước nối liền nhau thành một hàng thì cũng chưa dài đến 2cm.NGUYÊN 	TỬ SILICTiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?- Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là nguyên tử, phân tử.- Vì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên các chất vô cùng nhỏ bé, nên các chất nhìn có vẻ như liền một khối. II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không?1. Thí nghiệm mô hình C1. Hãy lấy 50cm3 cát đổ vào vào 50cm3 ngô rồi lắc nhẹ xem có được 100cm3 hỗn hợp ngô và cát không? Hãy giải thích tại sao?- Giữa các hạt ngô có khoảng cách. Khi đổ cát vào ngô, các hạt cát đã xen vào khoảng cách giữa các hạt ngô. Vì thế mà thể tích hỗn hợp cát - ngô giảm.C1. Hãy lấy 50cm3 cát đổ vào vào 50cm3 ngô rồi lắc nhẹ xem có được 100cm3 hỗn hợp ngô và cát không? Hãy giải thích tại sao?- Giữa các hạt ngô có khoảng cách. Khi đổ cát vào ngô, các hạt cát đã xen vào khoảng cách giữa các hạt ngô. Vì thế mà thể tích hỗn hợp cát - ngô giảm.C2. Từ thí nghiệm mô hình, vận dụng để giải thích sự hụt thể tích trong thí nghiệm trộn rượu với nước?- Giữa các phân tử nước cũng như các phân tử rượu đều có khoảng cách. Khi trộn rượu với nước, các phân tử rượu đã xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước và ngược lại. Vì thế mà thể tích hỗn hợp rượu - nước giảm.Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không?1. Thí nghiệm mô hình 2.Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cáchTiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không?1. Thí nghiệm mô hình 2.Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách- Giữa các phân tử, nguyên tử có khoảng cách.B. NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?A. CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?I. Các chất có được cấu tạo từ các hạt riêng biệt không?II. Giữa các phân tử có khoảng cách hay không?1. Thí nghiệm mô hình 2.Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách- Giữa các phân tử, nguyên tử có khoảng cách.Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ph©n tö ë ba thÓ Thể rắnThể lỏngThể khí Hãy tưởng tượng giữa sân có quả bóng khổng lồ và có rất nhiều học sinh xô đẩy quả bóng từ mọi phía. Do những xô đẩy này không cân bằng nên quả bóng lúc bay lên khi rơi xuống, lúc sang trái, khi sang phải. Trò chơi này liên quan đến tính chất quan trọng của nguyên tử, phân tử mà chúng ta sẽ nghiên cứu trong tiết học hôm nay.Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?B. NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?I. THÍ NGHIỆM BƠ-RAO Năm 1827 nhà bác học Bơ-Rao (người Anh), khi quan sát các hạt phấn hoa trong nước bằng kính hiển vi đã phát hiện thấy chúng chuyển động không ngừng về mọi phía (H.20.2).Ở thời kì đó lí thuyết về vật chất được cấu tạo từ các nguyên tử, phân tử chưa ra đời nên ông không làm sao giải thích được chuyển động kì lạ này.Hạt phấn hoa trong nước chuyển động không ngừng về mọi phía.Hạt phấn hoa trong nước chuyển động như thế nào? Vì sao hạt phấn hoa trong nước chuyển động không ngừng về mọi phía?Hình ảnh hạt phấn hoa chuyển động trong nước. Hình 20.2. Quỹ đạo chuyển động của hạt phấn hoa trong nước.Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?B. NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?I. THÍ NGHIỆM BƠ-RAO- Hạt phấn hoa trong nước chuyển động không ngừng về mọi phía.II. CÁC NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG KHÔNG NGỪNG Các em hãy thử giải thích chuyển động của các hạt phấn hoa trong thí nghiệm Bơ-Rao bằng cách dùng sự tương tự giữa chuyển động của các hạt phấn hoa với chuyển động của quả bóng mô tả ở phần mở bài. Sau đây là các câu hỏi gợi ý:Phân tử nướcHạt phấn hoaC1: Quả bóng tương tự với hạt nào trong thí nghiệm của Bơ rao?C2: Các học sinh tương tự với những hạt nào trong thí nghiệm của Bơ rao?- Quả bóng chuyển động được là nhờ các học sinh như thế nào?- Hạt phấn hoa chuyển động được là nhờ các phân tử nước như thế nào?Phân tử nướcHạt phấn hoa Quan sát và so sánh sự tương tự về sự va chạm của các học sinh với quả bóng với sự va chạm giữa các phân tử nước với hạt phấn hoa.C1: Quả bóng tương tự với . ..... trong thí nghiệm Bơ rao.C2: Các học sinh tương tự với .. ....trong thí nghiệm Bơ rao. Quả bóng chuyển động được là nhờ các học sinh Hạt phấn hoa chuyển động được là nhờ các phân tử nước hạt phấn hoanhững phân tử nướcxô đẩy từ nhiều phía.chuyển động đến va chạm vào hạt phấn hoa từ nhiều phía.C3: Taị sao các phân tử nước có thể làm cho các hạt phấn hoa chuyển động? Quan sát sự va chạm của các phân tử nước lên hạt phấn hoa.* Phải hơn năm mươi năm sau thí nghiệm của Bơ-rao, các nhà khoa học mới bước đầu tìm ra nguyên nhân của chuyển động này, và mãi tới năm 1905, nhà vật lí An-be Anh-xtanh (người Đức) mới giải thích được đầy đủ và chính xác thí nghiệm của Bơ-rao.An-be Anh-xtanh (1879 -1955) Các nguyên tử-Phân tử chuyển động hỗn độn không ngừng.Vậy chuyển động của phân tử có liên quan tới nhiệt độ không?Nguyên nhân gây ra chuyển động của các hạt phấn hoa trong thí nghiệm Brao là do phân tử nước không đứng yên mà chuyển động không ngừngTiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?B. NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?I. THÍ NGHIỆM BƠ-RAO- Hạt phấn hoa trong nước chuyển động không ngừng về mọi phía.II. CÁC NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG KHÔNG NGỪNGIII. CHUYỂN ĐỘNG PHÂN TỬ VÀ NHIỆT ĐỘN­íc nãngN­íc l¹nh - Trong thí nghiệm của Bơ-rao nếu ta càng tăng nhiệt độ của nước thì chuyển động của các hạt phấn hoa như thế nào? Nếu ta càng tăng nhiệt độ của nước thì chuyển động của các hạt phấn hoa càng nhanh.- Chứng tỏ các phân tử nước chuyển động và va chạm vào các hạt phấn hoa như thế nào? Chứng tỏ các phân tử nước chuyển động càng nhanh thì va chạm vào các hạt phấn hoa càng mạnh.Vậy nhiệt độ của vật càng cao thì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên vật như thế nào?Nhiệt độ của vật càng cao thì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên vật chuyển động càng nhanh.Tiết 22: CÁC CHẤT ĐƯỢC CẤU TẠO NHƯ THẾ NÀO?NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?B. NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG HAY ĐỨNG YÊN?I. THÍ NGHIỆM BƠ-RAO- Hạt phấn hoa trong nước chuyển động không ngừng về mọi phía.II. CÁC NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ CHUYỂN ĐỘNG KHÔNG NGỪNG- Nhiệt độ của vật càng cao thì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên vật chuyển động càng nhanh.=> Chuyển động nhiệtC. VẬN DỤNGIII. CHUYỂN ĐỘNG PHÂN TỬ VÀ NHIỆT ĐỘC3: Tại sao khi thả một cục đường vào một cốc nước rồi khuấy lên, đường tan và nước có vị ngọt? C3: Vì khi khuấy lên, các phân tử đường xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước cũng như các phân tử nước xen vào khoảng cách giữa các phân tử đường làm cho nước thấy vị ngọt. Quả bóng cao suQuả bóng bayC4: Vì thành quả bóng được cấu tạo từ các phân tử cao su, giữa chúng có khoảng cách. Các phân tử không khí ở trong bóng có thể chui qua các khoảng cách này mà ra ngoài làm cho bóng xẹp dần. Tại sao quả bóng cao su hay quả bóng bay bơm căng, dù có buộc thật chặt cũng cứ ngày một xẹp dần?Trả lờiCâu C4C5: Cá muốn sống được phải có không khí, nhưng ta vẫn thấy cá vẫn sống được trong nước?C5: Vì giữa các phân tử nước có khoảng cách nên các phân tử không khí xen vào khoảng cách giữa các phân tử nước, nhờ đó cá có thể sống được.GHI NHỚCác nguyên tử, phân tử chuyển động không ngừng.Nhiệt độ của vật càng cao thì các nguyên tử, phân tử cấu tạo nên vật chất chuyển động càng nhanh.Các chất được cấu tạo từ các hạt riêng biệt gọi là nguyên tử, phân tử. Giữa các nguyên tử, phân tử có khoảng cách - Về nhà học thuộc nội dung ghi nhớ SGK- Đọc phần có thể em chưa biết.- Trả lời các câu hỏi phần Vận dụng của bài 19, bài 20- Đọc trước bài 21, 22,23 - SGK.Hướng dẫn tự học ở nhà