Bài giảng Lịch sử Lớp 8 - Bài 27: Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào chống Pháp của đồng bào miền núi cuối thế kỉ XIX

Kiểm tra bài cũ 
Đây là cuộc khởi nghĩa nào? 
Tại sao nói cuộc khởi nghĩa Hương Khê là cuộc khởi nghĩa tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương? 
Quy mô, địa bàn hoạt động: rộng lớn 
Tổ chức chặt chẽ, chỉ huy thống nhất 
Lãnh đạo là văn thân, các sĩ phu yêu nước 
Thời gian tồn tại: 12 năm từ năm (1885 -1896) 
 Phương thức tác chiến: chiến tranh du kích nhưng hình thức phong phú, linh hoạt. Nghĩa quân đã tự chế tạo được súng trường. 
- Khởi nghĩa thất bại đánh dấu mốc kết thúc của phong trào đấu tranh chống Pháp dưới ngọn cờ Cần vương. 
Bài 27  KHỞI NGHĨA YÊN THẾ VÀ PHONG TRÀO CHỐNG PHÁP  CỦA ĐỒNG BÀO MIỀN NÚI CUỐI THẾ KỈ XIX 
I/Mục tiêu bài học 
1/ Kiến thức, kĩ năng, thái độ: 
- Phong trào nông dân Yên Thế: thời gian tồn tại, diễn biến, nguyên nhân thất bại, ý nghĩa. 
b. Kỹ năng 
- Dùng tư liệu lịch sử và bản đồ miêu tả những sự kiện lịch sử. Đối chiếu, so sánh, phân tích, tổng hợp các sự kiện lịch sử và nhân vật lịch sử. 
c. Tư tưởng 
- Giáo dục cho các em lòng biết ơn những anh hùng dân tộc. 
Nhận thấy rõ khả năng cách mạng to lớn , có hiệu quả của nông dân Việt Nam . 
GD MÔI TR ƯỜNG: xây dựng ở vùng rừng núi, có địa thế hiểm trở, không xa nơi cư trú của nhân dân, mở rộng dần địa bàn hoạt động 
II/ Chuẩn bị về tài liệu và phương tiện dạy học 
 1. GV 
- Lược đồ khởi nghĩa Yên Thế. 
- Tranh ảnh về thủ lĩnh phong trào nông dân Yên Thế và các dân tộc thiểu số chống Pháp. 
2. HS Tranh ảnh, liên quan. 
III/ Tổ chức hoạt động học cho học sinh 
Ổn định 
Kiểm tra bài cũ 
 Trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Tại sao nói KN Hương Khê là cuộc KN tiêu biểu nhất trong phong trào Cần Vương? 
1/Hoạt động dẫn dắt vào bài: 
Khởi động: Cùng với phong trào Cần Vương cuối thế kỉ XIX, phong trào tự vệ vũ trang kháng Pháp của nhân dân ta cuối thế kỉ XIX đã gây cho thực dân Pháp không ít khó khăn, điển hình nhất là cuộc khởi nghĩa Yên Thế (tồn tại gần 30 năm) và phong trào đấu tranh của các dân tộc miền núi. Hôm nay, chúng ta tìm hiểu về khởi nghĩa Yên Thế và phong trào chống Pháp của đồng bào miền núi cuối thế kỉ XIX. 
2/Hoạt động hình thành kiến thức: 
I . KHỞI NGHĨA YÊN THẾ (1884-1913) 
1. Nguyên nhân 
2. Diễn biến 
3. Nguyên nhân thất bại- Ý nghĩa 
Vùng đất Yên Thế 
Tỉnh Bắc Giang 
Vùng đất Yên Thế 
 LƯỢC ĐỒ CĂN CỨ YÊN THẾ 
Tại sao nghĩa quân lại chọn Yên Thế làm căn cứ cho cuộc khởi nghĩa? 
Đất rừng Yên Thế 
NghÜa qu©n Yªn ThÕ 
Nghĩa quân tham gia Yên Thế 
CĂN CỨ YÊN THẾ 
 1/Nguyên nhân khởi nghĩa:  
“Tình hình suy sụp của nông nghiệp Việt Nam dưới thời Nguyễn đã làm cho nông dân nhiều vùng đồng bằng miền Bắc buộc phải bỏ làng mạc đi nơi khác kiếm sống. Trong đó, một số người đã lên Yên Thế. Từ giữa thế kỷ XIX, họ bắt đầu lập ra một số làng mạc và tổ chức làm ăn, chống lại các thế lực đe dọa từ bên ngoài tới.” 
“Khi thực dân Pháp mở rộng phạm vi chiếm đóng ra Bắc Kỳ, Yên Thế trở thành đối tượng bình định đầu tiên của chúng. Để bảo vệ cuộc sống của mình, nông dân Yên Thế đã nổi dậy chống Pháp.” 
1/ Nguyên nhân 
Thực dân Pháp cướp đất nông dân, họ vùng lên đấu tranh. 
I. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1892) 
2/ Diễn biến 
Thảo luận 3 phút: trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Yên Thế?(theo mẫu phiếu học tập) 
+ Nhóm 1: giai đoạn 1 
+ Nhóm 2: giai đoạn 2 
+ Nhóm 3: giai đoạn 3 
I. Khởi nghĩa Yên Thế (1884-1892) 
 I/ Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913) 
1/ Nguyên nhân 
2/Diễn biến 
+ Giai đoạn 1 (1884-1892) 
- Nhiều toán nghĩa quân hoạt động riêng lẻ thủ lĩnh là Đề Nắm. 
Lược đồ Khởi nghĩa Yên Thế: 
TỔNG TÀI 
BÁ PHỨC 
ĐỀ THUẬT 
ĐỀ CHUNG 
ĐỀ NẮM 
I/ Khởi nghĩa Yên Thế (1884 – 1913) 
1.Nguyên nhân 
2. Diễn biến 
Giai đoạn 1 (1884-1892 ) 
 GIAI ĐOẠN 1: 1884-1892 
LƯỢC ĐỒ CĂN CỨ YÊN THẾ 
CHÚ THÍCH 
BỐ HẠ 
KÉP 
HỐ CHUỐI 
NHÃ NAM 
ĐÁP CẦU 
BẮC NINH 
BẮC GIANG 
TUYÊN QUANG 
THÁI NGUYÊN 
LẠNG SƠN 
VĨNH YÊN 
HẢI PHÒNG 
BIỂN ĐÔNG 
SƠN TÂY 
Pháp tấn công 
Quân ta chống trả 
Hoàng Hoa Thám (1858- 1913) 
 Hoàng Hoa Thám hồi còn bé tên là Trương Văn Nghĩa, quê ở làng Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên; sau di cư lên Sơn Tây (Hà Tây), rồi đến Yên Thế (Bắc Giang). Sinh trưởng trong một gia đình trọng nghĩa khí; cả hai ông bà đều tham gia kháng Pháp ở Sơn Tây. 
Từ năm 16 tuổi, ông tham gia nhiều cuộc khởi nghĩa chống pháp Sau này, Ông đứng dưới cờ nghĩa Lương Văn Nắm (tức Đề Nắm) và trở thành một tướng lĩnh có tài. 
Tháng 4 năm 1892, Đề Nắm bị thủ hạ Đề Sặt sát hại và Hoàng Hoa Thám trở thành thủ lĩnh tối cao của phong trào Yên Thế. Ông tiếp tục hoạt động, lập căn cứ ở Yên Thế và trở thành thủ lĩnh danh tiếng nhất của phong trào nông dân chống Pháp với biệt danh "Hùm xám Yên Thế". Ông tổ chức đánh nhiều trận, tiêu biểu ở thung lũng Hố Chuối (tháng 12 năm 1890) và Đồng Hom (tháng 2 năm 1892). 
ANH HÙNG BA BIỀU- CÁNH TAY PHẢI ĐẮC LỰC CỦA ĐỀ THÁM 
NGHĨA QUÂN YÊN THẾ 
LÍNH PHÁP BỊ THƯƠNG 
KHỞI NGHĨA YÊN THẾ ( 1884 – 1913) 
- 
1.Nguyên nhân 
 + Giai đoạn 1(1884-1892) 
2. Diễn biến 
+ Giai đoạn 2(1893-1908) 
- Thời kì nghĩa quân vừa chiến đấu vừa xây dựng cơ sở. Dưới sự chỉ huy của Đề Thám. 
 Căn cứ chính 
 Nơi diễn ra trận đánh. 
Tại sao nghĩa quân và Pháp tiếp tục giảng hòa lần 2? 
LƯỢC ĐỒ KHỞI NGHĨA YÊN THẾ (GIAI ĐOẠN 2) 
PHÁP CHUẨN BỊ TẤN CÔNG VÀO YÊN THẾ 
Phan Bội Châu (1867-1940) 
Phan Châu Trinh (1872-1926) 
Những nhà yêu nước này đã từng tìm đến Yên Thế, bắt liên lạc với Đề Thám. 
KHỞI NGHĨA YÊN THẾ ( 1884 – 1913) 
- 
1.Nguyên nhân 
 + Giai đoạn 1(1884-1892) 
2. Diễn biến 
+ Giai đoạn 2(1893-1908) 
+ Giai đoạn 3 (1909-1913) 
Kết quả: Pháp tập trung lực lượng tấn công lên Yên Thế, lực lượng nghĩa quân hao mòn dần. Ngày 10/2/1913, Đề Thám bị sát hại, phong trào tan rã.. 
c) GIAI ĐOẠN 3: 1909-1913 
LƯỢC ĐỒ CĂN CỨ YÊN THẾ 
CHÚ THÍCH 
BỐ HẠ 
KÉP 
HỐ CHUỐI 
NHÃ NAM 
ĐÁP CẦU 
BẮC NINH 
BẮC GIANG 
TUYÊN QUANG 
THÁI NGUYÊN 
LẠNG SƠN 
VĨNH YÊN 
HẢI PHÒNG 
BIỂN ĐÔNG 
SƠN TÂY 
Pháp tấn công 
Quân ta chống trả 
Quân ta rút lui 
Câu hỏi: “Tại sao thực dân Pháp mở cuộc tấn công quy mô lên Yên Thế? 
Giữa năm 1908, xảy ra vụ đầu độc lính Pháp ở Hà Nội có sự tham gia của Đề Thám. Nhân cơ hội này, thực dân Pháp tập trung lực lượng tiêu diệt nghĩa quân 
CẢ GIA ĐÌNH ĐỀ THÁM BỊ BẮT 
Những anh hùng của nhóm Ðề-Thám bị xử tử 
Thời gian tồn tại 30 năm (1884-1913) 
Lực lượng tham gia: đều là những người nông dân cần cù, chất phác, yêu cuộc sống. 
Tính chất: là một phong trào yêu nước, không nằm trong phong trào Cần Vương 
Nhận xét về phong trào nông dân Yên Thế? 
(thời gian tồn tại, lực lượng tham gia,tính chất) 
3. Nguyên nhân thất bại – Ý nghĩa: 
	 Câu hỏi: “Nguyên nhân thất bại của khởi nghĩa Yên Thế?” 
	 “Cuộc khởi nghĩa thất bại do so sánh lực lượng giữa ta và địch quá chênh lệch, khởi nghĩa nổ ra trong một vùng rừng núi hẻo lánh, ít liên hệ với phong trào chung. Thực dân Pháp đã cấu kết với quan lại, địa chủ phong kiến đàn áp phong trào.” 
NHỮNG NGHĨA QUÂN BỊ XỬ TỬ 
3. Nguyên nhân thất bại – Ý nghĩa: 
a. Nguyên nhân thất bại: 
- Pháp còn mạnh, câu kết với phong kiến đàn áp phong trào. 
- Lực lượng nghĩa quân còn mỏng và yếu. Tổ chức, lãnh đạo còn nhiều hạn chế. 
b. Ý nghĩa lịch sử: 
- Thể hiện tinh thần yêu nước chống Pháp của giai cấp nông dân. 
- Góp phần làm chậm quá trình bình định của Pháp. 
Ý nghĩa cuộc khởi nghĩa yên thế? 
 Khởi nghĩa Yên Thế có những đặc điểm gì khác so với các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương? 
PHONG TRÀO NÔNG DÂN YÊN THẾ 
PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
MỤC TIÊU 
LÃNH ĐẠO 
PHƯƠNG THỨC 
 TÁC CHIẾN 
THỜI GIAN 
MỤC TIÊU 
PHONG TRÀO NÔNG DÂN 
 YÊN THẾ 
PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG 
LÃNH ĐẠO 
PHƯƠNG THỨC 
 TÁC CHIẾN 
THỜI GIAN 
- Lòng yêu nước, chống Pháp xâm lược. 
- Bảo vệ lợi ích trước mắt của nông dân địa phương. 
- Nông dân 
- Gần 30 năm: 
1884-1913 
Lòng yêu nước, chống Pháp xâm lược. 
Bảo vệ ngôi vua, lập lại chế độ phong kiến. 
- Văn thân, sĩ phu yêu nước 
- Cuộc khởi nghĩa dài nhất là 12 năm 
- Tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm, gan dạ và sáng tạo của nông dân Yên Thế.- Sự lãnh đạo tài giỏi của Hoàng Hoa Thám.  => Đây là cuộc khởi nghĩa nông dân lớn nhất, kéo dài nhất cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Đồng thời đây là cuộc khởi nghĩa duy nhất không chịu ảnh hưởng của phong trào Cần Vương.	 
? Sự khác nhau giữa phong trào Cần vương với khởi nghĩa Yên Thế thể hiện điều gì? 
Nhà thờ Đề Thám và nghĩa quân tại Khu di tích Yên Thế 
Lễ hội tại đền thờ Hoàng Hoa Thám diễn ra vào ngày 16 tháng 3 dương lịch tại thị trấn Cầu Gồ ( Yên Thế - Bắc Giang). 
Diễn biến khởi nghĩa Yên Thế 
 Nghĩa quân hoạt động riêng rẽ 
Đề Nắm lãnh đạo 
Giai đoạn 1 
(1884 -1892) 
Nghĩa quân vừa chiến đấu vừa xây dựng cơ sở 
(Đề Thám 2 lần giảng hòa với Pháp) 
Thực dân Pháp tập trung lưc lượng mở Cuộc tấn công, Lực lượng nghĩa quân hao mòn dần .Ngày 10/2/1913 Đề Thám bị sát hại -> phong trào tan rã 
Giai đoạn 2 (1893 - 1908) 
Đề Thám lãnh đạo 
Đề Thám lãnh đạo 
Gai đoạn 3 
(1909 – 1913) 
Củng cố 
Nguyên nhân 
Nguyên nhân thất bại, Ý nghĩa 
ÔN TẬP 
Câu 1: Nông dân Yên Thế đứng lên nhằm mục đích gì? 
A. Giúp vua cứu nước 
B. Bảo vệ cuộc sống 
C. Giành lại độc lập. 
D. Cứu nước, cứu nhà 
 Câu 2: Vì sao cuộc khởi nghĩa Yên Thế được xem là cuộc khởi nghĩa nông dân? 
A. Cuộc khởi nghĩa có nông dân tham gia dưới sự chỉ huy của văn thân sĩ phu. 
B. Cuộc khởi nghĩa mà mục tiêu chủ yếu là đòi ruộng đất cho nông dân. 
C. Cuộc khởi nghĩa mà lực lượng tham gia chủ yếu là nông dân. 
D. Cuộc khởi nghĩa mà lãnh đạo và lực lượng tham gia khởi nghĩa đều là nông dân. 
DẶN DÒ 
- Học bài cũ 
+ Xem lại nội dung bảng so sánh khởi nghĩa Yên Thế với phong trào Cần Vương 
+ Vị trí căn cứ của Yên Thế 
-Chuẩn bị bài 28 : Trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX 
*Chú ý: 
- Bối cảnh ra đời của phong trào duy tân. 
- Những nhà cải cách tiêu biểu. 
- Nội dung và ý nghĩa của những đề nghị cải cách. 
Chúc các em Học sinh học tốt!