Giáo án Sinh học Lớp 8 - Chủ đề: Tuần hoàn - Bùi Thị Vân

Tiết: 12-18
NS: 12.10.2020
ND: 14.10.2020
CHỦ ĐỀ :TUẦN HOÀN (7 tiết)
I.Nội dung chủ đề
Bài 13: M¸u vµ m«i tr­êng trong c¬ thÓ.
Bài 14: B¹ch cÇu - miÔn dÞch 
Bài 15: §«ng m¸u vµ nguyªn t¾c truyÒn m¸u 
Bài 16: TuÇn hoµn m¸u vµ l­u th«ng b¹ch huyÕt.
Bài 17: Tim vµ m¹ch m¸u.
Bài 18: VËn chuyÓn m¸u qua hÖ m¹ch. VÖ sinh hÖ tuÇn hoµn. 
Bài 19: S¬ cøu cÇm m¸u.
II. Mục tiêu
1. Mục tiêu theo chuẩn kiến thức kĩ năng
1.1. Kiến thức:
Xác định các chức năng mà máu đảm nhiệm liên quan với các thành phần cấu tạo. Sự tạo thành nước mô từ máu và chức năng của nước mô. Máu cùng nước mô tạo thành môi trường trong của cơ thể.
Trình bày được khái niệm miễn dịch và các loại miễn dịch. Liên hệ về tác dụng của tiêm phòng, cách xử lí với các vết thương chảy máu nhẹ.
Nêu hiện tượng đông máu và ý nghĩa của sự đông máu, ứng dụng.
Nêu được các nhóm máu chính ở người, cơ chế truyền máu và ý nghĩa của sự truyền máu.
Trình bày được cấu tạo tim và hệ mạch liên quan đến chức năng của chúng
Nêu được chu kì hoạt động của tim (nhịp tim, thể tích/phút)
Nêu được khái niệm huyết áp.
Trình bày sự thay đổi tốc độ vận chuyển máu trong các đoạn mạch, ý nghĩa của tốc độ máu chậm trong mao mạch: 
Kể một số bệnh tim mạch phổ biến và cách đề phòng. 
Trình bày ý nghĩa của việc rèn luyện tim và cách rèn luyện tim.
 Kĩ năng :
- Vẽ sơ đồ tuần hoàn máu.
Rèn luyện để tăng khả năng làm việc của tim.
Trình bày các thao tác sơ cứu khi chảy máu và mất máu nhiều.
Phát triển các kĩ năng quan sát,so sánh, phân tích tổng hợp, tư duy logic.
Phát triển kĩ năng tự làm việc cá nhân và làm việc nhóm.
1.3 Thái độ:
Tự bảo vệ bản thân và gia đình trước các tác nhân có hại đến hệ tim mạch, rèn luyện lối sống lành mạnh, luyện tập thể dục, thể thao thường xuyên.
Giúp đỡ bạn bè, sơ cứu cầm máu khi bạn bè gặp nạn.
Yêu thích và tìm tòi bộ môn học.
2. Mục tiêu phát triển năng lực
a) Các năng lực chung:
1. NL tự học : HS xác định được mục tiêu học tập chủ đề tuần hoàn và vệ sinh hệ tuần hoàn.
2. NL giải quyết vấn đề (Nêu được các tình huống có vấn đề trong chủ đề) 
HS ý thức được tình huống học tập và tiếp nhận để có phản ứng tích cực để trả lời các vấn đề liên quan trong thực tế.
Thu thập thông tin từ các nguồn khác nhau như SGK, internet 
HS phân tích được các giải pháp thực hiện có phù hợp hay không.
3. NL tư duy sáng tạo
HS đặt ra được nhiều câu hỏi về chủ đề học tập.
Đề xuất được ý tưởng về bảo vệ hệ tuần hoàn.
Các kĩ năng tư duy khi nghiên cứu hệ tuần hoàn.
4. NL tự quản lý
Quản lí bản thân: Nhận thức được các yếu tố tác động đến bản thân qua thực tế.
Quản lí nhóm: Lắng nghe và phản hồi tích cực, tạo hứng khởi học tập.
5. NL giao tiếp
Xác định đúng các hình thức giao tiếp: Ngôn ngữ nói, viết, ngôn ngữ cơ thể
Mục đích, đối tượng, nội dung, phương thức giao tiếp
6. NL hợp tác: Làm việc cùng nhau, chia sẻ kinh nghiệm 
b) Các năng lực chuyên biệt 
Quan sát: tranh ảnh, thực tế, 
Phân loại hay sắp xếp theo nhóm: Các tác nhân gây hại cho tuần hoàn và tác hại của chúng.
Tìm mối liên hệ giữa cấu tạo và chức năng của các cơ quan trong cơ thể và liên hệ với thực tế.
Môn Sinh học : Năng lực kiến thức sinh học, năng lực nghiên cứu khoa học, năng lực thực nghiệm, năng lực thực địa, năng lực thực hành sinh học.
Môn Toán học: Phân tích số liệu
III. Chuẩn bị
Häc sinh: Häc bµi cò, xem tr­íc bµi míi
TiÕt 6: b¨ng, g¹c, b«ng, d©y cao su ( d©y v¶i); mét miÕng v¶i mÒm.
 2. Gi¸o viªn:
 TiÕt 1: ChuÈn bÞ thÝ nghiÖm vÒ thµnh phÇn cÊu t¹o m¸u.
TiÕt 2: Tranh veõ H 14.1 ,14.2,14.3 vaø H 14.4 / Tr 45, 46 .
TiÕt 3: - Tranh phóng to hình SGK 48; 49, bảng phụ, phiếu học tập
TiÕt 4: Tranh phóng to hình 16.1, 16.2, tranh hệ tuần hoàn có thêm phần bạch huyết
TiÕt 5: - Sö dông H 17.2 → 17.3 SGK, s¬ ®å hÖ tuÇn hoµn.
 - M« h×nh cÊu t¹o tim ng­êi. Phiếu học tập
TiÕt 6: - Tranh vÏ H16 .1 , sö dông H 18.1, 18.2 vµ b¶ng18 SGK tr 58, 59
TiÕt 7: b¨ng, g¹c, b«ng, d©y cao su ( d©y v¶i); mét miÕng v¶i mÒm.
IV. Tiến trình bài giảng
1. Ổn ®Þnh líp:. 
2. KiÓm tra bµi cò: 
 - TiÕt 1: KiÓm tra kÕt qu¶ bµi thùc hµnh tiÕt tr­íc.
 - TiÕt 2: C©u 1: M¸u gåm nh÷ng thµnh phÇn cÊu t¹o nµo, nªu chøc n¨ng vµ huyÕt t­¬ng cña hång cÇu.
	 C©u 2: M«i tr­êng trong c¬ thÓ gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo, cã vai trß g× víi c¬ thÓ?
 - TiÕt 3: C©u 1: C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña b¹ch cÇu?
C©u 2: MiÔn dÞch lµ g×? lÊy vÝ dô vÒ miÔn dÞch.
 - TiÕt 4: 	C©u 1: §«ng m¸u cã ý nghÜa g× víi c¬ thÓ? 
 	C©u 2: C¬ chÕ h×nh thµnh ®«ng m¸u lµ g×?
 	C©u 3: VÏ s¬ ®å truyÒn m¸u vµ gi¶i thÝch s¬ ®å.
. - TiÕt 5: C©u 1: M« t¶ ®­êng ®i cña m¸u trong vßng tuÇn hoµn nhá vµ tuÇn hoµn lín.
 	C©u 2: Nªu c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o chñ yÕu cña hÖ b¹ch huyÕt.
 - TiÕt 6: C©u 1: Tr×nh bµy cÊu t¹o cña tim.
 	C©u 2: Mét chu k× co d·n cña tim gåm nh÷ng pha nµo?Thêi gian cña mçi pha.
. - TiÕt 7: C©u 1: Nªu c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ c¬ thÓ khái c¸c t¸c nh©n cã h¹i.
 	C©u 2: Em cÇn lµm g× ®Ó cã mét hÖ tim m¹ch kháe m¹nh.
3.Bài mới
Gv yêu cầu Hs dựa vào kiến thức thực tế để cho biết “ hệ tuần hoàn” có nghĩa là gì?
Hs : Hệ tuần hoàn để chỉ sự hoạt động của các cơ quan để tuần hoàn máu.
GV: Theo em hệ tuần hoàn gồm những cơ quan nào?
Hs: liệt kê các thành phần của hệ tuần hoàn.
Gv: Hệ tuần hoàn gồm nhiều cơ quan, thực hiện tuần hoàn máu, ta sẽ cùng tìm hiểu trong chủ đề : Tuần hoàn. 
	 TIẾT 12: MÁU VÀ MÔI TRƯỜNG TRONG CƠ THỂ
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
Hoạt động 1: HS tìm hieåu thaønh phaàn caáu taïo cuûa maùu 
- Gv: Máu là gì và máu có ở đâu trong cơ thể. Để hiểu được vai trò của máu đối với cơ thể chúng ta cùng tìm hiểu
- Gv: Giới thiệu thí nghiệm xác định thành phần cấu tạo của máu theo SGK và y/c hs quan sát hình 13.1
(?) Qua thí nghiệm em có nhận xét gì về máu trước và sau khi lắng đọng ?
- HS: Trước khi để lắng đọng máu không phân lớp, Sau đó để lắng đọng trong tự nhiên từ 3 – 4 giờ máu phân 2 lớp.
(?) Nêu đặc điểm của từng lớp?
- HS: Nêu được
 + Phần trên: lỏng, màu nhạt chiếm 55% thể tích
 + Phần dưới: đặc, màu đỏ thẩm chiếm 45%
- Gv: Để biết các tế bào máu có đặc điểm cấu tạo ntn người ta lấy 1 giọt máu đưa lên kính hiển vi để quan sát, kết quả như bảng ở 13.1 và y/c hs trả lời các câu hỏi sau:
(?) Có mấy loại tế bào máu? Nêu đặc điểm của các tế bào máu ?
- HS: Nghiên cứu kết quả thí nghiệm
- HS: Trả lời dựa theo thông tin ở hình 13.1
- Gv: Giới thiệu về màu sắc của hồng cầu, bạch cầu, các loại bạch cầu... 
- Gv: Y/c hs thực hiện lệnh ‚
(?) Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trông:
- HS: (1)..huyết tương..(2)..hồng cầu..(3)..bạch cầu
(?) Qua thí nghiệm trên em có nhận xét gì về thành phần cấu tạo của máu ?
- Gv: Vậy huyết tương và hồng cầu có chức năng gì ?....
Hoạt động 2: HS tìm hieåu chöùc naêng cuûa huyeát töông vaø hoàng caàu 
- Gv: Y/c hs đọc thông tin và cho hs thảo luận các câu hỏi sau:
- HS: Tự thu nhận thông tin trong SGK và trao đổi nhóm thống nhất ú kiến
(?) Khi cơ thể bị mất nước nhiều , máu có thể lưu thông dễ dàng trong mạch được không ? 
- HS: Mất nhiều nước máu đặc lại , khó lưu thông.
(?) Thành phần chức năng trong huyết tương (trong bảng 13) có gợi ý gì về chức năng của nó?
 (?) Máu có màu đỏ là do đâu?
- HS: Do có hồng cầu
(?) Vì sao máu từ phổi về tim rồi tới các tế bào có màu đỏ tươi , còn máu từ các tế bào về tim rồi tới phổi có màu đỏ thẫm ?
- GV đánh giá phần thảo luận của HS, hoàn thiện thêm kiến thức ® Từ đó yêu cầu HS khái quát hóa về chức năng của huyết tương và hồng cầu.
- HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung.
Hoạt động 3: Hoạt động vận dụng
 C©u 1: M¸u gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo , c¸c thµnh phÇn ®ã cã chøc n¨ng g×?
 C©u 2: Khi c¬ thÓ bÞ mÊt n­íc, m¸u cã cßn l­u th«ng trong m¹ch dÔ dµng kh«ng?
 C©u 3: M«i tr­êng trong c¬ thÓ gåm nh÷ng thµnh phÇn nµo, cã vai trß g× víi c¬ thÓ?
Hoạt động 4: Hoạt động tìm tòi mở rộng
Xem bài 14
I. Maùu: 
1. Tìm hieåu thaønh phaàn caáu taïo cuûa maùu: 
- Maùu goàm huyeát töông vaø caùc teá baøo maùu.
-Huyeát töông loûng trong suoát maøu vaøng chieám 55%
- Caùc teá baøo maùu ñaëc ñoû thaãm chieám 45% goàm : 
+ Hoàng caàu: teá baøo khoâng nhaân, hình ñóa .
+ Baïch caàu: teá baøo coù nhaân, khoâng coù hình daïng nhaát ñònh.
+ Tieåu caàu: coù caáu taïo ñôn giaûn, deã bò phaù huyû khi bò thöông.
2. Tìm hieåu chöùc naêng cuûa huyeát töông vaø hoàng caàu: 
-Vai troø : 
+Huyeát töông duy trì maùu ôû traïng thaùi loûng ñeå deã löu thoâng trong maïch.
 +Vaän chuyeån caùc chaát dinh döôõng, hoocmon, chaát thaûi ... trong cô theå.
- Hoàng caàu coù Hb coù khaû naêng keát hôïp vôùi O2 vaø CO2 ñeå vaän chuyeån O2 töø phoåi veà tim tôùi caùc tb vaø CO2 töø tb veà tim tôùi phoåi .
TIẾT 13: BẠCH CẦU – MIỄN DỊCH
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
HÑ1: Tìm hieåu moâi tröôøng trong cuûa cô theå . 
- Gv: Y/c hs nghiên cứu thông tin SGK và hướng dẫn hs thu thập thông tin qua hình 13.2.
- HS: Tự thu nhận thông tin trong SGK
(?) Các tế bào cơ, não, của cơ thể người có trực tiếp TĐC với môi trường ngoài được không ? vì sao ?
 (?) Sự trao đổi chất của tế bào trong cơ thể người với môi trường ngoài phải gián tiếp thông qua các yếu tố nào ?
- Gv: nhận xét phần trả lời của HS rồi dùng tranh phóng to hình 13.2 GV phân tích về môi trường trong và quan hệ của máu, nước mô và bạch huyết.
 (?) Vậy môi trường trong gồm những thành phần nào?
-HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung.
 (?) Môi trường trong có vai trò gì? 
-HS trả lời, HS khác nhận xét bổ sung.
HÑ 2: HS tìm hieåu caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa baïch caàu 
- Gv: Cho hs nhắc lại:
(?) Máu gồm những thành phần? Các loại tế bào máu?
- HS: Máu gồm huyết tương và các tế bào máu
(?) Có mấy loại bạch cầu?
- Gv: Chốt lại KT cũ, y/c hs nghiên cứu thông tin SGK, kết hợp quan sát hình 14.1
- HS: Tự thu thập thông tin và quan sát sơ đồ hoạt động chủ yếu của các bạch cầu
- HS: Chú ý lắng nghe
- Gv: Giới thiệu sơ lược hình 14.1 – 14.4 và y/c hs thảo luận các câu hỏi sau:
(?) Sự thực bào là gì? Những loại bạch cầu nào thường tham gia thực bào?
¦ Có 2 loại bạch cầu chủ yếu tham gia thực bào là bạch cầu trung tính và đại thực bào ( bạch cầu mô nô )
(?) Tế bào B đã chống lại các kháng nguyên bằng cách nào?
 (?) Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể nhiễm vi khuẩn, vi rut bằng cách nào?
 (?) Thế nào là kháng nguyên, kháng thể ?
- HS: Nêu được
 (?) Sự tương tác giữa các kháng nguyên và kháng thể theo cơ chế nào?
- Gv: Làm cho hs thấy và hiểu được 3 hàng rào bảo vệ cơ thể
- Gv: Có thể mở rộng và liên hệ thực tế
 (?) Hãy giải thích hiện tượng chân dẫm phải gai sưng lên rồi khỏi?
 + Virut HIV là nguyên nhân gây ra bệnh AIDS, chúng gây nhiễm trên chính bạch cầu limpho T 
- Gv: Yc học sinh tự rút ra kết luận
HÑ 3: HS hình thaønh khaùi nieäm mieãn dòch 
- Gv: Y/c hs đọc thông tin và nêu Vd: Dịch đau mắt đỏ chỉ có 1 số người mắc bệnh, nhiều người lại không bị mắc. Những người không mắc đó có khả năng miễn dịch với bệnh này ( Mặc dù môi trường xung quanh có mầm bệnh )
- HS: Tự thu thập thông tin trong SGK
(?) Vậy theo em miễn dịch là gì ?
- Miễn dịch là khả năng cơ thể không bị mắc 1 bệnh truyền nhiễm nào đó.
(?) Có những loại miễn dịch nào ?
- Có 2 loại miễn dịch:
+ Miễn dịch tự nhiên
+ Miễn dịch nhân tạo
(?) Sự khác nhau giữa các loại miễn dịch này là gì?
- Gv: Liên hệ thực tế về việc tiêm ngừa văc xin. Từ đó giáo dục hs ý thức tiêm ngừa phòng chống bệnh tật bảo vệ sức khỏe.
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng:
C©u 1: C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña b¹ch cÇu
 C©u 2: Kh¸ng nguyªn lµ g×? Kh¸ng thÓ lµ g×?
 C©u 3: MiÔn dÞch lµ g×? lÊy vÝ dô vÒ miÔn dÞch.
 C©u 4: ViÖc tiªm phßng vacxin cã ý nghÜa g× víi b¶n th©n vµ céng ®ång.
Hoạt động 5: Hoạt động tìm tòi mở rộng
Xem bài 15
I. Moâi tröôøng trong cô theå 
- Moâi tröôøng trong cô theå goàm maùu, nöôùc moâ vaø baïch huyeát .
-Vai troø: Giuùp teá baøo thöôøng xuyeân lieân heä vôùi moâi tröôøng ngoaøi trong quaù trình trao ñoåi chaát.
II. Caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa baïch caàu: 
Baïch caàu tham gia baûo veä cô theå baèng caùch :
- Baïch caàu trung tính vaø baïch caàu moânoâ seõ thöïc hieän quaù trình thöïc baøo.
- Baïch caàu limphoâ B seõ tieát caùc khaùng theå voâ hieäu hoùa khaùng nguyeân.
- Teá baøo limphoâ T seõ tieán haønh phaù huûy caùc teá baøo bò nhieãm beänh.
_ Thöïc baøo laø hieän töôïng caùc baïch caàu hình thaønh chaân giaû baét vaø nuoát vi khuaån vaøo trong teá baøo roài tieâu hoùa chuùng. 
Khaùng nguyeân, khaùng theå :
- Kháng nguyên là những phân tử ngoại lai có khả năng kích thích cơ thể tiết ra các kháng thể
 - Kháng thể là những phân tử prôtêin do cơ thể tiết ra chống lại các kháng nguyên.
- Cơ chế chìa khoá, ổ khoá.
III. Mieãn dòch: 
- Laø khaû naêng cô theå khoâng bò maéc moät beänh naøo ñoù.
- Coù hai loaïi mieãn dòch 
+ Mieãn dòch töï nhieân: Laø khaû naêng cô theå töï taïo ra khaùng theå ñeå choáng laïi maàm beänh.
+ Mieãn dòch töï nhieân goàm: MD baåm sinh, MD taäp nhieãm 
VD: Khoâng bao giôø maéc beänh toi gaø (Mieãn dòch baåm sinh) hoaëc bò beänh chæ moät laàn duy nhaát nhö ñaäu muøa (Mieãn dòch taäp nhieãm).
+ Mieãn dòch nhaân taïo: laø taïo khaùng theå cho cô theå baèng caùch tieâm vaêcxin phoøng beänh.
VD :tieâm vaéc xin lao.
TIẾT 14: ĐÔNG MÁU VÀ NGUYÊN TẮC TRUYỀN MÁU
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
HÑ 1: Tìm hieåu cô cheá ñoâng maùu vaø vai troø cuûa noù. 10 phuùt
- GV yeâu caàu HS ñoïc noäi dung thoâng tin SGK.
- HS töï thu nhaän vaø xöû lí thoâng tin.
- GV treo baûng phuï ghi sô ñoà ñoâng maùu yeâu caàu HS quan saùt.
- HS quan saùt sô ñoà treân baûng phuï.
- GV yeâu caàu HS thaûo luaän theo nhoùm 
- Caùc nhoùm thaûo luaän theo yeâu caàu GV ñöa ra. Đại diện trả lời.
? Söï ñoâng maùu coù yù nghóa gì vôùi söï soáng cô theå ?
? Söï ñoâng maùu lieân quan ñeán yeáu toá naøo cuûa maùu?
? Maùu khoâng chaûy ra khoûi maïch nöõa nhôø ñaâu?
? Tieåu caàu ñoùng vai troø gì trong quaù trình ñoâng maùu?
? Ñoâng maùu laø gì ? 
HS trình baøy,HS khaùc nhaän xeùt boå sung.
? Trình baøy cô cheá ñoâng maùu.
HS trình baøy,HS khaùc nhaän xeùt boå sung.
HÑ 2: Tìm hieåu caùc nguyeân taéc truyeàn maùu
- Gv: Y/c hs nghiên cứu thí nghiêm SGK và quan sát hình 15 và trả lời các câu hỏi .
- HS: Tự thu thập thông tin và quan sát H 15 SGK.
(?) Hồng cầu máu người cho có loại kháng nguyên nào? 
(?) Huyết tương máu người nhận có loại kháng thể nào? 
 (?) Ở người có mấy nhóm máu?
- Gv: Y/c hs hoàn thành sơ đồ truyền máu
- HS: Hoàn thành sơ đồ
(?) Hãy đánh dấu chiều mũi tên để phản ánh mqh cho và nhận giữa các nhóm máu để không gây kết dính hồng cầu trong sơ đồ sau SGK.
- HS: Hoàn thành bài tập 
- Gv: nhận xét đánh giá phần kết quả thảo luận của nhóm.
- Gv: hoàn thiện kiến thức để HS sữa chữa
 (?) Căn cứ vào sơ đồ truyền máu hãy cho biết . Máu có kháng nguyên A và B có thể truyền cho người có nhóm máu O được không? Vì sao? 
 (?) Máu không có cả kháng nguyên A và B có thể truyền cho người có nhóm máu O được không? vì sao?
 (?) Máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh ( vi rút viêm gan B, vi rút HIV ) có thể đem truyền cho người khác được không? vì sao? 
- Gv: Liên hệ thực tế
(?) Vậy Khi truyền máu ta phải tuân thủ những nguyên tắc nào? 
- HS: Trình bày ý kiến của mình qua bài học này
Hoạt động 4: Hoạt động vận dụng
C©u 1: §«ng m¸u cã ý nghÜa g× víi c¬ thÓ? 
 C©u 2: C¬ chÕ h×nh thµnh ®«ng m¸u lµ g×?
 C©u 3: VÏ s¬ ®å truyÒn m¸u vµ gi¶i thÝch s¬ ®å.
 C©u 4: Bµi tËp 3/ 50/ SGK.
I. Ñoâng maùu
-Ñoâng maùu laø hieän töôïng maùu khoâng chaûy ra khoûi maïch nhôø buùi tô maùu ñöôïc hình thaønh oâm giöõ caùc teá baøo maùu laøm thaønh khoái maùu ñoâng bòt kín veát raùch ôû maïch maùu.
- Ñoâng maùu laø moät cô cheá töï baûo veä cuûa cô theå choáng maát maùu khi bò thöông chaûy maùu . 
- Cô cheá ñoâng maùu(sô ñoà SGK)
 - Hoaït ñoäng ñoâng maùu coù lieân quan ñeán tieåu caàu laø chuû yeáu.
II. Caùc nguyeân taéc truyeàn maùu 
 1. Caùc nhoùm maùu ôû ngöôøi:
- Coù 4 loaïi nhoùm maùu
+ Nhoùm maùu O (khoâng coù khaùng nguyeân A,B, coù khaùng theå vaø)
+ Nhoùm maùu A( coù khaùng nguyeân A, coù khaùng theå)
+ Nhoùm maùu B( coù khaùng nguyeân B, coù khaùng theå) 
+ Nhoùm maùu AB(coù khaùng nguyeân A,B,khoâng coù khaùng theå vaø)
 - Khaùng theå (gaây keát dính A) vaø khaùng theå (gaây keát dính B).
2. Caùc nguyeân taéc truyeàn maùu: 
- Tröôùc khi truyeàn maùu caàn xeùt nghieäm maùu ñeå xaùc ñònh nhoùm maùu truyeàn cho phuø hôïp ñaûm baûo hoàng caàu ngöôøi cho khoâng bò ngöng keát trong maùu ngöôøi nhaän.
- Loaïi tröø maùu bò nhieãm caùc beänh nguy hieåm nhö vieâm gan B, HIV ... ñeå truyeàn maùu khoâng coù maàm beänh
- Truyeàn maùu töø töø.
TIẾT 15: TUẦN HOÀN MÁU VÀ LƯU THÔNG BẠCH HUYẾT
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
Hoạt động 1: Tìm hiểu Tuần hoàn máu 
- Gv: Treo tranh hình 16.1 sơ đồ cấu tạo hệ tuần hoàn, giới thiệu sơ lược và yêu cầu hs thảo luận các câu hỏi sau:
- HS: Chú ý quan sát, nghiên cứu nội dung phần chú thích
(?) Hệ tuần hoàn máu gồm những thành phần nào?
 (?) Tim chia làm mấy ngăn? Cho biết vị trí?
 (?) Hệ mạch gồm có các loại mạch máu nào?
- HS: Động mạch, tĩnh mạch và mao mạch
- Gv: Mở rộng thêm và hoàn thiện kiến 
(?) Mô tả đường đi của máu trong vòng tuần hoàn nhỏ và vòng tuần hoàn lớn?
- Gv: Cần nhấn mạnh phần bắt đầu và kết thúc của 2 vòng TH
(?) Phân biệt vai trò chủ yếu của tim và hệ mạch trong sự tuần hoàn máu?
 (?) Em có nhận xét gì về vai trò của hệ tuần hoàn máu?
- Gv: Y/ c hs tự rút kết luận.
Hoạt động 2: Tìm hiểu Lưu thông bạch huyết 
-Gv: Cho hs quan sát hình 16.2 SGK giới thiệu về hệ bạch huyết 
- HS: Quan sát hình, chú ý lắng nghe
(?) Bạch huyết là gì?
 (?) Hệ bạch huyết gồm những thành phần cấu tạo nào?
- Gv: Mở rộng thêm: 
 + Hệ bạch huyết như 1 máy lọc, khi bạch huyết chảy qua, vật lạ lọt vào cơ thể được giữ lại. Hạch bạch huyết thường tập trung ở các cửa vào các tạng, các vùng khớp.
 + Bạch huyết có thành phần tương tự như huyết tương, ko chứa hồng cầu và bạch cầu 
Hoạt động 3: Hoạt động vận dụng
C©u 1: M« t¶ ®­êng ®i cña m¸u trong vßng tuÇn hoµn nhá vµ tuÇn hoµn lín.
 C©u 2: Nªu c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o chñ yÕu cña hÖ b¹ch huyÕt
I. Tuaàn hoaøn maùu: 
1.Caáu taïo :
- Heä tuaàn hoaøn goàm tim vaø heä maïch.
+ Tim coù 4 ngaên chia laøm 2nöûa : nöûa phaûi (TTP vaø TNP ) chöùa maùu ñoû thaãm , nöûa traùi (TTT vaø TNT) chöùa maùu ñoû töôi.
- Heä maïch:
+ Ñoäng maïch xuaát phaùt töø taâm thaát.
+ Tónh maïch vaø mao maïch.
2. Vai troø cuûa heä tuaàn hoaøn.
-Tim laøm nhieäm vuï co boùp taïo löïc ñaåy maùu ñi qua heä maïch.
- Heä maïch daãn maùu töø tim ñeán caùc teá baøo vaø ngöôïc laïi . 
-Voøng tuaàn hoaøn lôùn : töø TTT ñeán caùc cô quan TÑC veà TNP.
- Voøng tuaàn hoaøn nhoû :töø TTP ñeán phoåi TÑK veà TNT.
II. Löu thoâng baïch huyeát 
- Heä baïch huyeát goàm :mao maïch baïch huyeát, haïch baïch huyeát, maïch baïch huyeát, oáng baïch huyeát.
Goàm 2 phaân heä: phaân heä lôùn vaø phaân heä nhoû.
*TIẾT 16: TIM VÀ MẠCH MÁU
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
? Vai trß cña tim trong hÖ tuÇn hoµn m¸u ? 
H§ 1: T×m hiÓu cÊu t¹o cña tim . 
? Tim cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo ?
- Gv: Cần nhấn mạnh thêm: 
- GV yªu cÇu HS dù ®o¸n:
? Ng¨n tim nµo cã thµnh c¬ tim dµy nhÊt ? Ng¨n tim nµo cã thµnh c¬ tim máng nhÊt ?
- HS: Thành cơ tâm thất dày hơn thành cơ tâm nhĩ (tâm thất trái có thành cơ dày nhất,TNP cã thµnh c¬ tim máng nhÊt)
? Gi÷a c¸c ng¨n tim vµ gi÷a tim víi m¹ch m¸u ph¶i cã cÊu t¹o nh­ thÕ nµo ®Ó m¸u chØ l­u th«ng theo mét chiÒu ?
- HS Gi÷a chóng ph¶i cã c¸c van tim. 
- GV cho HS dù ®o¸n vµ sö dông m« h×nh ®Ó HS xem dù ®o¸n cña m×nh ®óng hay sai.
- Gv: Hoàn thiện kiến thức cho hs 
? Trong thùc tÕ cã nh÷ng bÖnh nµo liªn quan ®Õn tim ? G©y ra t¸c h¹i g×?
- HS trả lời HS khác nhận xét bổ sung.
GV liên hệ tới bệnh hở van tim........
H§ 2: HS t×m hiÓu cÊu t¹o cña m¹ch m¸u. 
 - Gv: Y/c hs nghiên cứu hình 17.2 SGK
(?)Cho biết có những loại mạch máu nào? 
- HS: Động mạch, tĩnh mạch và mao mạch
- Gv: Y/c các nhóm thảo luận (3’) hoàn thành nội dung phiếu học tập 
(?) So sánh và chỉ ra sự khác nhau giữa các loại mạch máu ? Giải thích sự khác nhau đó ? 
- Gv: nhËn xÐt bæ sung y/c hs tự rút ra kết luận hoµn thiÖn kiÕn thøc.
H§ 3: HS t×m hiÓu chu kú co d·n cña tim
- Gv: Cho hs nghiên cứu hình 17.3 SGK
(?) Mỗi chu kì co, dãn của tim kéo dài bao nhiêu giây ? 
 (?) Chu kì của tim gồm mấy pha? 
 (?) Tâm nhĩ làm việc bao nhiêu giây, nghỉ bao nhiêu giây ? 
 (?) TT làm việc bao nhiêu giây, nghỉ bao nhiêu giây ?)
 (?) Tim nhỉ ngơi hoàn toàn bao nhiêu giây ? 
- HS: Tim nghỉ ngơi hoàn toàn là 0,4s
(?) Thử tính xem trung bình mỗi phút diễn ra bao nhiêu chu kì co, dãn tim ? 
- HS: 75 chu kì (75/lần/phút)
- Gv: Lưu ý hs: Khi TN hay TT co mũi tên chỉ đường vận chuyển máu
- Chỉ số nhịp tim phụ thuộc vào nhiều yếu tố, TB 75 nhịp/phút
(?) Tại sao tim hoạt động suốt cuộc đời mà không mệt mỏi? 
- HS: Vì mỗi chu kì co dãn tim là 0,8s trong đó pha dãn chung là 0,4s là thời gian đủ để cho cơ tim phục hồi lại hoàn toàn
- Gv: Liên hệ thực tế về việc tăng nhịp tim đập nhanh kéo dài làm cơ tim bị suy kiệt ¦ suy tim...
HĐ4: Hoạt động vận dụng:
C©u 1: Nªu cÊu t¹o cña tim vµ m¹ch m¸u.
 C©u 2: Bµi tËp 1/57 SGK
 C©u 3: Mét chu k× co d·n cña tim gåm mÊy pha? Thö tÝnh xem trong mét phót cã bao nhiªu chu k× tim?
C©u 4: T¹i sao tim ho¹t ®éng suèt ®êi kh«ng mÖt mái?
I. CÊu t¹o tim: 
1. CÊu t¹o ngoµi:
- Tim nằm trong lồng ngực, giữa 2 lá phổi hơi lệch về bên trái, từ xương sườn thứ 2 đến xương sườn thứ 4.
- Tim có hình chóp, nặng khoảng 300g, đỉnh quay xuống dưới, đáy lên trên. Bên ngoài được bao bọc bởi lớp màng bằng mô liên kết.
2. CÊu t¹o trong:
- Tim ®­îc cÊu t¹o bëi c¸c c¬ tim vµ m« liªn kÕt.
 - Tim chia lµm hai nöa, nöa tr¸i(TTT,TNT) chøa m¸u ®á t­¬i, nöa ph¶i(TTP,TNP) chøa m¸u ®á thÉm.
 - Tim cã bèn ng¨n, thµnh c¬ TT dµy h¬n TN ( thµnh TTT cã thµnh c¬ dµy nhÊt, TNP máng nhÊt) gi÷a c¸c ng¨n tim vµ gi÷a tim víi c¸c m¹ch m¸u cã c¸c van ®Ó m¸u chØ l­u th«ng theo mét chiÒu.
II. CÊu t¹o m¹ch m¸u 
- M¹ch m¸u gåm ®éng m¹ch, tÜnh m¹ch vµ c¸c mao m¹ch. 
 - Häc néi dung cña b¶ng phiếu học tập.
III. Chu kú co d·n cña tim: 
Tim co d·n theo chu kú, mçi chu kú kÐo dµi 0,8 s vµ gåm ba pha: 
-Pha nhÜ :co 0,1s, nghØ 0,7s
-Pha thÊt: co 0,3s, nghØ 0,5s.
-Pha d·n chung:0,4s
TIẾT 17: VẬN CHUYỂN MÁU QUA HỆ MẠCH-VỆ SINH HỆ TUẦN HOÀN
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
H§ 1: HS t×m hiÓu sù vËn chuyÓn cña m¸u qua hÖ m¹ch 
- Gv: Y/c hs đọc thông tin, quan sát tranh hình 18.1 – 18.2, trao đổi nhóm và trả lời các câu hỏi .
- HS: Tự thu nhận thông tin, quan sát tranh, trao đổi nhóm thống nhất ý kiến
(?) Máu vận chuyển qua hệ mạch được là nhờ đâu?
 (?) Huyết áp là gì ? 
 (?) Huyết áp tối đa ( HA tâm trương) và huyết áp tối thiểu (HA tâm thu) xảy ra khi nào?
- HS: HA tối đa xảy ra khi TT co, HA tối thiểu xảy ra khi TT dãn
(?) Tại sao huyết áp là chỉ số biểu thị sức khoẻ? 
- HS: Huyết áp là chỉ số biểu thị sức khỏe là do tâm thất co, dãn tạo ra huyết áp tối đa và tối thiểu.
- Gv: Cần nhấn mạnh:
 + TT co tạo ra huyết áp tối đa (nếu/120mmHg/cm2 tạo ra huyết áp cao )
 + TT dãn tạo ra huyết áp tối thiểu (nếu xuống thấp quá tạo ra huyết áp thấp)
(?) Lực chủ yếu giúp máu tuần hoàn liên tục và theo 1chiều trong hệ mạch được tạo ra từ đâu?
 (?) Huyết áp trong tĩnh mạch rất nhỏ mà máu vẫn vận chuyển được qua tĩnh mạch về tim là nhờ tác động chủ yếu nào ?
- Gv: Chính sự vận chuyển máu qua hệ mạch là cơ sở để rèn luyện, bảo vệ tim mạch 
H§ 2: HS t×m hiÓu c¸c t¸c nh©n g©y h¹i vµ c¸c biÖn ph¸p phßng chèng, rÌn luyÖn tim m¹ch. 20 phót
- Gv: Y/c hs đọc thông tin ở hoạt động 2 và trả lời các câu hỏi .
- HS: Tự thu thập thông tin trong SGK
(?) Hãy cho biết những nguyên nhân gây hại cho tim mạch?
- Gv: liên hệ 
(?) Trong thực tế em đã gặp người bị bệnh tim mạch chưa? Biểu hiện như thế nào? Gây hậu quả gì?
- HS: Liên hệ thực tế để trả lời
- Gv: Mở rộng thêm
 5 biểu hiện thường gặp ở bệnh tim mạch:
 + Đau thắt ngực dữ dội, cảm giác bị bóp nghẹt trong lồng ngực, vị trí cơn đau thường ở phía sau xương ức lan lên vai trái, mặt trong cánh tay trái hoặc lan ra sau lưng Đây là biểu hiện nghi ngờ của nhồi máu cơ tim. 
 + Đột ngột ngất xỉu, mất phản ứng xung quanh, gọi hỏi không biết, ngừng thở, tím tái toàn thân hoặc co giật, mềm nhũn, đại tiểu tiện không tự chủ. 
 + Đột ngột tê hoặc yếu nửa người, ngất hoặc hôn mê, mất hoặc rối loạn khả năng nói, rối loạn thị giác, đột ngột mất thăng bằng và phối hợp các động tác, đau đầu dữ dội, nôn không rõ nguyên nhân. 
+ Đột ngột khó thở dữ dội, vã mồ hôi
+ Đau đột ngột và dữ dội chân hoặc tay. Chân hoặc tay đau lạnh, nhợt hơn so với bên đối diện. 
(?) Theo em cần phải làm gì để bảo vệ tim mạch?
- HS: vận dụng kiến thức đã nêu ở trên để trả lời
- Tránh các tác nhân gây hại.
- Tạo cuộc sống tinh thần thoải mái, vui vẻ.
GV cho HS ®äc b¶ng 18.
? Kh¶ n¨ng lµm viÖc cña tim vËn ®éng viªn nh­ thÕ nµo so víi ng­êi b×nh th­êng. 
? VËy khi tim m¹ch th­êng xuyªn ®­îc luyÖn tËp sÏ cã lîi nh­ thÕ nµo ?
(?) Có những biện pháp nào rèn luyện tim mạch?
 (?) Bản thân em đã rèn luyện chưa? Và rèn luyện như thế nào?
HĐ4: Hoạt động vận dụng:
C©u 1: HuyÕt ¸p lµ g×?
 C©u 2: Lùc chñ yÕu gióp m¸u tuÇn hoµn liªn tôc vµ theo mét chiÒu trong hÖ m¹ch lµ do ®©u?
 C©u 3: CÇn b¶o vÖ c¬ thÓ tr­íc c¸c t¸c nh©n g©y h¹i hÖ tim m¹ch thÕ nµo?
 C©u 4: Em biÕt g× vÒ nguyªn nh©n g©y bÖnh vµ c¸ch phßng tr¸nh bÖnh huyÕt ¸p thÊp, huyÕt ¸p 
I. Sù vËn chuyÓn m¸u trong hÖ m¹ch: 
- M¸u ®­îc vËn chuyÓn qua hÖ m¹ch lµ nhê lùc ®Èy cña TTT co, t¹o ra huyÕt ¸p vµ vËn tèc m¸u trong m¹ch .
 - HuyÕt ¸p lµ ¸p lùc cña m¸u lªn thµnh m¹ch (do TT co vµ gi·n)cã huyÕt ¸p tèi ®a vµ huyÕt ¸p tèi thiÓu.
- Trong §M, lùc ®Èy ®­îc hç trî bëi sù co bãp cña thµnh §M .
- §Õn TM, lùc ®Èy yÕu nh­ng ®­îc sù hç trî bëi søc ®Èy t¹o ra do co bãp cña c¬ b¾p quanh thµnh m¹ch, søc hót cña lång ngùc, søc hót cña TNP, vµ van mét chiÒu .
- Tèc ®é vËn chuyÓn m¸u gi¶m dÇn tõ ®éng m¹ch tíi tÜnh m¹ch vµ tíi mao m¹ch.
- Sự hoạt động phối hợp các thành phần cấu tạo của tim và hệ mạch tạo ra huyết áp trong mạch sức đẩy chủ yếu giúp máu tuần hoàn liên tục và theo một chiều trong hệ mạch.
II. VÖ sinh tim m¹ch:
1. CÇn b¶o vÖ tim m¹ch tr¸nh c¸c t¸c nh©n cã h¹i:
Nguyªn nh©n: 
- C¬ thÓ cã khuyÕt tËt ë tim, hÖ m¹ch.
- Mét sè virót còng lµm h¹i ®Õn tim m¹ch nh­ cóm, th­¬ng hµn, b¹ch hÇu ...
- C¸c mãn ¨n chøa nhiÒu mì §V.
- LuyÖn tËp thÓ thao qu¸ søc.
- Sèt cao, mÊt m¸u hay mÊt n­íc nhiÒu, qu¸ håi hép hay sî h·i.
- Sö dông c¸c chÊt kÝch thÝch.
BiÖn ph¸p: Kh«ng sö dông c¸c chÊt kÝch thÝch, h¹n chÕ ¨n thøc ¨n chøa nhiÒu mì §V, tiªm phßng c¸c bÖnh cã h¹i cho tim m¹ch, t¹o cuéc sèng tho¶i m¸i vui vÎ,... .
2. CÇn rÌn luyÖn hÖ tim m¹ch: 
CÇn rÌn luyÖn TDTT th­êng xuyªn, võa søc lµm t¨ng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cña hÖ tim m¹ch, xoa bãp ngoµi da.
TIẾT 18: THỰC HÀNH: SƠ CỨU CẦM MÁU
Hoạt động của giáo viên và học sinh.
Nội dung 
Hoạt động 1: Tìm hiểu về các dạng chảy máu 
Gv : yêu cầu HS trao đổi nhóm, thảo luận để hoàn thành bảng :
- HS : tự xử lí, liên hệ thực tế, trao đổi nhóm và hoàn thành bảng.
Hoạt động 2: Tập băng bó vết thương 
- HS:Các nhóm nghiên cứu thông tin SGK.
? Khi bị chảy máu ở lòng bàn tay thì băng bó như thế nào ?
- HS trình bày - Gv lưu ý HS 1 số điểm, yêu cầu các nhóm tiến hành.
- Gv: Y/c mỗi nhóm tiến hành thực hành dưới sự điều khiển của tổ trưởng.
- HS: -Mỗi tổ chọn người mẫu băng tốt nhất. Đại diện nhóm trình bày thao tác và mẫu.
- Gv kiểm tra mẫu băng của các tổ : yêu cầu mẫu băng phải đủ các bước, gọn, đẹp, không quá chặt, không quá lỏng.
(?) Khi bị chảy máu ở động mạch, cần tiến hành như thế nào ?
- 1 HS trình bày các bước tiến hành,
- Các nhóm tiến hành 
- Mỗi tổ chọn một mẫu băng tốt nhất. Đại diện nhóm trình bày thao tác và mẫu
- Lưu ý HS về vị trí dây garô cách vết thương không quá gần (> 5cm), không quá xa.
- Yêu cầu các nhóm tiến hành.
- Gv kiểm tra, đánh giá mẫu.
- Mỗi tổ chọn một mẫu băng tốt nhất. Đại diện nhóm trình bày thao tác và mẫu.
- Gv yêu cầu mỗi HS về nhà tự viết báo cáo thực hành theo SGK.
- Gv căn cứ vào đáp án
1. Tìm hiểu về các dạng chảy máu
Các dạng chảy máu
Biểu hiện
1. Chảy máu mao mạch
- Máu chảy ít, chậm.
2. Chảy máu tĩnh mạch
- Máu chảy nhiều hơn, nhanh hơn.
3. Chảy máu động mạch
- Máu chảy nhiều, mạnh, thành tia.
2. Tập băng bó vết thương
. 
a. Băng bó vết thương ở lòng bàn tay (chảy máu tĩnh mạch và mao mạch).
- Các bước tiến hành SGK.
- Lưu ý : Sau khi băng nếu vết thương vẫn chảy máu, phải đưa ngay bệnh nhân tới bệnh viện.
V. Củng cố	
(?) Vì sao máu từ phổi về tim rồi tới các tế bào có màu đỏ tươi , còn máu từ các tế bào về tim rồi tới phổi có màu đỏ thẫm ?
? Baûn thaân em ñaõ mieãn dòch vôùi nhöõng beänh naøo töø söï maéc beänh tröôùc ñoù ? Vaø mieãn dòch vôùi beänh naøo töø söï tieâm phoøng ?
? An mang nhóm máu AB, hỏi An có thể truyền máu cho bạn nào mà không xảy ra sự kết dính hồng cầu ?
A. Minh (Nhóm máu O)	B. My (Nhóm máu AB)
C.Lan( Nhóm máu A) D. Mai (Nhóm máu B)
 Đáp án: B
? Các pha trong mỗi chu kì tim diễn ra theo trình tự trước sau như thế nào ?
A. Pha thất co – pha dãn chung – pha nhĩ co
B. Pha dãn chung – pha thất co – pha nhĩ co
C. Pha thất co – pha nhĩ co – pha dãn chung
D. Pha nhĩ co – pha thất co – pha dãn chung
Đáp án: D
Ở một người có huyết áp là 120 / 80, em hiểu điều đó như thế nào?
VI. Dặn dò
- GV: Em hãy viết một bài tuyên truyền đến mọi người về những biện pháp bảo vệ cơ thể chống mất máu. 
 - Hoàn thành báo cáo thu hoạch. Nộp vào tiết sau 
- VÒ nhµ xem tr­íc bµi “ H« hÊp vµ c¸c c¬ quan h« hÊp”