Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Chủ đề: Câu phân loại theo mục đích nói

CHỦ ĐỀ: CÂU PHÂN LOẠI THEO MỤC ĐÍCH NÓI
 (Chương trình Ngữ Văn 8 - Học kì II)
 6 BƯỚC 
Bước 1: Xác định vấn đề cần giải quyết:
- Từ các các kiến thức cơ bản và sẵn có trong giao tiếp hàng ngày sẽ hình thành và nâng cao hiểu biết cho học sinh về các kiểu câu trong mục đích nói. Định hướng những văn bản có cùng chủ đề, xây dựng thành chủ đề dạy học.
- Lựa chọn những đơn vị kiến thức phù hợp để triển khai chủ đề. Bước đầu hình thành giúp học sinh nhân dạng đặc điểm , chức năng của các kiểu câu theo mục đích nói.
- Xây dựng câu hỏi và bài tập phát triển năng lực học sinh theo mục tiêu bài học bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng , thái độ.
- Thử nghiệm trên lớp theo tiến trình đã thiết kế theo chủ để giúp cho học sinh nắm các kiểu câu đã học có hệ thống để học sinh thực hiện linh hoạt trong mục đích nói và viết .
- Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm.
Bước 2: Xây dựng nội dung chủ đề bài học:
 - Chủ đề bao gồm 5 tiết 
 - Tích hợp với phân môn Văn( đoạn trích các văn bản).
Bước 3: Xác định mục tiêu bài học:
1.Kiến thức: Giúp học sinh:
- Hiểu rõ đặc điểm hình thức, chức năng của các kiểu câu phân loại theo mục đích nói: câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật.
2. Kĩ năng
- Sử dụng câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật đúng hoàn cảnh giao tiếp.
- Phân biệt được các kiểu câu khi nói và viết, đặc biệt khi tạo lập văn bản.
3.Thái độ
- Có ý thức sử dụng các kiểu câu đúng hoàn cảnh giao tiếp.
- Có ý thức hợp tác, tự giác học tập, có hứng thú, yêu thích học bộ môn.
4. Năng lực hướng tới: 
- Năng lực giao tiếp
- Năng lực sử dụng ngôn ngữ
- Năng lực tự học, sáng tạo.
-Năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực hợp tác.
- Năng lực thẩm mĩ.
Bước 4: Xác định , mô tả mức độ yêu cầu của mỗi loại câu hỏi/ bài tập có thể sử dụng để kiểm tra đánh giá năng lực và phẩm chất học sinh trong dạy học.
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
- Nhận biết sự tồn tại của các kiểu câu
- Nhận biết được các đặc điểm cơ bản của các kiểu câu.
- Nhận biết được các chức năng chính của các kiểu câu
- Hiểu thế nào là câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật.
- Cơ sở để phân biệt được các kiểu câu trên.
- Hiểu được các chức năng chính của mỗi kiểu câu trong quá trình tìm hiểu.
- Nắm được ngoài chức năng chính còn có chức năng khác
- Phân biệt được các kiểu câu và biết sử dụng trong giao tiếp.
-Đặt được các kiểu câu theo mục đích nói.
- Phân biệt được đặc điểm, hình thức của các kiểu câu.
-Biết cách sử dụng các chức năng chính của mỗi kiểu câu phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
- Vận dụng các kiểu câu trong tạo lập văn bản.
- Căn cứ vào đặc điểm hình thức để đặt các kiểu câu theo mục đích nói trực tiếp hay gián tiếp.
- Sử dụng các chức năng chính và các chức năng khác của các kiểu câu để tạo lập văn bản.
Bước 5: Biên soạn các câu hỏi / bài tập cụ thể theo các mức độ đã yêu cầu:
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng thấp
Vận dụng cao
- Thế nào là câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật.
- Xác định được các kiểu câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán, câu trần thuật.
- Đặt được các kiểu câu cơ bản .
- Viết đoạn văn bản có vận dụng các kiểu câu cơ bản.
- Tại sao biết câu thuộc kiểu câu đó? Hãy nêu dấu hiệu nhận biết các đặc điểm cơ bản của các kiểu câu.
- Cơ sở để phân biệt được các kiểu câu trên.
- Hiểu được các chức năng chính của mỗi kiểu câu trong quá trình tìm hiểu.
- Nắm được ngoài chức năng chính còn có chức năng khác của các kiểu câu.
- Phân biệt được đặc điểm, hình thức của các kiểu câu và biết sử dụng trong giao tiếp.
-Biết cách sử dụng các chức năng chính của mỗi kiểu câu phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
- Sử dụng các chức năng chính và các chức năng khác của các kiểu câu để tạo lập văn bản.
Bước 6: Thiết kế tiến trình dạy học:
 CHỦ ĐỀ PHÂN LOẠI CÂU THEO MỤC ĐÍCH NÓI
 Tiết 1: CÂU NGHI VẤN
Trợ giúp của GV
Hoạt động của HS
 HOẠT ĐỘNG 1:KHỞI ĐỘNG 
 Câu 1: Ở tiểu học các em đã học những kiểu câu
 nào?
Câu 2: Hãy đặt một kiểu câu mà em biết? vì sao em biết đó là câu được viết theo kiểu đó?
- GV dẫn dắt vào bài: Chuùng ta ñaõ hoïc ñöôïc raát nhieàu caâu ôû tieåu hoïc nhö : Caâu traàn thuaät,caâu caàu khieán, caâu caûm thaùn, caâu nghi vaán . . . Ñaây laø nhöõng kieåu caâu phaân loaïi theo muïc ñích phaùt ngoân. Hoâm nay chuùng ta seõ tìm hieåu ñaëc ñieåm hình thöùc cuõng nhö chöùc naêng chính cuûa kieåu caâu naøy. Ñoàng thôøi phaân bieät ñöôïc caâu nghi vaán vôùi caùc kieåu caâu khaùc.
TL: : Caâu caàu khieán, caâu caûm thaùn, caâu nghi vaán, câu trần thuật .
-Hs đặt câu, xác định dấu hiệu.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
(?) Trong ñoaïn ñoái thoaïi sau ñaây caâu naøo laø caâu nghi vaán?
(?) Nhöõng daáu hieäu hình thöùc naøo cho bieát ñoù laø caâu nghi vaán?
(?) Bài tập nhanh: GV cho ví dụ yêu câu hs xác định từ nghi vấn?
 +Baïn thuoäc baøi chöa ? 
 + Baïn laøm baøi taäp chöa?
 + Noù ñi hoïc chöa ?
(?) Ngoài những từ này em biết có những từ nghi vấn nào?Hãy đặt một câu và cho biết dấu hiệu nhận biết?
(?) Caâu nghi vaán trong ñoaïn trích treân duøng laøm gì?
(?) Em thöû ñaët moät vaøi caâu nghi vaán töông töï ?
(?) Vaäy ñaëc ñieåm vaø coâng duïng cuûa caâu nghi vaán laø gì?
Goïi hoïc sinh ñoïc ghi nhôù
- HSđđọc ñoaïn trích SGK/11.
- HS traû lôøi coù 3 caâu nghi vaán, ñoù laø caâu : 2, 5, 6.
Saùng nay ngöôøi ta ñaám u coù ñau laém khoâng?
-Theá laøm sao u cöù khoùc maõi maø khoâng aên khoai? Hay u thöông chuùng con ñoùi quaù?{ }
-HS trả lời: Xét hình thức: Có chứa từ nghi vấn, kết thúc bằng dấu chấm hỏi.
 Chức năng chính: Dùng để hỏi
- HS xác định từ : chưa.
HS tìm những từ nghi vấn: à, ư, chăng, thế nào , sao, bao nhiêu,...
- HS đặt câu.
- Dùng để hỏi.
- HS đặt câu có sử dụng từ nghi vấn.
- HS trả lời :: Có chứa từ nghi vấn, kết thúc bằng dấu chấm hỏi. Chức năng chính: Dùng để hỏi
- HS đọc ghi nhớ/ skg trang 12
HOAÏT ÑOÄNG3 : LUYỆN TẬP
- GV gọi HS đọc bài và cho biết yêu cầu của đề là gì?
- GV cho hs tuần tự làm bài trong sgk?
Bài tập1/11 : Yêu cầu làm gì? Hãy xác định đặc điểm, hình thức của kiểu câu đó.
Baøi taäp 2/12 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định kiểu câu đó.
Baøi taäp 3/12 :Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 4/12 : Yêu cầu gì? Hãy trình bày hình thöùc vaø yù nghóa cuûa hai caâu sau
-Baøi taäp 5/12 : có gì khác nhau giữa hai câu , vì sao em biết? 
Baøi taäp 6/12 :Hai caâu nghi vaán sau ñuùng hay sai?
- Baøi taäp 1/11 :Xaùc ñònh caâu nghi vaán(ññ hình thöùc caâu NV)
a) Chò khaát tieàn söu ñeán chieàu nay phaûi khoâng? (phaûi khoâng?)
b) Taïi sao con ngöôøi laïi phaûi khieâm toán nhö theá? (taïi sao nhö theá?)
c) Vaên laø gì?... Chöông laø gì? (laø gì?)
d) Chuù mình muoán cuøng tôù ñuøa vui khoâng? ( khoâng?)
Ñuøa troø gì? (gì?)
Höø höø caùi gì theá ? (gì theá?)
Chò Coác beùo xuø ñöùng tröôùc cöûa nhaø ta ñaáy haû? (ñaáy haû?)
Baøi taäp 2/12 : Xeùt caùc caâu sau vaø traû lôøi caâu hoûi 
a,b,c coù töø “hay”"caâu nghi vaán, khoâng theå thay theá baèng töø khaùc ñöôïc.
Baøi taäp 3/12 :Coù theå ñaët daáu (?) ôû cuoái caùc caâu sau ñöôïc khoâng ?
- Khoâng. Vì ñoù khoâng laø nhöõng caâu nghi vaán.
Baøi taäp 4/12 :Phaân bieät hình thöùc vaø yù nghóa cuûa hai caâu sau
- Khaùc nhau veà hình thöùc : Coù. . .khoâng; ñaõ . . .chöa.
- Khaùc nhau veà yù nghóa : Caâu hoûi thöù nhaát khoâng coù giaû ñònh. Caâu thöù hai coù giaû ñònh : laø ngöôøi ñöôïc hoûi tröôùc ñoù coù vaán ñeà veà söùc khoeû.
Baøi taäp 5/12 :
- Khaùc bieät veà hình thöùc: bao giôø ñöùng ñaàu vaø ñöùng cuoái.
- YÙ nghóa: a. Hoûi veà thôøi ñieåm cuûa haønh ñoäng seõ dieãn ra trong töông lai; 
 b. Hoûi veà thôøi ñieåm cuûa haønh ñoäng seõ dieãn ra trong quaù khöù 
Baøi taäp 6/12 :Hai caâu nghi vaán sau ñuùng hay sai
a. Ñuùng, Vì khoâng bieát caàn phaûi hoûi.
b. Sai, vì khoâng bieát giaù bao nhieâu, khoâng neân noùi ñaêt hay reû.
HOAÏT ÑOÄNG4: VẬN DỤNG 
 GV cho hs một đoạn văn nhận biết câu nghi vấn : Câu 1: Tìm câu nghi vấn cho đoạn trích đó? Vì sao?
 Trên thế giới có rất nhiều tệ nạn xã hội, nào là ma túy, mại dâm, cờ bạc,...nhưng có 1vấn đề lại xuất hiện đó là nạn hút thuốc lá.(1) Trong thuốc lá có rất nhiều chất độc hại ảnh hưởng đến sức khỏe người hút và cả người hít phải khói thuốc lá, không những thế trong thuốc lá có chất gây nghiện.(2) Khói thuốc lá còn làm ô nhiễm môi trường.(3)Vậy làm sao để mọi người không hút thuốc lá?(4) Nhà trường nên tổ chức giáo dục học sinh (5)Bạn thử nghĩ xem nếu thực hiện các biện pháp trên thế giới sẽ chẳng còn ai hút thuốc lá đúng không?(6)
 Câu 2:Đặt câu có sử dụng từ nghi vấn? GV mời vài hs đặt câu.
 - Yêu cầu HS tìm câu nghi vấn : (4), (6) câu nghi vấn
+Vậy làm sao để mọi người không hút thuốc lá?
+Bạn thử nghĩ xem nếu thực hiện các biện pháp trên thế giới sẽ chẳng còn ai hút thuốc lá đúng không ?
- HS đặt câu.
HOAÏT ÑOÄNG5: MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
-Tập viết đoạn văn có sử dụng kiểu câu nghi vấn?
-Tập làm thơ có sử dụng câu nghi vấn ?
-Tập vẽ tranh minh họa .
- GV cho hs hoạt động nói , mời lên trình bày
 Tieát 2 : CAÂU NGHI VAÁN ( tieáp theo)
Trợ giúp của GV
Hoạt động của HS
 HOẠT ĐỘNG 1:KHỞI ĐỘNG 
Câu 1: Tìm từ được xem là từ nghi vấn: ai, con, gì, những, bao nhiêu, tại sao, có, 
Câu 2: Đăt câu với các từ nghi vấn: ai, gì bao nhiêu, tại sao. 
- GV giới thiệu bài mới: Thöïc teá trong cuoäc soáng giao tieáp, coù nhöõng caâu nghi vấn ngoaøi muïc ñích ñeå hoûi coøn duøng vaøo nhöõng muïc ñích khaùc. Baøi hoïc hoâm nay giuùp chuùng ta tìm hieåu caùc chöùc naêng khaùc cuûa caâu nghi vaán.
-Hs đặt câu, xác định dấu hiệu.
-Hs đặt câu, xác định dấu hiệu.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 Giaùo vieân treo ñoà duøng daïy hoïc leân baûng, hoïc sinh quan saùt vaø ñoïc ví duï.
(?) Xaùc ñònh caâu nghi vaán trong caùc ñoaïn trích treân ?
Giaùo vieân duøng buùt ñoû gaïch döôùi nhöõng caâu nghi vaán.
(?) Caâu nghi vaán trong nhöõng ñoaïn trích treân coù duøng ñeå hoûi khoâng? Neáu khoâng, thì duøng ñeå laøm gì?
Giaùo vieân ñöa ra nhöõng chöùc naêng ñeå hoïc sinh löïa choïn: caàu khieán; khaúng ñònh, phuû ñònh, ñe doaï, bieåu loä tình caûm, caûm xuùc.
(?) Các câu nghi vấn trên có gì giống và khác câu nghi vấn học ở tiết trước?
(?) Nhaän xeùt veà daáu caâu cuûa caùc caâu nghi vaán treân?
Coù khi laø daáu chaám than
(?) Nhöõng chöùc naêng khaùc cuûa caâu nghi vaán laø gì?
Hs traû lôøi, Gv höôùng ñeán phaàn ghi nhôù. 
Goïi hoïc sinh ñoïc ghi nhôù sgk trang 23
- HS đọc đoạn trích
- HS xác định và trả lời:
a)Sao chuù maøy sinh soáng caåu thaû quaù nhö theá!
"bieåu loä tình caûm, caûm xuùc.
b) Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy aø?
"ñe doaï
c) Coù bieát khoâng?...lính ñaâu?; Sao bay daùm ñeå cho noù chaïy xoàng xoäc vaøo ñaây nhö vaäy? Khoâng coøn pheùp taéc gì nöõa aø? "ñe doaï
d) Caû ñoaïn trích:
à Khaúng ñònh
ñ) Con gaùi toâi veõ ñaáy ö?..
à.boäc loä caûm xuùc.
- Trong câu văn đều có từ nghi vấn. Nhưng ngoài chức năng hỏi,câu còn có chức năng khác. 
- HS trình bày , đọc ghi nhớ/ sgk trang 23
HOAÏT ÑOÄNG3 : LUYỆN TẬP
- GV gọi HS đọc bài và cho biết yêu cầu của đề là gì?
- GV cho hs tuần tự làm bài trong sgk?
Bài tập1: Yêu cầu làm gì? Hãy xác định đặc điểm, hình thức của kiểu câu đó.
Baøi taäp 2 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định kiểu câu đó và sửa lại câu ?
a) Con ngöôøi ñaùng kính aáy baây giôø cuõng theo goùt Binh Tö ñeå coù aên ö ? "Bieåu loä caûm xuùc
 b)Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái
Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan
	"Phuû ñònh, bieåu loä caûm xuùc
 c)Sao ta khoâng ngaém söï bieät li theo taâm hoàn moät chieác laù nheï nhaøng rôi? "caàu khieán, bieåu loä caûm xuùc
 d) Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ
Hoàn ôû ñaâu baây giôø?
	"Bieåu loä tình caûm , caûm xuùc
ñ) OÂi neáu theá thì coøn ñaâu quaû boùng bay? "Phuû ñònh , bieåu loä tình caûm, caûm xuùc.
: 2. Caâu nghi vaán:
a) Sao cuï lo xa quaù theá? Toäi gì baây giôø nhòn ñoùi maø ñeå tieàn laïi?
 AÊn maõi heát ñi thì ñeán luùc cheát laáy gì maø lo lieäu?" Phuû ñònh
b)Caû ñaøn boø giao cho thaèng beù khoâng ra ngöôøi ra ngôïm aáy, chaên daét laøm sao? "baên khoaên, ngaàn ngaïi
c) Ai daùm baûo thaûo moäc töï nhieân khoâng coù tình maãu töû? "Khaúng ñònh
d) Thaèng beù kia, maøy coù vieäc gì? Sao laïi ñeán ñaây maø khoùc?" hoûi.
Vieát laïi:
-Cuï khoâng phaûi lo xa quaùnhö theá. Baây giôø khoâng phaûi nhòn ñoùi maø ñeå tieàn laïi. AÊn heát thì ñeán luùc cheát khoâng coù tieàn lo lieäu.
-Khoâng bieát chaéc laø thaèng beù coù theå chaên daét ñöôïc ñaøn boø hay khoâng?
-Thaûo moäc töï nhieân vaãn coù tình maãu töû.
HOAÏT ÑOÄNG4: VẬN DỤNG 
 GV cho hs một đoạn văn nhận biết câu nghi vấn :
Câu 1: Đặt câu nghi vấn với những chức năng khác em biết?
Câu 2: Viết đoạn hội thoại có sử dụng kiểu câu nghi vấn ?( Gv cho hs đọc và nhận xét)
 - HS đặt câu.
- Baïn coù theå keå cho mình nghe noäi dung tập cuối cuûa boä phim “ Về nhà đi con” ñöôïc khoâng?
-> Nghi vấn biểu thị ý cầu khiến.
- Laõo Haïc ôi, sao ñôøi laõo khoán cuøng ñeán theá?
-> Nghi vấn biểu thị tình cảm cảm xúc.
- Cho HS đọc 
HOAÏT ÑOÄNG5: MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
- Tìm những câu thơ có sử dụng câu nghi vấn
- Vẽ sơ đồ tư duy bài nghi vấn?
- GV cho hs hoạt động nói , mời lên trình bày
 Tieát 3: CAÂU CAÀU KHIEÁN
Trợ giúp của GV
Hoạt động của HS
 HOẠT ĐỘNG 1:KHỞI ĐỘNG 
 Câu 1: Vì sao các câu này được xem là câu nghi vấn?
 a) Chò khaát tieàn söu ñeán chieàu nay phaûi khoâng?
 b) Taïi sao con ngöôøi laïi phaûi khieâm toán nhö theá? Câu 2: 
- Ngoaøi chöùc naêng ñeå hoûi, caâu nghi vaán coøn coù nhöõng chöùc naêng naøo khaùc?
Câu 3 :- Laõo Haïc ôi, sao ñôøi laõo khoán cuøng ñeán theá? Câu này dùng để làm gì?
* Giới thiệu vào bài mới
-Hs xác định dấu hiệu.(phaûi khoâng?)
(taïi sao nhö theá?)
-Hs xác định dấu hiệu, chức năng khác: đe dọa. khẳng định, phủ định, bộc lộ cảm xúc. cầu khiến,...
- HS trả lời: Dùng bộc lộ cảm xúc.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 Giaùo vieân treo ñoà duøng daïy hoïc leân baûng, hoïc sinh quan saùt vaø ñoïc ví duï.
(?) Trong nhöõng ñoaïn trích treân caâu naøo laø caâu caàu khieán ? Ñaëc ñieåm hình thöùc naøo cho bieát ñoù laø caâu caàu khieán ?
* Bài tập nhanh: Hai câu này có gì khác nhau, hãy giải thích vì sao?
 + Anh có thể tắt hộ tôi cái quạt được không?
 + Tắt quạt đi!
(?) Nhöõng caâu caàu khieán naøy duøng ñeå laøm gì ?
* THẢO LUẬN( 2phút) : Đọc 2 đoạn văn em thấy từ “Mở cửa” của hai đoạn văn có gì khác nhau? 
(?) Theo em caùch ñoïc caâu “Môû cöûa!”trong b coù khaùc caùch ñoïc caâu “Môû cöûa.” Trong a khoâng ? 
(?) Caâu “Môû cöûa!” trong b duøng ñeå laøm gì ? khaùc vôùi caâu a ôû choã naøo ?
(?) Vaäy döïa vaøo ví duï 1,2 em haõy cho bieát caâu caàu khieán laø caâu nhö theá naøo ? chuùng duøng ñeå laøm gì ?
GV chốt ý: ÔÛ ví duï moät chuùng ta tìm ñöôïc nhöõng caâu caàu khieán laø do chuùng coù chöùa töø caàu khieán, coøn ôû ví duï 2 chuùng ta ñoïc caâu ñuùng ngöõ ñieäu ñeå boäc loä chöùc naêng cuûa caâu caàu khieán : ra leänh.
- GV goïi 1 HS ñoïc phaàn ghi nhôù SGK/31.
- HS đọc đoạn trích
- HS xác định và trả lời:
- Thoâi ñöøng lo laéng.
 ’ Khuyeân baûo.
- Cöù veà ñi. 
 ’ Yeâu caàu.
- Ñi thoâi con. 
 ’ Yeâu caàu.
Æ Laø nhöõng caâu caàu khieán.
- HS trả lời:Hai câu khác nhau 
+ Câu đầu là câu nghi vấn để cầu khiến
+ Câu sau là câu cầu khiến
- Hs trả lời : Câu cầu khiến là câu dùng để yêu cầu , đề nghị , khuyên bảo.
*HS trả lời:
- Khaùc nhau, trong a caâu traàn thuaät, trong b laø caâu caàu khieán.
- HS trình bày: câu cầu khiến phải có từ cầu khiến hay ngữ điệu cầu khiến.
- HS đọc ghi nhớ/ sgk trang 31
HOAÏT ÑOÄNG3 : LUYỆN TẬP
- GV gọi HS đọc bài và cho biết yêu cầu của đề là gì?
- GV cho hs tuần tự làm bài trong sgk?
Bài tập1: Yêu cầu làm gì? Hãy xác định đặc điểm, hình thức của kiểu câu đó.
Baøi taäp 2 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 3 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 4 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 5 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy so sánh hai cách nói .
Baøi taäp 1/ 31
Caùc caâu caàu khieán :
a. Haõy laáy gaïo laøm baùnh maø leã tieân vöông.
- Chuû ngöõ : Lang Lieâu 
b. OÂng Giaùo huùt tröôùc ñi.
- Chuû ngöõ : OÂng Giaùo.
c. Nay chuùng ta ñöøng laøm gì nöõa, thöû xem laõo mieäng coù soáng ñöôïc khoâng.
- Chuû ngöõ : Chuùng ta.
’ Chuû ngöõ trong caùc caâu treân ñeàu chæ ngöôøi ñoái thoaïi (ngöôøi tieáp nhaän caâu noùi), moät nhoùm ngöôøi trong ñoù coù ngöôøi ñoái thoaïi. Coù ñaëc ñieåm khaùc nhau.
- GV cho HS thay chuû ngöõ, sau ñoù nhaän xeùt.
Baøi taäp 2/ 32
 Xaùc ñònh caâu caàu khieán :
a. Thoâi, im caùi . . . . . . . aáy ñi.
’ Vaéng chuû ngöõ.
b. Caùc em ñöøng khoùc.
ž CN ngoâi thöù 2 soá nhieàu.
c. Ñöa tay cho toâi mau ! ; Caàm laáy tay toâi naøy !
’ Vaéng chuû ngöõ.( GV giaûi thích tình huoáng caáp baùch caâu caàu khieán ngaén goïn CN thöøông vaéng maët.)
Baøi taäp 3/32 
So saùnh hình thöùc vaø yù nghóa 2 caâu sau :
a. Haõy coá ngoài daäy huùp ít chaùo cho ñôõ xoùt ruoät ! (Vaéng CN )
b. Thaày em haõy coá ngoài daäy huùp ít chaùo cho ñôõ xoùt ruoät ! ( CN ngoâi thöù 2 soá ít, caàu khieán boäc loä tình caûm roõ giöõa ngöôøi noùi vôùi ngöôøi nghe.)
Baøi taäp 4/32. Deá Choaét muoán Deá Meøn ñaøo giuùp moät caùi nghaùch töø nhaø mình sang nhaø cuûa Deá Meøn 	(coù muïc ñích caàu khieán, trong ngoân töø cuûa Deá Choaét coù söï raøo tröôùc ñoùn sau).
Baøi taäp 5/33.
- So saùnh yù nghóa cuûa hai caâu :
 + Ñi ñi con. (Chæ coù ngöôøi con ñi).
 + Ñi thoâi con. (Ngöôøi con ñi vaø caû ngöôøi meï cuøng ñi).
’ Hai caâu naøy khoâng theå thay theá cho nhau ñöôïc, vì coù nghóa raát khaùc nhau.
HOAÏT ÑOÄNG4: VẬN DỤNG 
 GV yêu cầu 
1. Gv cho hs đặt các kiểu câu cầu khiến.
2. Viết một đoạn văn ngắn từ 6-8 câu theo chủ đề: gia đình, nhà trường có sử sụng câu cầu khiến.
 - Hs trả lời
- HS đọc đoạn văn
HOAÏT ÑOÄNG5: MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
- Tìm những câu thơ có sử dụng câu cầu khiến.
- Vẽ tranh chủ đề tự do.
- GV cho hs hoạt động nói , mời lên trình bày
 Tieát 4 : CAÂU CAÛM THAÙN
Trợ giúp của GV
Hoạt động của HS
 HOẠT ĐỘNG 1:KHỞI ĐỘNG 
- GV cho hs nghe đoạn nhạc bài hát : Dậy mà đi của Nhạc sĩ Nguyễn Xuân Tân. 
 - Hãy cho biết bài hát viết ra nhằm mục đích gì? 
 - Hãy đặt câu văn dùng để kêu gọi học sinh ra sức học hành để mai sau xây dựng đất nước.
 Giôùi thieäu baøi môùi:
Giaùo vieân ñoïc moät ñoïan thô coù caâu caûm thaùn.
Baøi hoïc hoâm nay chuùng ta seõ tìm hieåu veà caâu caûm thaùn 
HS đặt câu cầu khiến và nhận xét kiểu câu cầu khiến đã đặt. 
- Bài hát viết ra nhằm kêu gọi thanh niên ra giúp nước.
vd: Hãy học thật tốt để mai sau giúp đời.
 Mọi người hãy cố gắng học tập.
 Tuổi trẻ hãy cố gắng học tập để mai sau xây dựng đất nước giàu mạnh.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 GV goïi HS ñoïc caùc ví duï trong saùch, 
(?) Haõy xaùc ñònh caâu caûm thaùn trong caùc ví duï treân?
(?) Daáu hieäu hình thöùc naøo cho bieát ñoù laø caâu caûm thaùn?
 (?) Caâu caûm thaùn duøng ñeå laøm gì?
* Bài tập nhanh: Haõy xaùc ñònh caâu caûm thaùn trong caùc ví duï dưới và cho biết vì sao em biết câu đó là câu cảm thán?
- OÂi thaät laø moät taán bi kòch! 
- OÂi thaät laø moät cuoäc traïm chaùn.
-Sao cuộc đời lão Hạc lại khổ đến thế !
- Chao ôi, bài toán này khó quá!
THẢO LUẬN:( 2 PHÚT) Caùc em ñaõ ñoïc như caâu nghi vaán, caâu caàu khieán cuõng coù chöùc naêng boäc loä caûm xuùc. Vaäy muoán phaân bieät caâu nghi vaán vaø caâu caûm thaùn, ta caàn döïa vaøo ñaâu?
(?) Nhaän xeùt veà caáu truùc cuù phaùp cuûa nhöõng töø ngöõ caûm thaùn duøng trong caùc ví duï treân? 
 (?)Khi vieát ñôn töø, bieân baûn hôïp ñoàng hay trình baøy keát quaû moät baøi toaùn, em coù duøng caâu caûm thaùn khoâng? Vì sao?
 (?)Caâu caûm thaùn thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàu ôû theå loaïi vaên baûn naøo?
Goïi hoïc sinh ñoïc ghi nhôù
Goïi HS cho ví duï veà caâu caûm thaùn
 - hs trả lời:
-Hôõi ôi laõo Haïc! 
-> Cảm xúc thất vọng 
-Than oâi!
-> Cảm xúc tiếc nuối
-GV cho hs xác định từ cảm thán trong câu là : ôi, sao, chao ôi.
=> Các câu có từ cảm thán, khi kết thúc có dấu chấm than.
-HS trả lời và gv nhận xét: dựa vào câu phải có từ cảm thán và khi kết thúc có dấu chấm than.
- HS TRẢ LỜI: Boäc loä tröïc tieáp caûm xuùc cuûa ngöôøi noùi /vieát.
Theå hieän baèng caùc töø ngöõ caûm thaùn: oâi, than oâi, chao(oâi), trôøi ôi, thay , bieát bao, bieát chöøng naøo .
- Không vì văn bản hành chính đòi hỏi khách quan, khoa học. 
- HS trả lời trong văn biểu cảm
- HS đọc ghi nhớ/sgk
- HS đặt câu.
HOAÏT ÑOÄNG3 : LUYỆN TẬP
- GV gọi HS đọc bài và cho biết yêu cầu của đề là gì?
- GV cho hs tuần tự làm bài trong sgk?
Bài tập1: Yêu cầu làm gì? Hãy xác định đặc điểm, hình thức của kiểu câu đó.
Baøi taäp 2 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 3 : Yêu cầu bt làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 1 / 44 : Caùc caâu caûm thaùn:
a) Than oâi! Lo thay! Nguy thay!
b) Hôõi caûnh röøng gheâ gôùm cuûa ta ôi!
c) Chao oâi mình thoâi. 
Baøi taäp 2 / 44 : 
Lôøi than thôû cuûa ngöôøi noâng daân döôøi cheá ñoä phong kieán.
Lôøi than thôû cuûa ngöôøi chinh phuï tröôùc noãi truaân chuyeân do chieán tranh gaây ra.
Taâm traïng beá taéc cuûa nhaø thô tröùôc cuoäc soáng (tröôùc CMT8).
Söï aân haän cuûa Deá Meøn tröôùc caùi chết thaûm thöông cuûa Deá Choaét. 
è Taát caû caùc caâu ñeàu boäc loä tình caûm, caûm xuùc nhöng khoâng coù caâu naøo là câu caûm thaùn vì khoâng coù hình thöùc ñaëc tröng cuûa kieåu caâu naøy.
Baøi taäp 3/ 45 : Ñaët caâu: goïi HS töï ñaët caâu, söõ duïng nhöõng töø ngöõ caûm thaùn xieát bao, bieát chöøng naøo 
Meï ôi, tình yeâu maø meï ñaõ daønh cho con thieâng lieâng bieát bao !
HOAÏT ÑOÄNG4: VẬN DỤNG 
1. Gv cho hs đặt các kiểu câu cảm thán ? hs töï laøm
2. Viết một đoạn văn ngắn từ 6-8 câu theo chủ đề: gia đình, tình bạn trong đó có ít nhất một câu cảm thán.
- Hs trả lời, đặt câu
- HS đọc đoạn văn
HOAÏT ÑOÄNG5: MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
- Tập viết đoạn hội thoại có sử dụng các kiểu câu đã học.
- Tập làm thơ có sử dụng các kiểu câu đã học ?
- Tập vẽ tranh cổ động về rác thải nhựa, an toàn giao thông có sử dung câu cảm thán.
- GV cho hs hoạt động nói , mời lên trình bày
- GV mời hs lên trình bày thơ, tranh làm ở nhà có sử dụng câu cảm thán.
 Tieát 5: CAÂU TRAÀN THUAÄT
Trợ giúp của GV
Hoạt động của HS
 HOẠT ĐỘNG 1:KHỞI ĐỘNG 
- GV cho hs xem hình ảnh và đặt câu có sử dụng từ cảm thán.
 Giôùi thieäu baøi môùi :
Caùc em ñaõ hoïc 3 kieåu caâu nghi vaán, caàu khieán , caûm thaùn. Hoâm nay , chuùng ta tìm hieåu theâm veà caâu traàn thuaät. Ñaây laø kieåu caâu cô baûn ñöôïc duøng phoå bieán nhaát trong tình huoáng giao tieáp.
HS đặt câu cảm thán:
- Thuốc lá độc hại biết chừng nào!
- Nguy thay nhiều hs đi học bằng xe máy.
 HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
 GV goïi HS ñoïc caùc ñoaïn trích trong saùch giaùo khoa
(?) Caùc caâu trong nhöõng ñoaïn trích treân coù nhöõng daáu hieäu ñaëc tröng nhö nhöõng caâu nghi vaán, caàu khieán, caûm thaùn hay khoâng?
 (?) Caùc caâu naøy duøng ñeå laøm gì?
=> GV toång keát phaàn ghi nhôù thöù nhaát . Ñaây laø chöùc naêng chính cuûa caâu traàn thuaät.
 * Bài tập nhanh: GV ñöa ra moät soá caâu traàn thuaät coù caùc chöùc naêng khaùc ñeå HS nhaän dieän
d) Toâi yeâu caàu anh ra khoûi ñaây ngay.
ñ) (Chaùu) môøi baø xôi côm
g) Toâi xin höùa vôùi anh laø ngaøy mai toâi ñeán sôùm.
h) Tôù caám caäu noùi ra chuyeän aáy
i) Mình hoûi caäu huùt thuoác coù lôïi ôû choã naøo.
=> GV chốt ý: Nhöõng caâu naøy coù chöùc naêng ñeà nghò, yeâu caàu boäc loä caûm xuùc.
 Thoâng thöôøng chuùng coù caáu truùc: 
 Ngoâi thöù nhaát+ caùm ôn
 môøi 
 höùa
 chuùc möøng
 baûo ñaûm
 hoûi
Nhöõng caâu bieåu thò moät haønh ñoäng baèng chính vieäc phaùt ra caâu ño’ù caâu traàn thuaät ngoân haønh.
(?) Caâu traàn thuaät thöôøng keát thuùc baèng maáy hình thöùc?
GV toång keát ñaëc ñieåm vaø chöùc naêng cuûa caâu traàn thuaät.
Goïi HS ñoïc ghi nhôù
 - HS trả lời:
a) Trình baøy nhöõng suy nghó cuûa ngöôøi vieát.
b) Keå, thoâng baùo
c) Mieâu taû
- HS bằng hiểu biết trả lời:
d) Toâi yeâu caàu anh ra khoûi ñaây ngay.
à Cầu khiến
ñ) (Chaùu) môøi baø xôi côm
à Mời
g) Toâi xin höùa vôùi anh laø ngaøy mai toâi ñeán sôùm.
à Hứa heïn
h) Tôù caám caäu noùi ra chuyeän aáy.
à Cấm ñoaùn
i) Mình hoûi caäu huùt thuoác coù lôïi ôû choã naøo.
à Khuyeân raên
- HS ñoïc ghi nhôù/sgk
HOAÏT ÑOÄNG3 : LUYỆN TẬP
- GV gọi HS đọc bài và cho biết yêu cầu của đề là gì?
- GV cho hs tuần tự làm bài trong sgk?
Bài tập1: Yêu cầu làm gì? Hãy xác định đặc điểm, hình thức của kiểu câu đó.
Baøi taäp 2 : GV gọi hs đọc bài. Cho biết yêu cầu bt2 làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 3 : Yêu cầu bt3 làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 4 : Yêu cầu bt 4 làm gì? Hãy xác định .
Baøi taäp 1. 
a) Caû ba caâu 1,2,3 laø caâu traàn thuaät, trong ñoù caâu 1: keå; caâu 2&3: bieåu loä tình caûm, caûm xuùc.
b) Caâu 1: caâu caûm thaùn. Caâu 2&3: caâu traàn thuaät: vöùa trình baøy suy nghó vöøa boäc loä caõm xuùc.
c) Caâu 1: traàn thuaät duøng ñeå keå; caâu 2: caûm thaùn; caâu 3&4: caâu traàn thuaät: bieåu loä tình caûm, caûm ôn.
Baøi taäp 2. 
Ñoái thöû löông tieâu naïi nhöôïc haø?-> caâu hoûi
 Caûnh ñeïp hoâm nay kho ùhöõng hôø-> caâu traàn thuaät
YÙ nghóa: Ñeâm traêng ñeïp ñaõ gaây söï xuùc ñoäng maõnh lieät cho nhaø thô, khieán nhaø thô muoán laøm moät ñieàu gì ñoù.
Baøi taäp 3.
a) Caâu caàu khieán
b) Caâu nghi vaán
c) Caâu traàn thuaät, ngoân haønh 
Baøi taäp 4.
a) Caâu traàn thuaät ž yeâu caàu
b) Caâu traàn thuaät ž keå, yeâu caàu
HOAÏT ÑOÄNG4: VẬN DỤNG 
1. Gv cho hs đặt các kiểu câu trần thuật ? hs töï laøm
2. Viết một đoạn văn ngắn từ 6-8 câu theo chủ đề: gia đình, nhà trường, xác định câu trần thuật.
- Hs trả lời, đặt câu
- HS đọc đoạn văn
HOAÏT ÑOÄNG5: MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
- Tập viết đoạn hội thoại có sử dụng các kiểu câu đã học.
- Tập làm thơ có sử dụng các kiểu câu đã học ?
- Tập vẽ tranh cổ động về môi trường, an toàn giao thông có sử dụng câu trần thuật để làm khẩu hiệu hành động
- GV cho hs hoạt động nói , mời lên trình bày
- GV mời hs lên trình bày thơ, tranh làm ở nhà có sử dụng các kiểu câu
 * PHẦN VIẾT BẢNG:
 I.TÌM HIEÅU BAØI:
 Ví duï/ sgk trang 11:
 -Saùng nay ngöôøi ta ñaám u coù ñau laém khoâng?
 -Theá laøm sao u cöù khoùc maõi maø khoâng aên khoai? 
 - Hay u thöông chuùng con ñoùi quaù?{ }
 *Xét hình thức: Có chứa từ nghi vấn, kết thúc câu bằng dấu chấm hỏi.
 * Chức năng chính: Dùng để hỏi 
 => CÂU NGHI VẤN
 II. GHI NHỚ:
 sgk trang 12
 III. LUYỆN TẬP :
 sgk trang 12
 IV. VẬN DỤNG :
 - Đặt câu :
 - Viết đoạn :
 V.MỞ RỘNG, BỔ SUNG, PHÁT TRIỂN Ý TƯỞNG SÁNG TẠO
 - Vẽ tranh:
 - Làm thơ:
 - Viết đoạn thoại :
* Phần rút kinh nghiệm bài dạy theo chủ đề: